Պետական պարտքի կառավարում. Հայաստանի անցյալի և այլ երկրների փորձի հիման վրա պետական պարտքի վերաբերյալ քաղաքական որոշումների կայացումը. Մաս 6. Շեմը

Լուրեր

05.11.2024 | 15:35
Թրամփ vs Հարիս․ թեժ պայքար և անկանխատեսելի արդյունք․ ո՞վ կդառնա ԱՄՆ 47-րդ նախագահը. ՏԵՍԱՆՅՈՒԹ
05.11.2024 | 15:34
Ցորեն-բրինձ դիլեմայի մեջ չմտնեմ, ցորենի ներմուծման այլընտրանքային աղբյուրներ ենք դիտարկում․ Պապոյան․ ՏԵՍԱՆՅՈՒԹ
05.11.2024 | 15:28
Ընտրություններին միջամտելը մնում է ՌԴ-ի նպատակը. ԱՄՆ հատուկ ծառայություններ
05.11.2024 | 15:21
Ես ամուսնալուծված եմ, չունեմ կին, որ հիմա էլ ԲՏԱ նախարարությունում է աշխատում. Հակոբ Սիմիդյան․ ՏԵՍԱՆՅՈՒԹ
05.11.2024 | 15:18
Գուրգեն Արսենյանը հավատարմագրերն է հանձնել Պուտինին
05.11.2024 | 15:12
ԱԳ փոխնախարարը՝ Բաքվին ուղարկված առաջարկների մասին, ԵՄ-ն ՀՀ-ին 270 մլն եվրոյի աջակցություն կտրամադրի․ ԼՈՒՐԵՐ
05.11.2024 | 15:04
ՔՊ-ական պատգամավորի եղբայրն արձանագրել է ՔՊ-ական մեկ այլ պատգամավորին սպասարկող մեքենայի խախտումը
05.11.2024 | 14:55
Գյումրիի իշխող ուժը հրաժարական է տվել, որովհետև քաղաքականությամբ չեն ուզում զբաղվել․ Շիրակի մարզպետ․ ՏԵՍԱՆՅՈՒԹ
05.11.2024 | 14:50
Վրաստանում 30 տեղամասերում ընտրությունների արդյունքները չեղարկվել են
05.11.2024 | 14:47
Այնտեղ, որտեղ պետք է ադրբեջանցիները հետ գնան, պետք է գնան․ սահմանը պետք է սահմանագծվի. Ղուկասյան․ ՏԵՍԱՆՅՈՒԹ
05.11.2024 | 14:42
Սամբոյի աշխարհի առաջնությանը Հայաստանը կներկայանա մեծաթիվ պատվիրակությամբ
05.11.2024 | 14:33
Պեսկովը հայտարարել է, թե Կրեմլը Մայա Սանդուին չի ճանաչում Մոլդովայի նախագահ
05.11.2024 | 14:28
Վարչական դատավարության և դատական ակտերի հարկադիր կատարման ոլորտի համակարգային խնդիրները. ՈՒՂԻՂ
05.11.2024 | 14:24
Եվրախորհրդարանի ավելի քան 5 տասնյակ պատգամավորներ Ադրբեջանին կոչ են արել COP29-ին ընդառաջ ազատ արձակել բոլոր հայ գերիներին և պատանդներին
05.11.2024 | 14:13
Բաքվում ընթացող աշխարհի կրոնական առաջնորդների գագաթնաժողովի մասնակիցները նաև Արցախ կայցելեն
Բոլորը

Պետական պարտքի մեծության օրենսդրական կարգավորումների վերաբերյալ հարցին անդրադարձել եմ 2015թ.-ին (http://www.osf.am/wp-content/uploads/2015/09/PM_report_06.09.2015.pdf): Վերջին օրերին պետական պարտքի շեմը բարձրացնելու մասին հարցը նորից հանրային օրակարգ նետվեց վարչապետ Փաշինյանի կողմից: Ապա այլ աստիճանի պաշտոնյաները սկսեցին կրկնել նրան: Վ. Կարապետյանն, օրինակ, կարծիք է հայտնում, որ եթե ուզում ենք ճանապարհները բարելավել, ստիպված ենք լինելու նոր արտաքին պարտք ներգրավել:

Պարտքի մեծության և դրա շեմի հետ կապված հարցը կարծես տեսիլք լինի, déjà vue:

Նախկինում ևս ՀՀ պաշտոնյաները խոսել են պետական պարտքի ավելացման և ներդրումային ծրագրերի ֆինանսավորման անհրաժեշտության մասին: 2008-2009թթ.-ին ՀՀ էկոնոմիկայի նախարարը կարծիք էր հայտնում, որ ֆինանսատնտեսական ճգնաժամը հնարավորություն է Հայաստանի համար (https://banks.am/am/news/newsfeed/2553), որ երկրի պարտքը շատ ցածր է և հնարավոր է եռապատկել արտաքին պարտքը,  ինչը թույլ է տալիս լուրջ պետական ներդրումային ծրագրերի մասին խոսել (https://hetq.am/hy/article/34299): 2008թ.-ից հետո պարտքը եռապատկվեց և գրեթե քառապատկվեց, սկսվեցին մեծածավալ ներդրումային ծրագեր, սակայն Հայաստանի քաղաքացիները որևէ էական փոփոխություն իրենց ամենօրյա կյանքում չզգացին:

Օգտակար կլինի վերհիշել, որ այս ճանապարհի կեսին անտեսվել է մի նախազգուշացում: 2014թ.-ի փետրվարի 26-ին ԱԺ պատգամավորի հարցին պատասխանելով ՀՀ վարչապետն ասել էր (https://www.azatutyun.am/a/25278335.html), որ գիտակցաբար դադարեցրել են հյուսիս-հարավ ավտոմայրուղու շինարարությունը, քանի որ Հայաստանում չկան  նման ճանապարհներ նախագծելու (չունեինք գիտելիքներ, մասնագետներ և նորմատիվ ակտեր) և  նմանատիպ մեծածավալ ներդրումների պարագայում ճանապարհների շինարարություն կառավարելու կարողություններ: Չնայած վերը նշվածին, ՀՀ կառավարությունը շարունակեց շինարարությունը: Հիշեցման կարգով. հյուսիս-հարավի շինարարությունը պետք է ավարտվեր 2019թ.-ին: Արձագանքելով պարոն Կարապետյանին կարելի է ասել, որ Հայաստանի քաղաքացիներն ուզում են լավ ճանապարհներ ունենալ, բայց Հայաստանի կառավարությունը սովորե՞լ է արագ և որակով ճանապարհներ կառուցել:

Բայց արդյոք պետական պարտքի առավելագույն մեծության շեմը կարևո՞ր ցուցանիշ է: Ի՞նչ կփոխվի, եթե պետական պարտքի շեմը սահմանվի 70%, 80%, 90%, 100%, կամ օրինակ 200%: Ինչպես վկայում են պետական պարտքի սպասարկման վերաբերյալ տվյալները, պետական պարտքի սպասարկումն արդեն իսկ մեծ ծավալով ֆինանսական միջոցներ է պահանջում: Այդ միջոցների ծավալը զգալիորեն գերազանցում է այն միջոցների ծավալը, որոնք հատկացվում են, օրինակ, առողջապահությանը: Ամենայն հավանականությամբ այս պահին արդեն իսկ առկա պետական պարտքի սպասարկմանն ուղղվող ֆինանսական միջոցների ծավալը 2020թ.-ին կգերազանցի 200 մլրդ դրամ, կամ 2019թ.-ի համար նախատեսված 158 մլրդ դրամի նկատմամբ աճը կկազմի մոտավորապես 25-26%: Արդյոք կրթության, առողջապահության, սոցիալական պաշտպանության և մնացած այլ ծախսերը կաճե՞ն պարտքի սպասարկմանն ուղղվող միջոցների աճի տեմպերին հավասար տեմպերով, թե՞  ինչպես նախկինում, պետական պարտքի սպասարկման ծախսերը կաճեն առաջանցիկ տեմպերով:

Պետական պարտքի սպասարկման հետ կապված ևս մի հանգամանք կա, որը հաճախ հաշվի չեն առնում: Երբ խոսում են 2020թ.-ի սեպտեմբերին մարվող պետական պարտատոմսերի դիմաց վճարման մասին, նշում են դրանց վերաֆինանսավորման (rollover) մասին: Փաստորեն, այն պարտքը, որը մարվելու է 2020թ.-ի սեպտեմբերին, երկարացվելու է, ֆինանսական նոր միջոցներ պետական բյուջեն չի ստանալու, սակայն շարունակելու է առնվազն ևս մի քանի տարի տոկոսներ վճարել այն պարտքի դիմաց, որը ներգրավվել է 2013թ.-ին: Այս գործարքի տարօրինակությունը գնահատելու համար առաջարկում եմ դիտարկել մի պարզեցված օրինակ մասնավոր հատվածից:

Ենթադրենք, ընկերությունը 5-ամյա ներդրումային ծրագիր է մշակում, ծրագրի շահութաբերությունը հաշվարկում է ելնելով այն հանգամանքից, որ ծրագրի ֆինանսավորման համար վարկ է ներգրավելու 500 մլն դրամ, ծախսեր է կատարելու տոկոսների գծով և վերջում իրացնելով այդ ակտիվը, մարելու է 500 մլն դրամ վարկը: Սակայն 5 տարի հետո, ինչ-որ հանգամանքով պայմանավորված, չի կարողանում մարել վարկը և վերաֆինանսավորում է վարկը: Հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ վերաֆինանսավորված վարկով նոր արժեք չի ստեղծվում, այլ միայն հետաձգվում է պարտավորությունը, արդյոք 5 տարին լրանալուց հետո վճարվող տոկոսները պե՞տք է ներառվեն ծրագրի շահութաբերության հաշվարկում և արդյոք ներդրողը կնախաձեռնե՞ր այդ ծրագիրը, եթե իմանար, որ իրականում շահութաբերությունը ավելի ցածր է լինում:

Կառավարությունը շահույթի նպատակ չի հետապնդում: Բայց արդյոք կառավարությունը հասե՞լ է այն նպատակներին, որոնք սահմանել էր, երբ 2013թ.-ին 700 մլն դոլար պարտք էր ներգրավում: Նույնիսկ եթե ենթադրենք, որ կառավարությունը հասել է իր նպատակներին, արդյոք այդ նպատակն արդարացվա՞ծ էր, հաշվի առնելով նաև այն հանգամանքը, որ արդյունքում ՀՀ կառավարությունը ստիպված է լինելու տոկոսներ վճարել ոչ միայն 2013-2020թթ.-ի ընթացքում (ինչպես հավանաբար ենթադրվում էր թողարկման պահին), այլ նաև այդ ժամանակաշրջանից հետո:

Հիմա բարձրացնե՞լ, թե՞ չբարձրացնել շեմը:

Կարդացեք նաև՝

Պետական պարտքի կառավարում. Հայաստանի անցյալի և այլ երկրների փորձի հիման վրա պետական պարտքի վերաբերյալ քաղաքական որոշումների կայացումը 

Պետական պարտքի կառավարում. Հայաստանի անցյալի և այլ երկրների փորձի հիման վրա պետական պարտքի վերաբերյալ քաղաքական որոշումների կայացումը. Մաս 2 

Պետական պարտքի կառավարումՀայաստանի անցյալի և այլ երկրների փորձի հիման վրա պետական պարտքի վերաբերյալ քաղաքական որոշումների կայացումը. Մաս 3

Պետական պարտքի կառավարում. Հայաստանի անցյալի և այլ երկրների փորձի հիման վրա պետական պարտքի վերաբերյալ քաղաքական որոշումների կայացումը. Մաս 4  

Ինչքա՞ն են վճարում քաղաքացիները Հայաստանի պետական պարտքը սպասարկելու համար. Մաս 5