Խելացի տներ, որոնք հարմարվում են ձեզ, ո՛չ հակառակը

Խելացի տները գնալով շատանում են, մարդիկ նախընտրում են վերազինել տները տեխնոլոգիաներով, որոնք խնայում են ժամանակը, կոմունալ վճարումները, ինչպես նաև լուծում կենցաղային մանր ու խոշոր հարցեր։ Մինչ խելացի տների բաղադրիչներին անդրադառնալը, եկե՛ք մի փոքր խոսենք վիճակագրության մասին։

Խելացի տների ուսումնասիրությամբ զբաղվող Markets And Markets ընկերության համաշխարհային հետազոտության տվյալներով խելացի տների շուկան գնալով ընդարձակվում է և կանխատեսվում է, որ այն մինչև 2028 թվականը կհասնի մոտավորապես 163,7 միլիարդ դոլարի։ Իսկ ավելի նեղ՝ ամերիկյան շուկայի ուսումնասիրության համաձայն՝ խելացի տների սեփականատերերի զգալի մասը 55 տարեկանից փոքր է, սարքերի զգալի մասը պատկանում է 18-34 տարեկաններին, որոնք ներկայացնում են խելացի տնային սարքերի սեփականության մոտ 40%-ը։ Հետազոտության շրջանակում իրականացված խելացի տների ուսումնասիրությունը ցույց է տվել, որ սեփականատերերի 46%-ը այն նախընտրում է հարմարավետության համար, 17%-ը՝ հեռակա կարգով այն վերահսկելու համար, իսկ 79%-ն ընդգծել է, որ խելացի տունը դրականորեն է ազդել իրենց կյանքի որակի վրա։ Չնայած այս ամենին, հարցվողների 63%-ը մտահոգված է տվյալների գաղտնիության մարտահրավերներով և ինտերնետի անջատումներով պայմանավորված հնարավոր խափանումներով։

Խելացի տունը, որը ժամանակին ֆուտուրիստական հասկացություն էր, այժմ իրականություն է և զգալիորեն բարձրացնում է տանտիրոջ  առօրյա կյանքի որակը: Տեխնոլոգիապես հագեցած այս տները միավորում են տարբեր սարքեր և համակարգեր, որոնք թույլ են տալիս ավտոմատացնել և հեռակառավարել բազմաթիվ կենցաղային գործառույթներ: Լուսավորության և ջերմաստիճանի վերահսկումից մինչև անվտանգության և ժամանցի համակարգերի կառավարում, խելացի տներն առաջարկում են հարմարավետության և արդյունավետության մակարդակ, որը նախկինում աներևակայելի էր:

Խելացի տունը բաղկացած է փոխկապակցված համակարգից, որտեղ տարբեր սարքեր և տեխնոլոգիաներ աշխատում են միասին՝ բարելավելու ընդհանուր կենսամիջավայրը: Հիմնական բաղադրիչները ներառում են.

– Տնային ավտոմատացման համակարգեր. սրանք խելացի տների կենտրոնական «նյարդային» համակարգերն են, որոնք միացնում են տարբեր սարքեր մեկ հարթակին: Control4, Crestron կամ Savant-ի նման համակարգերը թույլ են տալիս օգտվողներին կառավարել իրենց տան միջավայրի գրեթե բոլոր բաղադրիչները մեկ ինտերֆեյսից:

– Խելացի սարքեր. այնպիսի սարքեր, ինչպիսիք են խելացի թերմոստատները (օրինակ՝ Nest-ը կամ Ecobee-ն), խելացի լույսերը (ինչպես Philips Hue-ը), խելացի կողպեքները և տեսախցիկները նպաստում են խելացի տան գործունակությանը: Այս սարքերը հաճախ կարելի է հեռակա կարգով կառավարել սմարթֆոնների կամ ցանցային այլ սարքերի միջոցով:

– Իրերի ինտերնետ (IoT) միացումներ. սա վերաբերում է ֆիզիկական օբյեկտների ցանցին՝ «իրեր», որոնք ներկառուցված են սենսորների, ծրագրերի և այլ տեխնոլոգիաների հետ՝ ինտերնետի միջոցով այլ սարքերի և համակարգերի հետ տվյալների միացման և փոխանակման նպատակով: Խելացի տներում այս սարքերի դասին են պատկանում սառնարանները, որոնք վերահսկում են սննդի պաշարները և պիտանելիության ժամկետները, լոգարանի կշեռքները, որոնք հետևում են ընտանիքի անդամների առողջության վիճակագրությանը, օդափոխման համակարգերը, որոնք վերահսկում են տան ջերմաստիճանը, լվացքի մեքենան, միկրոալիքային վառարանը, որոնք կարող են ավտոմատացված միանալ և անջատվել, փոշեկուլը, որն ըստ կարիքի կարող է միանալ և մաքրություն իրականացնել տան կոնկրետ սենյակներում կամ հատվածներում և բազմաթիվ այլ իրեր։

– Ինտեգրման տեխնոլոգիաներ. խելացի տան անխափան աշխատանքն ապահովելու համար օգտագործվում են այնպիսի տեխնոլոգիաներ, ինչպիսիք են Wi-Fi-ը, Bluetooth-ը, Zigbee-ն և Z-Wave-ը՝ ապահովելու բոլոր բաղադրիչների արդյունավետ հաղորդակցումը: Այս ինտեգրումը շատ կարևոր է տան ներսում բոլոր խելացի սարքերի համաժամանակյա աշխատանքի համար:

Այս բաղադրիչները միասին ստեղծում են արձագանքող միջավայր, որը հարմարվում է բնակիչների կարիքներին՝ դարձնելով առօրյա գործերն ավելի հարմար և արդյունավետ:

Ինչպե՞ս է այս ամենը ազդում մեր կյանքի որակի վրա․

Խելացի տները դուրս են գալիս պարզ հարմարավետության մասին մեր ավանդական պատկերացումների դաշտից։ Դրանք բարձրացնում են կյանքի որակը մի քանի ձևերով: Ահա հիմնական առավելություններից մի քանիսը.

– Հարմարավետություն և արդյունավետություն. խելացի տներում ավտոմատացումը թույլ է տալիս հեշտությամբ և ճշգրտությամբ կառավարել ամենօրյա խնդիրները: Օրինակ՝ խելացի թերմոստատները կարող են իմանալ ձեր ժամանակացույցի և ջերմաստիճանի նախապատվությունները՝ ավտոմատ կերպով կարգավորելով ջեռուցման և հովացման համակարգերը՝ օպտիմալ հարմարավետության և արդյունավետության համար: Խելացի լույսերը կարող են լինել ինքնաշխատ՝ կախված օրվա ժամից կամ սենյակում բնական լույսի մակարդակից։

– Ընդլայնված անվտանգության առանձնահատկություններ. խելացի տները ապահովում են անվտանգության ընդլայնված լուծումներ: Խելացի կողպեքները կարող են թույլ տալ հեռահար մուտք դեպի տներ՝ հնարավորություն տալով տանտերերին բացել իրենց դռները այցելուների համար նույնիսկ այն ժամանակ, երբ նրանք տանը չեն: Դռան զանգերը և անվտանգության տեսախցիկները առաջարկում են իրական ժամանակի մոնիտորինգ և ահազանգեր սմարթֆոնների վրա՝ ավելացնելով անվտանգության լրացուցիչ շերտ: Բացի այդ, շտապօգնության ծառայությունների հետ ինտեգրումը կարող է կյանքեր փրկել արտակարգ իրավիճակների կամ ներխուժման դեպքերի ժամանակ՝ ահազանգելով համապատասխան ծառայությունների: Այս բաղադրիչի ներքո դիտարկվում են նաև հակահրդեհային համակարգերը, որոնք ամենօրյա ռեժիմով իրականացնում են վերահսկում։ Ընդ որում, եթե նախկին համակարգերը ծխի կամ կրակի առկայության դեպքում միանում էին և ջրով լցնում ամբողջ տունը, ապա խելացի տների դեպքում դրանք աշխատում են թիրախավորված և ջուրն ուղղում են միայն կրակի աղբյուրի վրա։ Իսկ ավելի առաջադեմ համակարգերը ջրի փոխարեն օգտագործում են հակահրդեհային փրփուրներ։

– Էներգաարդյունավետություն և բնապահպանական առավելություններ. խելացի տները կարող են զգալիորեն նվազեցնել էներգիայի օգտագործումը և շրջակա միջավայրի վրա ազդեցությունը: Խելացի հաշվիչները և էներգիայի կառավարման համակարգերն օգնում են վերահսկել էներգիայի սպառումը, ավտոմատ կերպով կարգավորելով օդորակման համակարգերի, լույսերի և այլ սարքերի աշխատանքը՝ արտանետումները նվազեցնելու նպատակով: Սա ոչ միայն օգնում է խնայել կոմունալ վճարումները, այլև նպաստում է ածխածնի ավելի փոքր ծավալների անջատմանը:

– Առողջության մոնիտորինգ. առաջադեմ խելացի տները կարող են ներառել առողջության մոնիտորինգի տեխնոլոգիաներ, որոնք օգնում են հետևել կենսական նշաններին և զգուշացնել բժշկական անձնակազմին արտակարգ իրավիճակներում: Օդի որակի մոնիտորները կարող են հայտնաբերել աղտոտիչներ և համապատասխանաբար կարգավորել օդի ֆիլտրման համակարգերը՝ ապահովելով ներքին միջավայրի առողջությունը: Խելացի մահճակալները վերահսկում են քնի ընթացքը, օգնում են պառկել ճիշտ դիրքով՝ կարգավորելով շնչառությունը և վերլուծում են քնի ակտիվ ու պասիվ փուլերը, որոնց վիճակագրությունը օգտակար է առողջությանը հետևելու և այն բարելավելու համար։

Խելացի տների այս տարրերը ոչ միայն դարձնում են առօրյա կյանքը ավելի հարմարավետ և անվտանգ, այլև խթանում են կայուն ապրելակերպը էներգիայի պահպանման և առողջության մոնիտորինգի միջոցով: Ավտոմատացնելով սովորական առաջադրանքները՝ տան բնակիչները կարող են ավելի շատ կենտրոնանալ իրենց ընտանիքի, հոբբիների և հանգստի վրա։

Աշխարհի լավագույն խելացի տները

Տեխնոլոգիաների առաջընթացը հանգեցրել է աշխարհի ամենանորարար և տպավորիչ խելացի տների ստեղծմանը: Այս բնակարանները ոչ միայն ցուցադրում են տան ավտոմատացման վերջին նորությունները, այլև ներկայացնում են շքեղության և տեխնոլոգիական ինտեգրման գագաթնակետը: Ահա մի քանի ուշագրավ օրինակներ.

Բիլ Գեյթսի տունը (Xanadu 2.0), Մեդինա, Վաշինգտոն. ամենահայտնի խելացի տներից մեկը Բիլ Գեյթսի տունն է՝ հագեցած ժամանակակից տեխնոլոգիաներով: Յուրաքանչյուր այցելուի տրվում է մի սարք, որը փոխազդում է տան ամբողջ տարածքում տեղակայված սենսորների հետ՝ հարմարեցնելու շրջակա միջավայրը, ինչպիսիք են ջերմաստիճանը, լուսավորությունը և երաժշտությունը՝ ըստ անհատի նախասիրությունների:

The EcoManor, Ատլանտա, Ջորջիա. սա LEED-ի կողմից սերտիֆիկացված բնապահպանական կայուն և վերակագնվող ռեսուրսներով առաջին տունն է Հարավարևելյան Ամերիակայում: Այն ունի արևային մարտկոցներ, երկրաջերմային ջեռուցում և անձրևաջրերի վերաօգտագործման համակարգ: Այն  խելացի է ոչ միայն ավտոմատացման տեսակետից, այլև՝ շրջակա միջավայրի վրա ազդեցության առումով:

The Razor House, Լա Ջոլլա, Կալիֆորնիա. Ուոլաս Քանինգհեմի կողմից նախագծված այս ճարտարապետական հրաշքն առանձնանում է ավտոմատացված ապակե պատերով, որոնք բացում են Խաղաղ օվկիանոսի հիասքանչ տեսարաններ: Այն ներառում է բարդ լուսավորություն, կլիմայի վերահսկում և անվտանգության համակարգեր, որոնք կարող են կառավարվել աշխարհի ցանկացած կետից:

Էլան խելացի տուն, Դուբայ. Էլանը մեկ տուն չէ, այն տների կառուցման նախագիծ է, որը ներառում է տներ ինտեգրված արհեստական բանականության հետ՝ սովորելու նրա բնակիչների սովորություններն ու նախասիրությունները: Այն ներառում է այնպիսի գործառույթներ, ինչպիսիք են շարժման սենսորային լուսավորությունը, բարձր տեխնոլոգիական անվտանգության համակարգերը և խելացի թերմոստատները:

Խելացի տների կառավարման համակարգեր

Խելացի տան անխափան շահագործումը մեծապես կախված է դրա կառավարման համակարգի բարդությունից և ինտեգրացիոն հնարավորություններից: Այս համակարգերը խելացի տան հետևում գտնվող «ուղեղն են», որոնք ապահովում են կենտրոնական հարթակ, և որտեղից կարող են կառավարվել բոլոր սարքերն ու գործառույթները: Ահա այսօր խելացի տներում օգտագործվող ամենահայտնի և արդյունավետ կառավարման համակարգերից մի քանիսը.

– Control4. սա բազմակողմանի տնային ավտոմատացման համակարգ է, որը միավորում է լուսավորությունը, երաժշտությունը, տեսադիտումը, կլիմայի վերահսկումը, անվտանգությունը և ավելին: Այն կարելի է կառավարել սմարթֆոնի հավելվածի, պատի վրա տեղադրված սենսորային էկրանների, հեռակառավարման վահանակների կամ նույնիսկ ձայնային հրամանների միջոցով՝ Amazon Alexa-ի կամ Google Assistant-ի հետ ինտեգրվելու միջոցով:

– Crestron. հայտնի է իր հարմարեցվածությամբ, Crestron-ն առաջարկում է լուծումների լայն շրջանակ, որոնք կարող են վերահսկել տան միջավայրի գրեթե բոլոր ասպեկտները: Այն հատկապես նախընտրելի է շքեղ տներում՝ իր ինտեգրման բարձր մակարդակի և բարդ համակարգերը՝ լուսավորությունից մինչև արհեստական բանականություն, ճշգրիտ հսկելու և կառավարելու ունակության համար:

– Savant. ապահովում է տնային ավտոմատացման պրեմիում փորձ: Այն գերազանցում է անհատականացմանը՝ ժամանակի ընթացքում սովորելով իր օգտատերերի նախասիրությունները և հարմարեցնելով տնային միջավայրը անհատական կարիքներին: Որոշ ժամանակ անց անգամ կարիք չի լինում, որպեսզի օգտատերը գործողություններ կատարի և մասնակցի կառավարմանը։

– Google Home և Amazon Alexa. այս համակարգերը հանրահռչակել են խելացի տան տեխնոլոգիան իրենց ձայային կառավարման օգնականներով: Դրանք թույլ են տալիս ձայնային հրամանների միջոցով կառավարել համատեղելի սարքերը՝ տեխնոլոգիան դարձնելով հասանելի և հեշտ օգտագործելի ամենօրյա առաջադրանքների համար:

Այս կառավարման համակարգերը ոչ միայն համակարգում են տարբեր խելացի սարքերը, այլև ապահովում են, որ դրանք միասին աշխատեն ներդաշնակորեն՝ ստեղծելու ինտուիտիվ և արձագանքող տնային միջավայր:

Խելացի տները հայկական համատեքստում․

Խելացի տան տեխնոլոգիան աստիճանաբար իր ճանապարհն է բացում դեպի Հայաստան՝ ազդարարելով անցում դեպի ավելի ժամանակակից և արդյունավետ կենցաղային լուծումներ: Խելացի տների հայեցակարգը դեռևս համեմատաբար նոր է Հայաստանում, սակայն հետաքրքրությունն աճում է: Քաղաքային բնակավայրերում, մասնավորապես Երևանում, նկատվում է խելացի տնային տեխնոլոգիաների կիրառման աճող միտում՝ պայմանավորված եկամտի մակարդակի բարձրացմամբ և համաշխարհային տեխնոլոգիական միտումների ավելի մեծ ազդեցությամբ։ Նոր շինարարական նախագծերն ավելի ու ավելի են ներառում խելացի տեխնոլոգիաները՝ կենտրոնանալով անվտանգության և էներգաարդյունավետության վրա:

Պետք է նշել, որ Հայաստանում ինքնաշխատ խելացի տներ գրեթե չկան, մինչդեռ կան տներ, որոնց որոշ բաղադրիչներ ներառում են խելացի տան կարգավորումներ։ Այսինքն, որպես կոնցեպտ, որի հիման վրա տունն ամբողջությամբ կլինի խելացի՝ ավտոմատ և հեռակառավարվող, դեռ չունենք։ Հայաստանում խելացի տան տեխնոլոգիայի կիրառման վրա ազդում են մի քանի գործոններ: Տնտեսապես խելացի տան ստեղծման սկզբնական արժեքը կարող է բարձր լինել, ինչը կարող է կանխարգելիչ լինել համատարած ընդունման համար: Մշակութային առումով մեծ շեշտադրում կա անվտանգության և էներգաարդյունավետության վրա, որոնք դիտվում են որպես խելացի տների առաջնային առավելություններ: Այս համատեքստում, Հայաստանում խելացի են համարվում արևային վահանակներով և ջերմակայուն տները, մինչդեռ խելացի տան հայեցակարգն առավել լայն է։

Այդուհանդերձ, լայնաշերտ ինտերնետի ընդլայնումը և ինտերնետով աշխատող իրերի ենթակառուցվածքի բարելավումը վճռորոշ նշանակություն ունեն Հայաստանում խելացի տների կառուցման համար: Այստեղ անպայման պետք է նշել, որ Հայաստանն ինտերնետի արագության և որակի առումով աշխարհում առաջատար երկրների ցանկում է, իսկ տարածաշրջանում՝ առաջատարը։

Քանի որ տեխնոլոգիաները շարունակում են զարգանալ, ակնկալվում է, որ խելացի տների կառուցումը մեծ թափ կստանա՝ խելացի ապրելը դարձնելով ընդհանուր իրականություն, այլ ոչ թե շքեղություն:

Ալեքսանդր Մարտիրոսյան