ԱՄՆ-ում փորձարկվել են արհեստական բանականությամբ աշխատող կործանիչները օդային մարտերում կիրառելու համար

Բեկումնային զարգացումներ են տեղի ունենում արհեստական բանականության ոլորտում․ նեյրոցանցերի հնարավորություններն ակտիվորեն ներգրավվում են ամենատարբեր բնագավառներում՝ այդ թվում՝ ռազմական։

ԱՄՆ ռազմաօդային ուժերը, համագործակցելով Պաշտպանության առաջադեմ հետազոտական ​​նախագծերի գործակալության (ՊԱՀՆԳ) հետ, 2023-ի սեպտեմբերին հաջողությամբ իրականացրեց արհեստական բանականության վրա հիմնված առաջին մարտերը փորձարարական կործանիչի և F-16-ի միջև: Փորձարկումն իրականացվել է «Օդային մարտերի էվոլյուցիա» ծրագրի շրջանակում։ Այս կարևոր իրադարձությունը ընդգծում է արհեստական բանականության ներուժը ռազմական ավիացիայի մեջ և ճանապարհ է հարթում ինքնավար օդային մարտերում ապագա առաջընթացի համար:

AI-ի վրա հիմնված ինքնաթիռը, որը հայտնի է որպես X-62A VISTA (փոփոխական թռիչքի սիմուլյացիոն ինքնաթիռ), մեծապես փոփոխված F-16 է, որն օգտագործվում է Կալիֆորնիայի Էդվարդս ռազմաօդային բազայի ԱՄՆ ռազմաօդային ուժերի փորձնական օդաչուների դպրոցի կողմից: Վերջին երեք տասնամյակների ընթացքում VISTA-ն կարևոր դերակատարում է ունեցել ավիատիեզերական նորագույն տեխնոլոգիաների փորձարկման մեջ, ներառյալ ինքնավար թռիչքի հնարավորությունների վերջին զարգացումները:

Նկարում ԱՄՆ ռազմաօդային ուժերի փորձնական օդաչուների դպրոցի X-62A VISTA ինքնաթիռն է, նույն՝ խիստ փոփոխված F-16 կործանիչը, որը կարող է ինքնուրույն թռչել։ 2023-ի սեպտեմբերին իրականացրել է առաջին «շնամարտն» արհեստական ​​ինտելեկտով:

ՊԱՀՆԳ-ի «Օդային մարտերի էվոլյուցիա» ծրագիրը, որը վերջին չորս տարիների ընթացքում զարգացնում է արհեստական բանականությունն օդային պատերազմի համար, նպատակ ունի վստահություն ստեղծել ռազմական օդաչուների շրջանում ինքնավար տեխնոլոգիաների նկատմամբ: Ավանդական թռիչքների ինքնավարությունը, ինչպիսին է F-35 ռեակտիվ ինքնաթիռների ցամաքային բախումների կանխման ավտոմատ համակարգը (Auto-GCAS), հիմնված է կանխատեսելի կանոնների վրա: Այնուամենայնիվ, օդային մարտերի ժամանակ կան նաև անկանխատեսելի իրավիճակներ, մասնավորապես այսպես կոչված՝ «շների մարտ»-ը, որը չափազանց բարդ, վտանգավոր ու եզակի մարտահրավեր է արհեստական բանականության համար:

Շնամարտը կործանիչ ինքնաթիռների միջև մոտ տարածության վրա մարտի ձև է: Ներգրավման այս տեսակը բնութագրվում է բարձր արագությամբ, բարձր մանևրելու մարտավարությամբ, երբ օդաչուները փորձում են դիրքային առավելություն ստանալ իրենց հակառակորդների նկատմամբ: Շնամարտը պահանջում է բարձր մակարդակի պատրաստվածության հմտությունների շարք, արագ արձագանքման ռեֆլեքսներ և ճշգրիտ թռիչք, ինչն այն դարձնում է օդային  մարտերի ամենավտանգավոր և դժվար ասպեկտներից մեկը:

«Օդային մարտերի էվոլյուցիա» ծրագիրը սկսվեց արհեստական ​​ինտելեկտի գործակալների կողմից, որոնք վերահսկում էին մոդելավորված F-16-ները «համակարգչային շների» մարտերում, որտեղ նրանք հետևողականորեն գերազանցում էին մարդկային օդաչուներին: Այս սիմուլյացիան, թեև հաջող էր, ի սկզբանե չի պահպանել անվտանգության և էթիկական խիստ ուղեցույցները, որոնք պահանջվում են իրական աշխարհի մարտական ​​սցենարներում: 2022-ի վերջին և 2023-ի սկզբին ծրագիրն անցավ իրական փորձարկումների՝ AI-ի միջոցով, որը թռչում էր VISTA ինքնաթիռով:

Լուսանկարում օդուժի փորձնական օդաչուների դպրոցի գլխավոր փորձնական օդաչու Ուիլյամ Գրեյն է և այլ ինժեներներ, որոնք իրականացնում են X-62 VISTA ինքնաթիռի ծրագրային թարմացումները Էդվարդսի ռազմաօդային բազայում (Կալիֆորնիա, օգոստոսի 3, 2022թ., Ջանկարլո Կազեմ, Օդային ուժերի լուսանկար):

2023 թվականի սեպտեմբերին VISTA-ն մի շարք մարտեր անցկացրեց մարդկային ինքնաթիռի՝ F-16-ի դեմ: Այս փորձարկումները ներառում էին տարբեր սցենարներ՝ VISTA-ն սկսում էր անբարենպաստ դիրքից և անցնում պաշտպանականից մինչև հարձակողական մանևրներ: Հատկանշական է, որ արհեստական բանականությամբ կառավարվող ռեակտիվ ինքնաթիռը համալիր մանևրներ էր կատարում մինչև 1200 մղոն/ժ արագությամբ՝ ցույց տալով արհեստական ինտելեկտի կատարողականի և հուսալիության զգալի առաջընթաց:

Այս փորձարկումների ընթացքում օդաչուները VISTA-ի օդաչուների խցիկում վերահսկում էին արհեստական բանականության համակարգերը և անցում էին անում տարբեր ինտելեկտների գործակալների միջև՝ ապահովելով անվտանգությունն ու առաջադրանքի կատարումը: Չնայած այս «շնամարտերի» ինտենսիվ բնույթին, մարդկային միջամտությունը չպահանջվեց, և VISTA-ն կատարեց 21 հաջող փորձնական թռիչք:

Փոխգնդապետ Ռայան Հեֆրոն, ՕՄԷ ծրագրի ղեկավար

Ռայան Հեֆրոնն ընդգծեց այս փորձարկումների կարևորությունն անվտանգության համատեքստում, մասնավորապես, օդային մարտական ​​միջավայրերում արհեստական բանականության տեխնոլոգիայի նկատմամբ վստահություն ստեղծելու տեսանկյունից: Ծրագրի հաջորդ քայլերը ներառում են տեխնոլոգիայի հետագա կատարելագործում և նոր մարտական ​​սցենարների ուսումնասիրություն:

Թեև անօդաչու կործանիչների նավատորմի երկարաժամկետ տեսլականը մնում է անորոշ, այդուհանդերձ, ՕՄԷ ծրագրից քաղված դասերը նշանակալի կարևորություն ունեն ոլորտի հետագա զարգացման համար։

Այս աշխատանքների վերջնական նպատակն է զարգացնել համատեղ մարտական ​​ինքնաթիռներ, որոնք կարող են ինքնուրույն աջակցել անձնակազմի կործանիչներին տարբեր առաքելություններում, ներառյալ օդային հարվածները և հետախուզությունը:

ԱՄՆ ռազմաօդային ուժերի քարտուղար Ֆրենկ Քենդալը վստահություն է հայտնել ծրագրի առաջընթացի վերաբերյալ և պլանավորում է որպես ուղևոր թռչել AI-ի միջոցով գործող VISTA-ով՝ ընդգծելով ինքնավար տեխնոլոգիայի նկատմամբ աճող վստահությունը:

Այս պատմական ձեռքբերումը նշանավորում է զգալի առաջընթաց արհեստական ինտելեկտը ռազմական ավիացիայի մեջ ինտեգրելու հարցում՝ հիմք ստեղծելով ապագա նորարարությունների և ավելի անվտանգ, արդյունավետ մարտական ​​գործողությունների համար: Մյուս կողմից մենք բախվում ենք բազմաթիվ մտահոգությունների, որոնք առնչվում են արհեստական բանականության կառավարամանը, դրա վերահսկմանը և էթիկական մի շարք հարցերի։

Ամփոփելով պետք է ասել, որ շատ չեն երկրները, որոնք այս ուղղությամբ ներդրումներ և աշխատանքներ են կատարում։ Օրինակ, Չինաստանը նույնպես ակտիվորեն զարգացնում է արհեստական բանականության կիրառումը ռազմական համակարգերում, ներառյալ մարտական ինքնաթիռների կառավարման ոլորտում։ Չինաստանի և ԱՄՆ-ի միջև գոյություն ունի որոշակի մրցակցություն՝ այս տեխնոլոգիաների զարգացման և կիրառման տեսակետից, քանի որ երկու երկրներն էլ խորապես հասկանում են, որ սա ապագայում հնարավոր հակամարտությունների կարևոր բաղկացուցիչն է լինելու​։ Այլ երկրներում այս ուղղությամբ իրականացվող աշխատանքների մասով որևէ տեղեկություն չկա, քանի որ այն հանդիսանում է անվտանգային հարց և շատերը չեն ցանկանում այդ մասին բարձրաձայնել, մինչդեռ ԱՄՆ-Չինաստան մրցակցությունն այս համատեքստում վերջիններիս գործունեությունը բերել է հրապարակային դաշտ։

Ալեքսանդր Մարտիրոսյան