14.04.2025 | 21:40
Ծանրորդ Գառնիկ Չոլակյանը ՝ Եվրոպայի առաջնության բրոնզե մեդալակիր
Ալիևի ինքնաթիռը ՌԴ օդային տարածքում բախվել է GPS-ի աշխատանքում խափանումների
Քաղաքականություն
05.02.2025 | 17:42
Ադրբեջանի թվային զարգացման և տրանսպորտի նախարարությունը փաստացի ընդունել է, որ երկրի նախագահ Իլհամ Ալիևի պետական ինքնաթիռը՝ Բաքու-1-ը, բախվել է արտաքին տեխնիկական միջամտության դեկտեմբերի 25-ին ԱՊՀ երկրների ղեկավարների ոչ պաշտոնական գագաթնաժողովի համար Սանկտ Պետերբուրգ մեկնելիս: Այս մասին գրում է ադրբեջանական «Թուրան» գործակալությունը՝ նշելով, որ այս մասին տեղեկությունը հայտնվել է միջադեպի հետ կապված հանգամանքների ուսումնասիրության, ներառյալ՝ Ռուսաստանի օդային տարածքում GPS ազդանշանի կորստի մասին հաղորդումների ֆոնին։
Նշվում է, որ այս բացահայտումը հաջորդում է հունվարի 4-ին «Թուրան»-ի այն հաղորդումներին, որ նախագահական ինքնաթիռը հանկարծակի լքել է Ռուսաստանի օդային տարածքը և վերադարձել Բաքու՝ անսպասելի ռադիոտեխնիկական խնդիրների պատճառով։
Մասնավորապես, Ադրբեջանի տրանսպորտային գերատեսչությունն ուշադրություն է հրավիրել այն փաստի վրա, որ AZAL J2-8243 չվերթի ժամանակ Ռուսաստանի օդային տարածքում, այդ թվում՝ Գրոզնիի օդանավակայանի վրայով, օդանավը կորցրել է GPS ազդանշանները։ Այսինքն՝ խոսքը GPS ազդանշանի կորստի մասին է ոչ միայն Չեչնիայի, այլև ռուսական օդային տարածքի այլ հատվածներում, որտեղով թռել է ինքնաթիռը։
Սա համընկնում է Ղազախստանի Ակտաու քաղաքի մոտակայքում դեկտեմբերի 25-ին AZAL-ի J2-8243 չվերթի ինքնաթիռի կործանման հետաքննությանն Ադրբեջանի արձագանքի հետ։
«Տեխնիկական խնդիրների նմանությունները, որոնց բախվել են երկու ինքնաթիռները, ապշեցուցիչ են, մասնավորապես, GPS ազդանշանների կորուստը Ռուսաստանի կողմից վերահսկվող օդային տարածքում: Ադրբեջանական աղբյուրների համաձայն՝ ինքնաթիռը բախվել է «կուրացնող» անսարքությունների, ինչը թույլ չի տվել նավիգացիա իրականացնել կամ վայրէջք կատարել Հյուսիսային Կովկասի որևէ օդանավակայանում՝ ի վերջո ստիպելով նրան շեղվել դեպի Ղազախստան»,- գրում է լրատվամիջոցը՝ նշելով, որ իրավիճակը բարդացնում են տեղեկություններն այն մասին, որ ռուսական հակաօդային պաշտպանության համակարգերն ակտիվացվել են դեկտեմբերի 25-ի վաղ առավոտյան։
Ադրբեջանական աղբյուրները պնդում են, որ AZAL-ի ինքնաթիռը խոցվել է ռուսական «Պանցիր Ս1» զենիթահրթիռային համակարգով։ Ռուսական կողմը հայտնում է, որ ինքնաթիռի խոցումից հետո ժամը 05:21:42-ին հայտարարվել է «Գորգ» պլանի մասին, որն արգելում է քաղաքացիական ավիացիայի թռիչքները։ Սակայն անորոշ է՝ արդյո՞ք այդ մասին տեղեկացվել են ադրբեջանցի օդաչուները։
«Եթե ռուսական ավիացիոն իշխանություններն իսկապես ակտիվացրել են «Գորգ» պլանը՝ ի պատասխան օդային սպառնալիքի, անհասկանալի է մնում, թե ինչու ադրբեջանական ինքնաթիռների անձնակազմերը տեղեկացված չեն եղել: Հաշվի առնելով, որ նախագահական ինքնաթիռը, հավանաբար, մեկնել է Բաքվից այս իրադարձություններից հետո, բայց դեռևս բախվել է նավիգացիոն խնդիրների հետ Ռուսաստանի օդային տարածքում, աճում են ենթադրությունները, որ միջամտությունը դուրս է եկել AZAL-ի միջադեպի հետևանքների շրջանակներից»,- գրում է «Թուրան»-ը՝ ընդգծելով, որ դեկտեմբերի 25-ի իրադարձություններն Ադրբեջանում շահարկումներ են առաջացրել այդ խախտումների հետևում առկա մտադրությունների մասին: GPS ազդանշանի կրկնվող խափանումները, հատկապես, Ռուսաստանի կողմից վերահսկվող օդային տարածքում, մտահոգություն են առաջացրել տարածաշրջանում գործող ադրբեջանական ինքնաթիռների անվտանգության վերաբերյալ:
Թեև Մոսկվային պաշտոնական մեղադրանքներ չեն առաջադրվել, ավիավթարի հանգամանքները մտավախություն են առաջացրել դիտավորյալ միջամտության վերաբերյալ: Վերլուծաբանները ենթադրում են, որ միջադեպերը կարող են լինել ավելի լայն աշխարհաքաղաքական մանևրի մաս՝ հատկապես հաշվի առնելով տարածաշրջանային խնդիրների շուրջ Ադրբեջանի և Ռուսաստանի միջև վերջին լարվածությունը:
«Խափանումների մանրամասները հրապարակելու՝ Բաքվի որոշումն անսովոր շեղում է Ադրբեջանի և Ռուսաստանի միջև սովորաբար չափված դիվանագիտությունից: Թեև երկու կառավարություններն էլ պահպանում են ռազմավարական համագործակցության պաշտոնական դիրքորոշումը, այս միջադեպերը կարող են փորձարկել հարաբերությունների կայունությունը։ Եթե Ադրբեջանն այդ խափանումներն ընկալի որպես իր ինքնիշխանությանն ուղղակի սպառնալիք, դա կարող է հանգեցնել նրա անվտանգության դիրքորոշման վերագնահատմանը, այդ թվում՝ տարածաշրջանային դաշինքներում հնարավոր տեղաշարժին»,- նշում է լրատվամիջոցը։
Ըստ հրապարակման՝ ներկայում Ադրբեջանի ավիացիոն իշխանությունները պնդում են դեկտեմբերի 25-ի իրադարձությունների առնչությամբ ավելի մեծ թափանցիկության հարցում։ Դեռ պարզ չէ՝ արդյո՞ք Մոսկվան պարզաբանումներ կտա իր հակաօդային պաշտպանության համակարգի ակտիվացման և GPS-ի միջամտության մասշտաբների վերաբերյալ։ Ըստ «Թուրան»-ի՝ այս միջադեպերի ավելի լայն հետևանքները՝ ինչպես Ադրբեջանի ավիացիոն անվտանգության, այնպես էլ նրա աշխարհաքաղաքական դիրքի համար, հավանաբար, պարզ կդառնան առաջիկա ամիսներին:
Թարգմանությունը՝ Էմմա Չոբանյանի
