Տրանսֆերտներ. Հայաստանը նվաստացնող եկամուտը
Տնտեսություն
23.08.2017 | 17:04Հայաստանի տնտեսությունը զգալիորեն կախված է մասնավոր դրամական փոխանցումներից` տրանսֆերտներից, որոնք շարունակում են մնալ մեր քաղաքացիների գոյատևման կարևորագույն աղբյուրներից մեկը: Եղել են տարիներ, որ տրանսֆերտներն անգամ Հայաստանի բյուջեից շատ են եղել:
2015 թվականի ապրիլին համաշխարհային բանկը հրապարակեց զեկույց, ըստ որի՝ Հայաստանը մասնավոր տրանսֆերտներից ամենաշատ կախված երկրների առաջին տասնյակում է։ Ըստ ՀԲ տվյալների, մասնավոր տրանսֆերտները կազմում են Հայաստանի ՀՆԱ-ի 21 տոկոսը: Այս ցուցանիշով Հայաստանը կիսում էր 7-րդ հորիզոնականը Հայիթիի հետ: Մեզանից ավելի շատ կախվածություն ունեեին Տաջիկստանը, Ղրղըզստանը, Նեպալը, Մոլդովան և Տոգոն: Վրաստանում այդ ցուցանիշը 12 տոկոս էր, Ադրբեջանում` ընդամենը 2.9 տոկոս:
Հայաստան ուղարկվող տրանսֆերտների ծավալը 2017 թվականի հունվար-մայիսին կազմել է մոտ 572 մլն 250 հազար դոլար, ինչը 2016 թվականի նույն ժամանակահատվածի ցուցանիշը գերազանցում է մոտ 90 մլն դոլարով:
Այսինքն, Ռուսաստանի տնտեսության մեջ փոքրիկ աշխուժությունը մեծացրել է դեպի Հայաստան տրանսֆերտների հոսքը, չնայած այն դեռ շատ հեռու է նախորդ տարիների ցուցանիշներից:
Տրանսֆերտների ցուցանիշները վերջին 10 տարիների կտրվածքով բավականին խոսուն են: Եթե 2008 թվականին դրանք հասնում էին 2.3 մլրդ դոլարի, ապա արդեն 2009-11 թվականներին` համաշխարհային տնտեսական ճգնաժամի ընթացքում, փոխանցումների ներհոսքը կտրուկ նվազեց` հասնելով մինչև 1.6 մլրդ դոլարի: Հետո 3 տարի վերականգնվեց նախաճգնաժամային իրավիճակի պատկերը: Իսկ 2015 թվականին արաձանագրվեց վերջին 10 տարվա նվազագույն ցուցանիշը, 2016-ին՝ դրանից էլ ցածր՝ հասնելով 1.5 մլրդ դոլարի:
Հայաստանը փորձում է այս վիճակից դուրս գալ արտաքին պարտքի մեծացման հաշվին: Այսինքն, դարձյալ հույսը դրսի փողերն են:
Տրանսֆերտների նվազման երեք հիմնական պատճառ կա՝ Ռուսաստանի դեմ տարբեր երկրների պատժամիջոցներ, նավթի գնանկում, ռուբլու կտրուկ արժեզրկում: Կան բազմաթիվ այլ պատճառներ՝ վերջին տարիների ընթացքում միգրանտների աշխատանքը սահմանափակող մի քանի տասնյակ օրենքների ու որոշումների ընդունումը, վերջին տարիներին մոտ 60 հազար քաղաքացիների մուտքի արգելքը և այլն:
Այս ամենը սոցիալական սուր լարվածություն է առաջացնում մեր երկրում, քանի որ Հայաստան մտնող տրանսֆերտների ավելի քան 80 տոկոսը հենց Ռուսաստանի Դաշնությունից է:
Ամեն տարի շուրջ 100 հազար մարդ է մեկնում արտագնա սեզոնային աշխատանքի և այժմ ՌԴ-ում ստացվող եկամտի կրճատումը նրանց կանգնեցրել է երկընտրանքի առաջ՝ ընտանիքի անդամներին տանել իրենց հետ Ռուսաստանի Դաշնությո՞ւն, թե՝ չգնալ արտագնա աշխատանքի: Վերջին շրջանում առավել հաճախ է ընտրվում առաջին տարբերակը:
2017-ին Հայաստանի Ֆինանսների նախարարությունն ակնկալում է Ռուսաստանից տրանսֆերտների գրեթե 4-5 տոկոսով աճ՝ վերլուծելով, թե Ռուսաստանի տնտեսության համար կայունության տարի է: Սակայն իրավիճակ է փոխվել: Շատերին թվում էր, թե ԱՄՆ նոր նախագահ Դոնալդ Թրամփը կբարելավի հարաբերությունները Ռուսաստանի հետ: Որպես սառը ցնցուղ, Ամերիկան օրերս ընդունեց նոր՝ չափազանց խիստ պատժամիջոցներ Ռուսաստանի դեմ: Սկսվում է նոր բարդ շրջան. Ռուսաստանը կշարունակի ապրել պատժամիջոցների պայմաններում, իսկ Հայաստանը կշարունակի է՛լ ավելի էժան աշխատուժ արտահանել:
Տրանսֆերտը նշանակում է, որ Հայաստանի աշխատուժը աշխատում է ոչ թե ի շահ մեր երկրի, ոչ թե մեր երկրում է արժեք ստեղծում, այլ՝ օտար:
Խնդիրն արդեն դուրս է գալիս տնտեսական հարթությունից և դառնում քաղաքական հարց:
Տրանսֆերտը որոշակի փուլում օգնում է աղքատությունը հաղթահարել, բայց այն չի կարող տևական լինել. այդ դեպքում այն ավելի շատ դառնում է խնդիր է, քան՝ լուծում:
Սևակ Հակոբյան