Քաղաքականություն
09.01.2025 | 15:50
Եվրոպական խորհրդի նախկին նախագահ Շառլ Միշելը ցանկանում էր միջամտել Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև սուր հակամարտությանը։ Արդյունքում նա խրվել է սեփական խնդիրների մեջ։ Այս մասին ասվում է POLITICO-ի լրագրող Գաբրիել Գևինի՝ «Մեր հայրերի մոխիրը, Լեռնային Ղարաբաղի անկումը ներսից» գրքում, որը լուսաբանել է Լեռնային Ղարաբաղի անկումը։ Գրքից հատվածներ է ներկայացնում POLITICO-ն։
Նշվում է, որ Լեռնային Ղարաբաղի հարցի բռնի լուծումը կարող էր լինել Ռուսաստանի ազդեցության նվազման նշան Ուկրաինա նրա աղետալի ներխուժման հետևանքով, սակայն դա նաև անձնական պարտություն էր Եվրոպական խորհրդի այն ժամանակվա նախագահ Շառլ Միշելի համար: Միաժամանակ, երբ Եվրահանձնաժողովի նախագահ Ուրսուլա ֆոն դեր Լեյենը բանակցում էր Բաքվի հետ հանածո վառելիքի նոր համաձայնագրերի շուրջ, դաշինքի մյուս առաջնորդը փորձում էր միջնորդի դեր ստանձնել Հայաստանի ու Ադրբեջանի հակամարտությունում:
«Մեղմ վարքով բելգիացին, նախկին վարչապետը, տեսականորեն ղեկավարում էր ԵՄ արտաքին քաղաքականությունը, բայց գործնականում իր ժամանակը ծախսում էր առանձին հարցեր ընտրելով, որոնց շուրջ կշռադատում էր: Գրեթե երկու տարի, երբ լրագրողները դիմում էին Միշելի գրասենյակին եվրոպական գործերի վերաբերյալ հարցումներով, ստանում էին պարզ պատասխան՝ նա զբաղված է՝ փորձելով կանխել պատերազմը Հարավային Կովկասում։ Նկատի ունենալով իշխանության վակուումը, որը ստեղծվել է Ռուսաստանի ռազմավարական ազդեցության փլուզման հետևանքով իր նախկին կայսերական շրջաններում, սա ԵՄ-ի համար հնարավորություն էր՝ ուժեղացնելու իր ազդեցությունը և փոխարինելու Մոսկվայի դաժան իրական քաղաքականությունը՝ արժեքների վրա հիմնված մարդասիրական նկատառումներով: Սակայն, չնայած երկու կողմերի հետ հարաբերություններ հաստատելու ջանքերին, Միշելի արշավը տուժեց այն բանից, որ սկզբունքորեն չկարողացավ հասկանալ, թե ում հետ գործ ունի, կամ որքան բարձր են խաղադրույքները»,- նշում է գրքի հեղինակը։
Նշվում է, որ ըստ եվրոկրատների՝ եթե Հայաստանն ու Ադրբեջանը խոսում են, դա առնվազն պետք է նշանակեր, որ միմյանց չեն կրակում, սակայն երկուսն էլ անում էին դա։ Շփման գծի երկայնքով հարյուրավոր զինվորների կյանք խլած գրեթե ամենօրյա բախումները շարունակվում էին անխափան, և ԵՄ պաշտոնյաները, վճռական լինելով չկորցնել անաչառ միջնորդի իրենց դերը, հրաժարվում էին մեկնաբանել, թե ով է մեղավոր: Ամեն անգամ, երբ Բաքվի հասցեին ուղղված քննադատության նշույլ կար, Ադրբեջանի ամենահայտնի մեկնաբանները բարձրաձայն զգուշացնում էին, որ ԵՄ-ն կորցնում է իր ընկալվող չեզոքությունը:
Բրյուսելում պաշտոնյաների հետ խոսելը նման էր զուգահեռ տիեզերք մտնելուն, որտեղ ամեն ինչ ճիշտ ուղղությամբ էր ընթանում: Լրագրողը գրում է, որ զգույշ դիվանագիտությունը թյուրիմացությունները կանխելու միակ միջոցն էր․ նրանք հավատում էին 2022 թվականին, երբ Ադրբեջանը երկօրյա պատերազմ սկսեց Հայաստանի դեմ։ Բանակցություններն իսկապես խոստումնալից էին։ Նրանք պնդում էին ամիսներ անց, երբ սկսվեց շրջափակումը, և մարդիկ սկսեցին սովամահ լինել։ Նրանք պնդում էին, որ խաղաղությունը երբեք ավելի մոտ չէր եղել, հենց այն ժամանակ, երբ թվում էր, թե նոր պատերազմ է սկսվելու: Բաքուն երեք քայլ առաջ էր գնում, իսկ ամեն մի միլիմետր նահանջելիս ծափեր էր ստանում։
«Խնդրի էությունը նրանում էր, որ սենյակում գտնվող մարդիկ պարզապես իրավասու չէին զբաղվելու այն կոնֆլիկտով, որի մեջ մտել էին։ Պատերազմները Եվրոպայում և շրջակայքում մայրցամաքի հետպատերազմյան պատմության մեծ մասի ընթացքում մղվել են կա՛մ առանձին անդամ երկրների, Միացյալ Նահանգների, կա՛մ վերջերս ՆԱՏՕ-ի կողմից: Եվրոպական խորհրդի կամ Եվրոպական արտաքին գործողությունների ծառայության պաշտոնյաները պարզապես չունեին ինստիտուցիոնալ գիտելիքներ կամ պատկերացումներ, թե ինչպես նման բարձր ռիսկային արտաքին քաղաքականություն վարել»,- ընդգծում է հեղինակը։
Նա շեշտում է, որ որպես Եվրահանձնաժողովի նախագահ՝ ֆոն դեր Լեյենը շատ ավելի գործնական ուժ ուներ, քան Միշելը իր՝ հիմնականում խորհրդանշական դերում: Եվ նա ձեռնամուխ եղավ Բաքվի հետ իր գազային գործարքը կնքելուն՝ անկախ նրանից՝ դա վտանգո՞ւմ էր Միշելի՝ որպես միջնորդ հանդես գալու կարողությունը, թե՞ ոչ: Զույգը շատ լարված հարաբերություններ ուներ, քանի որ երկուսն էլ պայքարում էին իրենց դիրքավորելու համար որպես հիմնական հարցերի իսկական վարպետներ, ինչպիսիք են արտաքին հարաբերությունները:
«Բայց երբ սկսվեց հարձակումը, որը սկիզբ դրեց Լեռնային Ղարաբաղից մարդկանց զանգվածային արտագաղթին, Միշելը հրաժարվեց իր առաջնահերթ խնդրից ավելի արագ, քան որևէ մեկը կարող էր ակնկալել: Բացի Twitter-ում Ղարաբաղի հայերի իրավունքների նկատմամբ զսպվածության և հարգանքի նախնական կոչից՝ նա գրեթե երբեք այլևս հրապարակավ չի մեկնաբանել այդ հարցը»,- ընդգծում է հեղինակը։
Թարգմանությունը՝ Էմմա Չոբանյանի
