Ցեղասպանության մասին վկայող Գերգերյան արխիվն արդեն հասանելի է հետազոտողներին

Լուրեր

12.11.2024 | 23:27
Գրետա Թունբերգը ժամանել է Հայաստան
12.11.2024 | 23:14
Վթար Ճամբարակում՝ հրդեհի բռնկմամբ. վարորդի դին հայտնաբերվել է մեքենայից մոտ 4 մետր հեռավորության վրա
12.11.2024 | 22:57
Հայաստանի մի շարք հասցեներում էլեկտրաէներգիայի անջատումներ կլինեն
12.11.2024 | 22:43
ՌԴ-ն, Իրանն ու Թուրքիան դատապարտել են Իսրայելի ագրեսիան Գազայում ու Լիբանանում
12.11.2024 | 22:28
Օդի ջերմաստիճանը 2-3 աստիճանով կնվազի
12.11.2024 | 22:13
Հաջիևը` Ալիևի պաշտոն չզբաղեցնող որդու պաշտոնական միջոցառումներին մասնակցության մասին
12.11.2024 | 21:58
Արտաշատի խճուղում բախվել են թիվ 51 երթուղին սպասարկող ավտոբուսը, «Mercedes-Benz»-ը և «Volkswagen»-ը
12.11.2024 | 21:43
Սննդի թանկ գները ցնցել են COP29-ի մասնակիցներին
12.11.2024 | 21:29
Մհեր Գրիգորյանը ՎԶԵԲ Թուրքիայի և Կովկասի հարցերով կառավարող տնօրենի հետ քննարկել է ՀՀ-ում կապիտալի շուկայի զարգացման հնարավորությունները
12.11.2024 | 21:14
Ալիևը հայտարարել է, թե COP29-ը բոյկոտելու ջանքերը ձախողվել են
12.11.2024 | 20:59
Վրաստանի գործերի ժամանակավոր հավատարմատարին Մոլդովայի ԱԳՆ են կանչել Կոբախիձեի խոսքերի պատճառով
12.11.2024 | 20:45
Ամենատես աչքը դեռ Ձեզ չի հասնի․ ՆԳՆ-ն հետ է կանչել պարտադիր տեսախցիկների խնդրահարույց նախագիծը. ՏԵՍԱՆՅՈՒԹ 
12.11.2024 | 20:30
Ադրբեջանը ագրեսիվ կլինի COP29-ից հետո, հարձակման վտանգ կա գարնանը, գուցե՝ անկլավների թեմա շրջանառեն․ Տաթևիկ Հայրապետյան. ՏԵՍԱՆՅՈՒԹ
12.11.2024 | 20:25
Հայաստանի ԱԳ նախարարը և Շվեդիայի ԵՄ հարցերով նախարարն ընդգծել են ՀՀ-ԵՄ գործընկերության խորացման ուղղությամբ արձանագրված առաջընթացը
12.11.2024 | 20:14
Միջազգային իրավական հարցերով ներկայացուցչի գրասենյակը ողջունում է Արդարադատության միջազգային դատարանի վճիռը
Բոլորը

ԱՄՆ-ի Քլարքի համալսարանի մի խումբ հայ և թուրք հետազոտողներ՝ պրոֆեսոր Թաներ Աքչամի ղեկավարությամբ ուսումնասիրել և դասակարգել են հայր Գրիգոր Գերգերյանի արխիվը։ Անթիվ փաստաթղթերից ու անգնահատելի վկայություններից կազմված այդ արխիվը հայր Գերգերյանը հավաքել է 1930-ական թվականներից մինչև իր կյանքի վերջը՝ 1988 թվականը։ Փաստաթղթերը վերաբերում են Հայոց ցեղասպանությանը, դրան նախորդող և հաջորդող ժամանակաշրջանին. փոխանցում է ermenihabe-ը:

Մինչ օրս թեև ցեղասպանագետների և պատմաբանների մեծ մասին հայտնի էր Գերգերյանի արխիվի գոյության փաստը, սակայն այն գրեթե չէր օգտագործվել հետազոտողների կողմից։ Պատճառն այն էր, որ բոլոր փաստաթղթերն այստեղ ուղղակի թղթերի կույտ էին հիշեցնում, չկար որևէ դասակարգում, խմբավորում, հետևաբար կոնկրետ իրադարձության վերաբերյալ այդ արխիվում փաստեր գտնելը անասելի դժվար էր։

Իսկ պրոֆեսոր Աքչամի և 11 հոգանոց խմբի աշխատանքների արդյունքում արխիվի պարունակությունը խմբավորվել ու դասակարգվել է, ըստ բովանդակության առանձնացվել են երեք բաժիններ, փաստաթղթերի մեծ մասը արդեն թարգմանվել է անգլերեն և թուրքերեն, դրանց վերաբերյալ կազմել են կատալոգներ։

Ներկայումս Գերգերյան արխիվի առաջին բաժնում տեղ են գտել բացառապես օսմանյան փաստաթղթեր։ Դրանք հիմնականում Ցեղասպանության համար պատասխանատու «Միություն և առաջադիմություն» (“İttihat ve Terakki”) կազմակերպության ներկայացուցիչների դեմ 1920-21թթ․ Ստամբուլում իրականացված դատավարությունների ընթացքում ստացված վկայությունների ու ցուցմունքների արձանագրություններն են։

Նշվում է, որ այդ փաստաթղթերի բնօրինակները գտնվում են Թուրքիայի ԶՈՒ գլխավոր շտաբի արխիվում և հասանելի չեն ուսումնասիրության համար։ Սակայն այն ժամանակ նշված դատավարություններում որպես կողմ հանդես եկող Պոլսո Հայոց պատրիարքարանը իրավունք է ունեցել ստանալու բոլոր փաստաթղթերի կրկնօրինակները, որոնք և այնուհետև փոխանցվել են Երուսաղեմի Հայոց պատրիարքարանին և այդ կերպ պահպանվել։

Արխիվի երկրորդ բաժնում տեղ են գտել Գերերյանի անձնական հետազոտությունները։ Այն ներառում է մասնավորապես Յոզգաթում և Կեսարիայում անցկացված դատավարությունների վերաբերյալ վկայություններ, ինչպես նաև «Միություն և առաջադիմություն» կազմակերպության պատասխանատուների վկայությունները։

Երրորդ բաժնում ընդգրկվել են Գերգերյանի կողմից այլ երկրներից ձեռք բերված արժեքավոր փաստաթղթերի բնօրինակներ։ Պոլսո Հայոց պատրիարքարանին պատկանող ֆրանսերեն և հայերեն փաստաթղթերն էլ այս բաժնի կարևոր մասն են կազմում։ Կան նաև Ավստրիայի, Գերմանիայի, Անգլիայի և ԱՄՆ-ի արխիվներից ձեռք բերված նյութեր։

Պրոֆեսոր Աքչամն ու իր թիմը Գերգերյան արխիվի վերաբերյալ արժեքավոր տեղեկություններ է հրապարակել նաև համացանցում՝ PDF ֆորմատով։ Դրանց շարքում տեղ է գտել նաև 1911թ Սիվասի (Սեբաստիա) Գյուրուն նահանգում ծնված Գրիգոր Գերգերյանի կյանքի պատմությունը, ում 16 քույր –եղբայրներից 10-ը և ծնողները 1915թ․ սպանվել են հենց նրա աչքի առաջ։