27.04.2024 | 02:29
ԶՈՒ-ին քաղաքական գործընթացների մեջ ներքաշելու փորձերը համարժեք իրավական գնահատականի կարժանանան. ՊՆ
Ղարաբաղը` 1 տարի անց․ երբ կանցնի հակամարտությունը, և ինչ է սպասվում ապագայում․ BBC-ի անդրադարձը
27.09.2021 | 22:48
Ղարաբաղում զինված հակամարտության սկզբից մեկ տարի անց մարտերն իրենց տեղը զիջել են դիվանագիտությանը և տնտեսական կապերը վերականգնելու փորձերին: Հին մրցակիցները փոխվել են տեղերով, և նոր խաղացողներ են եկել տարածաշրջան, գրում է BBC-ի ռուսական ծառայությունը:
Եռակողմ ակտիվ բանակցությունները, սակայն, չեն վերաբերում Ղարաբաղին: Դրա ապագան պետք է քննարկվի ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի շրջանակներում, որը համատեղ նախագահում են Ռուսաստանը, ԱՄՆ-ն ու Ֆրանսիան:
Այս խումբը գոյություն ունի 1994 թվականից, և այն մշակել է փոխզիջման մի քանի տարբերակ, որը, ի վերջո, կողմերը չեն համաձայնեցրել: Այն հիմնականում վերաբերում էր երկու խնդրի ՝ Ղարաբաղի շուրջ հայկական ուժերի կողմից «օկուպացված Ադրբեջանի յոթ շրջանների» խնդրին և Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակի խնդրին, որով ընդունված է հասկանալ նախկին Լ ՂԻՄ-ի տարածքը:
Առաջին հարցը լուծվել է վերջին պատերազմի արդյունքում. ադրբեջանական բանակը գրավել է շրջանների մի մասը, իսկ մյուս մասը վերադարձվել է զինադադարի պայմանների համաձայն:
Բաքվում կարծում են, որ երկրորդ հարցը ևս լուծված է։ Սեպտեմբեր ամսին Ադրբեջանի ԱԳՆ-ն հայտարարեց, որ Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակի ու բուն Լեռնային Ղարաբաղի հարցն այլևս չկա։
Սակայն այս հարցի վերաբերյալ դիրքորոշումներն այնքան բևեռացված են, որ ՌԴ ԱԳՆ ղեկավարը հորդորել է կողմերին հետաձգել այս հարցի քննարկումը մինչև այն պահը, երբ երկու երկրներն էլ ավելի լավ կյանքով ապրեն:
«Ես հասկանում եմ, որ այժմ շատերն են ասում, որ Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակը մնում է չլուծված:
Սա վերջնականապես պետք է համաձայնեցվի ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահների մասնակցությամբ, որոնք այս փուլում, հավանաբար, չպետք է հրահրեն կարգավիճակի խնդիրը, այլ նպաստեն վստահության ամրապնդման միջոցառումների ամրապնդմանը, հումանիտար հարցերի լուծմանը, որպեսզի հայերն ու ադրբեջանցիները նորից սկսեն միասին ապրել անվտանգության և տնտեսական բարգավաճման պայմաններում: Եվ հետո, վստահեցնում եմ ձեզ, որ երկու -երեք տարի հետո, եթե մենք այդպիսի կյանք հաստատենք, կարգավիճակի բոլոր խնդիրները շատ ավելի հեշտությամբ կլուծվեն», – ասել է Սերգեյ Լավրովը:
Մինչդեռ Հայաստանում ԱՄՆ դեսպան Լին Թրեյսին մի քանի անգամ շեշտել է, որ Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակը որոշված չէ:
«Չնայած անցյալ տարվա պատերազմը կտրուկ փոխեց հակամարտության դինամիկան, այն հիմնարար հարցը, որը բաժանում է երկու կողմերին 1980 -ականներից՝ հայաբնակ Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակը, մնում է նույնը», – հայտարարել է նաև Eurasianet- ի խմբագիր Ջոշուա Կուչերան։
Բուն Ադրբեջանում ևս ոչ բոլորն են կիսում պաշտոնական Բաքվի տեսակետն այն հարցում, որ հակամարտությունն ավարտված է։ «Կարծում եմ, որ սա հաղթանակ չէ, սա իրավիճակ է, երբ երկու կողմերն էլ պարտվել են, չնայած Ադրբեջանն ազատագրել է Շուշին ու Ղարաբաղի շուրջ 7 շրջանները և դրանցից 3-ը` առանց մարդկային զոհերի»,- BBC-ին ասել է քաղաքական վերլուծաբան Շահին Ռզաևը։
«Ինչ-որ փոխզիջում պետք է լինի, ճիշտ է, ես չեմ տեսնում մեր իշխանությունների կողմից նման փոխզիջման պատրաստակամություն»,- հավելել է նա։
Որքան երկար է տևում հակամարտությունը, այնքան ավելի դժվար է դառնում դրա ավարտը, ասում է Կոենը: Տարիների ընթացքում այն կփոխվի և կդառնա ավելի բարդ:
Բոլոր էթնիկ և տարածքային հակամարտությունները տարբեր են, բայց դրանք նաև ունեն որոշ նմանություններ`ըստ Ջոնաթան Քոհենի:
Նրա կարծիքով՝ համընդհանուր դասերից մեկն այն է, որ քանի դեռ հակամարտության կողմերն իրենք չեն ցանկանում փոխվել, իրավիճակի վրա ազդելու արտաքին խաղացողների կարողությունը սահմանափակ է:
«Այժմ մենք տեսնում ենք, որ երկու կողմերն էլ խուսափում են ռիսկերից: Պարտություն կրած Հայաստանը ծայրահեղ զգուշավոր է, Ադրբեջանը պատրաստ է կոշտ ճնշում գործադրել ցանկալի արդյունքներ ստանալու համար, բայց նա հասկանում է, որ իր տարածքում կան ռուսական զորքեր, ինչը նա հաշվի չէր առել իր հաշվարկներում։
Նա ստիպված է գործ ունենալ այն բանի հետ, որ վերադարձրել է տարածքները և հաղթանակ տարել, բայց հայտնվել է ավելի քիչ շահեկան դիրքում, քան ակնկալում էր, և այժմ ստիպված է շատ ջանքեր ծախսել Ռուսաստանի հետ հարաբերությունների հաստատման համար », – ասում է փորձագետը:
Քոենի համար գլխավոր հարցերից մեկը, հաշվի առնելով հաղթողի ուժեղ դիրքը, այն է, թե արդյոք Ադրբեջանը պատրաստ կլինի «առատաձեռնություն ցուցաբերել իր քաղաքականության և հռետորաբանության մեջ, որպեսզի ցույց տա Հայաստանին, որ ներկայիս սցենարը կարող է ոչ միայն նվաստացուցիչ արդյունք ունենալ»:
«Որովհետև քանի դեռ Հայաստանը զգում է, որ իրեն նվաստացնում և հետապնդում են, նա կդիմադրի դրան ուղղված նույնիսկ ամենափոքր քայլերին: Եվ Ադրբեջանը պետք է մտածի, թե ինչ է առաջարկելու Հայաստանին, որպեսզի իրեն ստորացված չզգա, բայց մինչ այժմ մենք նման բան չենք տեսնում Բաքվի գործողություններում», – եզրափակում է նա։
