Ազգային ժողովում կանանց ներկայացվածության տոկոսը 11 անգամ աճել է

Լուրեր

22.11.2024 | 13:51
Արդարադատության փոխնախարարի ԺՊ Արմենուհի Հարությունյանն ազատվել է զբաղեցրած պաշտոնից
22.11.2024 | 13:45
Ավինյանի կարգադրությամբ՝ շուրջ 2 միլիոն դրամ կհատկացվի «Ավետիս» ՀԿ-ին
22.11.2024 | 13:34
Ուկրաինայի Գերագույն Ռադան չեղարկել է այսօրվա նիստը հարձակման սպառնալիքի պատճառով
22.11.2024 | 13:23
Շների վրա կրակած տղամարդը ներկայացել է Արթիկի բաժին
22.11.2024 | 13:10
Երանոս գյուղում ոռոգման ջրատար ցանց է կառուցվում
22.11.2024 | 12:57
Կուրսկի շրջանում ուկրաինական հարվածի հետևանքով ԿԺԴՀ բանակի գեներալ է վիրավորվել.WSJ
22.11.2024 | 12:44
Հունաստանում ՀՀ դեսպանը հանդես է եկել «Հայաստանի անվտանգային միջավայրն այսօր» թեմայով դասախոսությամբ
22.11.2024 | 12:32
ԱԺ նախագահի հայտարարությունը պատգամավոր Նարեկ Զեյնալյանի հրաժարականի դիմումի առնչությամբ
22.11.2024 | 12:24
Ադրբեջանի Մեջլիսը «կողմնակալ, ոչ օբյեկտիվ և անարդար» է անվանել Լյուքսեմբուրգի խորհրդարանի բանաձևը
22.11.2024 | 12:19
12 մեդալ՝ հայ ըմբիշներին, Պուտինը՝ ուկրաինական հակամարտության գլոբալ բնույթ ստանալու մասին․ ԼՈՒՐԵՐ
22.11.2024 | 12:12
Լիլիթ Մակունցը և Սթիվեն Նիքսն ընդգծել են Հայաստանի և Միջազգային հանրապետական ինստիտուտի միջև համագործակցությունը խթանելու հանձնառությունը
22.11.2024 | 11:59
Հայաստանում 2025 թ․ փետրվարի 4-ից մինչև ապրիլի 18-ը պահեստազորի վարժական հավաքներ կանցկացվեն
22.11.2024 | 11:46
Երևանի մի շարք փողոցներում կտեղադրվեն ռետինե կանգնակներ
22.11.2024 | 11:35
ՌԴ-ն Հյուսիսային Կորեային 1 մլն բարել նավթ է մատակարարել զենքի ու զինծառայողների դիմաց
22.11.2024 | 11:22
Նախագահը ստորագրել է «ՀՀ 2024 թ․ պետբյուջեի մասին օրենքում լրացումներ կատարելու մասին» օրենքը
Բոլորը

Ազգային ժողովում կանանց ներկայացվածության տոկոսը 11 անգամ աճել է
Նախորդ 20 տարիների ընթացքում Հայաստանի Հանրապետության խորհրդարանում կանանց ներկայացվածության զգալի աճ է արձանագրել շնորհիվ ՀՀ ընտրական օրենսգրքում ներդրված քվոտայի համակարգի։ Ազգային ժողովում կին պատգամավորների ներկայացվածությունը 1999 թվականին եղել է ընդամենը 3․1%, իսկ 2021 թվականի արտահերթ խորհրդարանական ընտրություններից հետո այն 34% է։

Քաղաքական և հասարակական կյանքի այլ ոլորտներում կանանց հավասար ներկայացվածության խթանման վերաբերյալ այս վերլուծությունը ներառված է Եվրասիա համագործակցություն հիմնադրամի հրապարակած զեկույցում, որն անդրադառնում է ՄԱԿ-ի Կանանց նկատմամբ խտրականության բոլոր ձևերի վերացման կոմիտեի՝ Հայաստանին ուղղված եզրափակիչ դիտարկումների կատարման ընթացքին։ Զեկույցի շրջանակներում ուսումնասիրվել են Կոմիտեի՝ 1997, 2002, 2009 և 2016 թվականների Հայաստանին ուղղված եզրափակիչ դիտարկում¬ները, վերլուծվել են ՀՀ կառավարության կողմից Կոմիտեին ներկայացված պարբերական հաշվետվություններն ու վերաբերելի ՀՀ օրենսդրությունը։

Զեկույցում անդրադարձ կա մի շարք ոլորտների վերաբերյալ առաջարկություններին և երկրում տեղի ունեցած համապատասխան զարգացումներին։ Մենք առանձնացրել ենք միայն կանանց հավասար ներկայացվածության խթանման և կանանց նկատմամբ բռնության խնդիրները։

Քաղաքական և հասարակական կյանքում կանանց ներկայացվածության խթանումը

Քաղաքական և հասարակական կյանքի այլ ոլորտներում կանանց հավասար ներկայացվածության խթանման վերաբերյալ Կոմիտեն Հայաստանին հանձնարարական է տվել սկսած 1997 թվականից։ Այս հանձնարարականը մասամբ է կատարվել։ Զեկույցում նշվում է, որ ՀՀ իշխանությունները հանձնարարականի պահանջների կատարումը հիմնականում սահմանափակել են քաղաքական և հանրային կյանքի առանձին ոլորտներում գենդերային քվոտաներ սահմանելով։ Այդ քվոտաների ազդեցությունը հատկապես տեսանելի է ՀՀ Ազգային ժողովում։

2003 թվականին ձևավորված ՀՀ Ազգային ժողովի 131 պատգավորներից միայն 4-ն էին կին՝ կազմելով պատգամավորների ընդհանուր թվի միայն 5,24 տոկոսը։ 2005 թվականին ՀՀ ընտրական օրենսգրքի փոփոխությունների արդյունքում սահմանվել է 15% քվոտա։ Սա նշանակում էր, որ սեռերից որևէ մեկը չէր կարող նախընտրական ցուցակում ներկայացված լիներ ավելի քան 85%։ Սակայն 2007 թվականին ձևավորված Խորհրդարանում պատգամավորների միայն 9,2%-ն էին կանայք։ Պատճառը համամասնական և մեծամասնական ընտրակարգերի առկայությունն էր։ Քվոտայի պահանջը վերաբերում էր միայն համամասնական ընտրակարգին՝ կուսակցությունների և դաշինքների ցուցակներին, իսկ մեծամասնական ընտրակարգով հիմնականում ընտրվում էին հարուստ և իրենց համայնքում ազդեցություն ունեցող տղամարդիկ։

2011 թվականին Ընտրական օրենսգրքում արդեն իսկ յուրաքանչյուր սեռի առնվազն 20% ներկայացվածություն էր պահանջվում ընտրություններին մասնակցող քաղաքական ուժերի համամասնական ցուցակներում։ Եվ այնուամենայնիվ, գործող մեծամասնական ընտրակարգի պատճառով 2012 թվականին ձևավորված խորհրդարանում կանանց ներկայացվածությունը ընդամենը 10,7% կազմեց։ Սա նաև պայմանավորված էր նրանով, որ ընտրված կանայք ինքնաբացարկի դիմումներ էին ներկայացնում, և նրանց մանդատը հասնում էր ցուցակում ընդգրկված հաջորդ համարին, որը տղամարդ էր։ Այս ընտրություններից հետո կանանց իրավունքների ջատագովները պնդեցին, որ ինքնաբացարկ հայտնած կին թեկնածուի մանդատը պետք է անցնի ցուցակում ընդրկված հաջորդ կին թեկնածուին։ Այս առաջարկը հետագայում ամրապնդվեց Ընտրական օրենսգրքով։

Այնուհետև բարձրացվեց նաև սեռերից մեկի նվազագույն ներկայացվածության տոկոսը՝ նախ 25, ապա 30%: Սակայն քվոտան իրապես արդյունավետություն ունեցավ միայն այն ժամանակ, երբ անցում կատարվեց 100% համամասնական ընտրակարգի, և վերացվեցին տարածքային կամ այսպես կոչված ռեյտինգային ցուցակները։ Ներկայումս Խորհրդարանում 34% են կազմում կին պատգամավորները, ինչը փաստացի ավելին է, քան պահանջում է օրենքը։ Սա վկայում է քաղաքական կուսակցություններում կանանց դերակատարման աճի մասին։ Դրա ապացույցն է նաև այն, որ դեռևս 25% քվոտայի պահանջի պայմաններում շատ կուսակցությունների ներկայացրած նախընտրական ցուցակներում կանանց ներկայացվածությունն արդեն իսկ գերազանցում էր 30%-ը։

Ինֆոգրաֆիկան՝ WomenNet.am-ի

«2005 թվականից սկսած ՀՀ ընտրական օրենսդրության փոփոխությունների արդյունքում մինչև այդ գոյություն ունեցած 5 տոկոս գենդերային քվոտան մեծացվել է՝ 2016 այն հասցնելով առնվազն 30 տոկոսի։ Ավելին՝ ներկայումս ներդրված առնվազն 30 տոկոս գենդերային քվոտան կիրառվում է ոչ միայն համապետական, այլև տեղական ինքնակառավարման մարմինների` համայնքների ավագանիների ընտրությունների ժամանակ, ինչը կարևոր է տեղական մակարդակում քաղաքական կյանքում կանանց մասնակցությունը խթանելու առումով։ Կոմիտեն այդուհանդերձ իր մտահոգությունն է հայտնում որոշումների ընդունման ամենաբարձր մակարդակներում կանանց մասնակցության կայուն ցածր աստիճանի առնչությամբ»,- նշված է զեկույցում:
Զեկույցի հեղինակ Վարսեր Կարապետյանն ընդգծում է այն հանգամանքը, որ գենդերային քվոտայի զուտ սահմանումը դեռևս բավարար չէ քաղաքական և հասարակական կյանքի այլ ոլորտներում կանանց արդյունավետ մասնակցությունն ապահովելու նպատակով․ դրա արդյունավետ իրականացման համար անհրաժեշտ է հանձնարարականների բոլոր պահանջների միաժամանակ կատարումը։

Կանանց նկատմամբ բռնությունն ու ընտանեկան բռնությունը

Կանանց բռնությունից պաշտպանելու և ընտանեկան բռնությունը կանխարգելելու վերաբերյալ Կոմիտեի հանձնարարականների պահանջները ևս կատարվել են մասամբ։ 2017 թվականին ընդունվել է ընտանեկան բռնության վերաբերյալ օրենք։ «Օրենքի ընդունումը, մեր գնահատմամբ, առաջընթաց քայլ է։ Անկախ թերկարգավորումներից ՝ օրենքի ընդունումը ունի կարևոր խորհրդանշական բնույթ, այն կարևոր է նաև հանրային խոսույթում և իրավական մշակույթում ձևափոխումների առումով»,- նշված է զեկույցում։

Սակայն ընտանեկան բռնությունը Հայաստանում քրեականացված չէ, իսկ ՀՀ Ազգային ժողովը դեռևս չի վավերացրել «Կանանց նկատմամբ բռնության և ընտանեկան բռնության կանխարգելման ու դրա դեմ պայքարի մասին» Եվրոպայի խորհրդի կոնվենցիան (Ստամբուլյան կոնվենցիա)։ Զեկույցի հեղինակը հավանական է համարում, որ առավել նպաստավոր քաղաքական իրադրության պայմաններում կոնվենցիան կվավերացվի։ «Սույն բաժնով նախատեսված հանձնարարակնների մասնակի իրականացման պատճառը սերտորեն կապված է հասարակության մեջ կնոջ դերի վերաբերյալ առկա կարծրատիպերի, կանանց տնտեսական հզորացման անհրաժեշտության հետ»,- եզրակացրել է հեղինակը։

Հրապարակված զեկույցում անդրադարձ կա նաև կարծրատիպերի դեմ պայքարի, թրաֆիկինգ և պոռնկության շահագործման, կանանց առաջխաղացման ազգային մեխանիզմի ստեղծման, կանանց սոցիալ-տնտեսական իրավունքների պաշտպանության վերաբերյալ Կոմիտեի հանձնարարականների կատարմանը։ Զեկույցին կարող եք ծանոթանալ այս հղումով։

Արման Ղարիբյան