Ինչ արժե հասարակական կարգն ու անվտանգությունը. բյուջետային հատկացումների համեմատականներ
Տնտեսություն
03.11.2017 | 16:00Վերջին 4 տարիներին պետական բուջեով հասարակական կարգի, անվտանգության և դատական գործունեության համար տարեկան ծախսվել է գրեթե 100 միլիարդ դրամ:
2018թ.-ին հասարակական կարգի, անվտանգության և դատական գործունեության ծախսերը կաճեն՝ հասնելով 102.2 մլրդ դրամի (մոտ 212 մլն դոլար):
Հասարակական կարգի, անվտանգության և դատական գործունեության համար կատարվող ծախսերը կկազմեն 2018թ.-ի պլանավորվող ՀՆԱ-ի 1.75%-ը:
Եթե այս ցուցանիշը դիտարկում ենք վերջին 10 տարիների կտրվածքով, ապա 2009թ.-ի պետական բյուջեով հասարակական կարգի, անվտանգության և դատական գործունեության համար նախատեսված էր 63 մլրդ դրամ, որից միայն ոստիկանութան համար մոտ 25 մլրդ դրամ:
2018 թվականի բյուջեով արդեն նախատեսված է 102,2 միլիարդ դրամ, որից միայն ոստիկանության համար՝ 40 մլրդ դրամ:
Այսինքն` այս ոլորտում ծախսերը 10 տարում աճել են մոտ 40 մլրդ դրամով, իսկ ոստիկանության ծախսերը` 15 մլրդ դրամով:
Ոլորտի ընդհանուր ծախսերի մեջ առյուծի բաժինը տանող ոստիկանության ծախսերը՝ 40 մլրդ դրամ կամ մոտ 83 մլն դոլար, 2015թ.-ի համեմատությամբ աճել են 2 մլրդ դրամով:
Հասարակական կարգի և անվտանգության բյուջեները միասին 2018թ.-ին կկազմեն մոտ 63 մլրդ դրամ (մոտ 130 մլն դոլար), այսինքն` ոստիկանությանը և ազգային անվտանգությանը հատկացվում է հասարակական կարգի, անվտանգության և դատական գործունեության համար կատարվող ծախսերի մոտ 60%-ը:
Ազգային անվտանգությանը հատկացվող գումարները 2018թ.-ին կկազմեն 20.3 մլրդ դրամ (մոտ 42 մլն դոլար), որոնք, ի դեպ, 2015թ.-ի համեմատությամբ նվազել են գրեթե 3 մլրդ դրամով:
Դատական գործունեության և իրավական պաշտպանության ոլորտում կատարվող ծախսերը 2018թ.-ին կկազմեն 11.5 մլրդ դրամ (մոտ 24 մլն դոլար), դրանք էական աճ չեն արձանագրել: Այս ծախսերից մոտ 10.7 մլրդ դրամն ուղղվելու է դատարաններին, իսկ 775 միլիոնը՝ իրավական պաշտպանությանը:
Կալանավայրերի վրա ծախսվող գումարները 2018թ.-ին կրճատվել են և կկազմեն 8.1 մլրդ դրամ (մոտ 17 մլն դոլար), 2015թ.-ի 10.7 մլրդ դրամի փոխարեն: Եթե դա պայմանավորված է կալանավորների թվի կրճատմամբ՝ դա կարող է լինել օբյեկտիվ պատճառ: Նման վիճակագրություն, սակայն, առայժմ հրապարակված չէ: Հետևաբար՝ այս կրճատումները է՛լ ավելի են վատթարացնելու քրեակատարողական հիմնարկների և դրանցում անզատության մեջ տարբեր իրավունքների անընդհատ խախտումների պայմաններում գոյատևող կալանավորների կյանքի պայմանները:
Փրկարարական ծառայության բյուջեն 2018թ.-ին կկազմի մոտ 8.7 մլրդ դրամ (մոտ 18 մլն դոլար), որը գրեթե չի փոփոխվել նախորդ տարիների համեմատությամբ:
Նախաքննության վրա ծախսվող միջոցները կկազմեն 6.5 մլրդ դրամ, 2015թ.-ի 5.8 մլրդ դրամի փոխարեն, իսկ դատախազության բյուջեն 2018թ.-ին կկազմի մոտ 4 մլրդ դրամ:
Տնտեսագիտական լեզվով ասած՝ այս ծախսերը տրանսակցիոն կամ գործառնական ծախսեր են, որոնք արվում են, սակայն ոչինչ չեն ստեղծում: Իսկ ծախսերի աճը ենթադրում է վիճակի վատացում: Քանի որ, եթե հանցագործությունները կրճատվում են, ապա ոստիկանների թիվն էլ պետք է նվազի ու բյուջեն նույնպես, եթե դատական համակարգն աշխատում է արդյունավետ և տարիներով քննվող գործերը պակասում են, ապա շատ դատավորներ ունենալու կարիք էլ չպետք է լինի: Մինչդեռ հիմա սխալ որոշումներ կայացրած դատավորները հսկայական ծախսեր են ստեղծում պետական բյուջեի համար՝ ՄԻԵԴ վճիռների տեսքով: Ահա այսպիսի համակարգի գործունեության վրա էլ ամեն տարի հարկատուներիս գրպանից ծախսվում է 100 միլիարդ դրամ:
Թ. Միքայելյան