Բացառված է, որ Վազգեն Սարգսյանը կարող էր Մեղրին հանձնել կամ փոխանակել ինչ-որ տարածքի հետ. Արմեն Բաղդասարյան․ ՏԵՍԱՆՅՈՒԹ

Factor.am-ի հարցազրույցը քաղաքագետ Արմեն Բաղդասարյանի հետ.

– Պարո՛ն Բաղդասարյան, սկսենք Նիկոլ Փաշինյանի բրյուսելյան այցից: Ամռանը վարչապետի պաշտոնում Բրյուսել այցելելուց հետո Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարեց, որ Եվրամիությունը Հայաստանի հետ հարաբերություններում իր տոնայնությունը պետք է հարմարեցնի հետհեղափոխական Հայաստանի տոնայնությանը: Այս այցից ի՞նչ ակնկալիքներ պետք է ունենանք:

– Քանի որ Եվրամիությունը սովորաբար, Հայաստանի դեպքում՝ մասնավորապես, առաջնորդվում է «ավելին՝ ավելիի դիմաց» սկզբունքով, Նիկոլ Փաշինյանը, կարծում եմ, նկատի ուներ, որ մենք մեր կողմից այդ ավելին արդեն արել ենք, և Եվրամիությունը պետք է ակտիվացնի իր քայլերը: Հիմա, կարծում եմ, կարող ենք ակնկալել, որ այդ գործընթացն ավելի կակտիվանա, առավել ևս՝ այնտեղ պիտի որ արդեն համոզված լինեն, որ Հայաստանում տեղի ունեցող գործընթացներն անշրջելի են: Բայց կա նաև այն խնդիրը, որ Հայաստանը, այնուամենայնիվ, շատ ակտիվ փորձում է հարաբերությունները զարգացնել Ռուսաստանի և Իրանի հետ, նման հարցերին Արևմուտքը սովորաբար վերապահումով է նայում, և սա կարող է որոշակի դերակատարում ունենալ: Այսինքն՝ այնտեղ կարող են խանդով վերաբերվել այս հարաբերություններին: Ամեն դեպքում՝ Հայաստանն առաջնորդվում է բացառապես սեփական շահերով: Իսկ այդ դեպքում, մենք հասկանում ենք, որ ո՛չ Եվրամիությունը, ո՛չ Ռուսաստանը, ո՛չ Իրանը Հայաստանի հետ հարաբերությունները չեն զարգացնելու մեր սիրուն աչքերի համար: Այնպես որ, եթե այդ հարցերում դժվարություններ կան, օրինակ՝ պրոցեսները դանդաղ են գնում, դրանից պետք չի թևաթափ լինել, դա պետք է ընկալել որպես ապացույց, որ Հայաստանը, ամեն դեպքում, առաջնորդվում է սեփական շահերով և փորձում է բազմավեկտոր քաղաքականություն իրականացնել:

– Վերջերս վարչապետը նաև Իրանում էր, այնտեղ մի քանի կարևոր շեշտադրումներ եղան՝ Հայաստանը գազի տարանցման երկիր դարձնելու, ԵՏՄ-Իրան հարաբերություններում Հայաստանի դերի առումներով: Կարծում եք՝ իսկապե՞ս տարածաշրջանում Հայաստանի դերի բարձրացման սկիզբը դրված է:

– Այո՛: Բայց խոսքը միայն Հայաստանի դերի մասին չէ: Առաջիկայում տեղի է ունենալու քառակողմ հանդիպում՝ Ռուսաստան-Վրաստան-Իրան-Հայաստան: Այսինքն՝ մենք տեսնում ենք ակնհայտ ջանքեր, որ այդ Հյուսիս-Հարավ առանցքն ավելի գործնական դառնա՝ և՛ տնտեսական, և՛ քաղաքական: Ու սա կարող է հաջողություն ունենալ այն պարզ պատճառով, որ այդ առանցքի զարգացումը ձեռնտու է բոլոր չորս կողմերին: Ռուսաստանին ձեռնտու է, որովհետև արևմտյան պատժամիջոցները գնալով ավելի ու ավելի են ազդում այդ երկրի  տնտեսության վրա, և Ռուսաստանը պետք է փորձի դեպի Պարսից ծոց տնտեսական ճեղքում իրականացնել: Վրաստանին դա ձեռնտու է, որովհետև թեև այդ երկիրը շրջափակման խնդիր չունի, բայց թուրքական և ադրբեջանական կապիտալի ինտենսիվ ներհոսքի արդյունքում այնտեղ շատ մեծ է Թուրքիայի և Ադրբեջանի ազդեցությունը, արդեն մտահոգություններ են հնչում, և Վրաստանը կցանկանար Հյուսիս-Հարավ ուղղությամբ զարգանալով՝ նվազեցնել այդ ազդեցությունը և հավասարակշռել: Հայաստանի համար ակնհայտ է, որ ձեռնտու է, որովհետև արևմուտքից և արևելքից շրջափակված է, դա մեզ համար ճեղքում կլինի: Նույնն էլ Իրանի համար, որովհետև պատժամիջոցների տակ է, և դա լրացուցիչ թթվածին կտար Իրանի տնտեսությանը, եթե այդ առանցքը գործեր: Այսինքն՝ ունենք մի իրավիճակ, երբ կան չորս երկրներ, և չորսի շահերն էլ համընկնում են: Դրա համար մեծ է հավանականությունը, որ այդ առանցքը, այնուամենայնիվ, կգործի: Իհարկե՝ էներգետիկ տարանցումների համար Հայաստանը կարևոր է, բայց ամենակարևորն այն է, որ եթե Հայաստանն այդ կոմունիկացիները կարողանա ապահովել, դա կտրուկ կբարձրացնի մեր երկրի ներդրումային գրավչությունը:

– Բելառուսի նախագահն էլ այսօր խոսել է արդեն գոյություն ունեցող ինտեգրացիոն միավորման՝ ԵՏՄ-ում, ինչպես նաև ՀԱՊԿ-ում խնդիրների մասին: Դուք այնպիսի խնդիրներ տեսնո՞ւմ եք, որոնք, ի վերջո, կարող են հանգեցնել նրան, որ այդ միավորումները դադարեն լինել այնպիսին, ինչպիսին ծրագրված էին ի սկզբանե:

– Գիտեք՝ այդ խնդիրների առկայությունը ցույց է տալիս, որ դրանք ձևական կառույցներ չեն: Եթե դրանք ձևական կառույցներ լինեին, ոչ մի նշանակություն չէր ունենա, թե այնտեղ ո՞ր երկրի ներկայացուցիչն է նախագահում: Երբ Հայաստանը բարձրացնում է այդ հարցը, ըստ էության, բարձրացնում է ոչ թե իր դերը կարևորելու հարցը, այլ որպեսզի այդ կառույցներն ավելի արդյունավետ լինեն, և հարաբերությունները լինեն ավելի անկեղծ ու գործնական: Եվ այդ քննարկումները, եթե անգամ բոլորը մեղադրում են Հայաստանին, վկայում են այդ կառույցներում հարաբերությունների առողջացման մասին, որ դրանք այլևս պետք է ձևական չլինեն, այդքանով դա դրական է: Իհարկե՝ կան խնդիրներ, և դա լավ է: Շատ ավելի վատ է, եթե ոչ մի խնդիր չլիներ, որովհետև միայն մեռած օրգանիզմում է, որ խնդիրներ չեն լինում:

– Անդրադառնանք ղարաբաղյան հակամարտությանը: Այսօր խնդրին անդրադարձել է ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի ամերիկացի նախկին համանախագահ Ջեյմս Ուորլիքը: Անդրադառնալով հակամարտության խաղաղ կարգավորմանը, նա նշել է, որ հիմա լավագույն ժամանակն է այդ վերջնական լուծումը գտնելու: Իսկապե՞ս այսօր լավագույն ժամանակն է, և կկարողանա՞նք դրան հասնել:

– Հաշվի առնելով Ադրբեջանի իշխանությունների ագրեսիվ հռետորաբանությունը՝ չեմ կարծում, թե հիմա դա կստացվի: Բայց քանի որ միջնորդները, որպես կանոն, խոսում են այն մասին, որ իշխանությունները պետք է իրենց ժողովուրդներին պատրաստեն խաղաղության, մենք հասկանում ենք, որ իրականում ոչ թե խաղաղության պիտի նախապատրաստեն, այլ փոխզիջումների, որովհետև առանց փոխզիջումների խաղաղության պատրաստ ենք և՛ մենք, և՛ ադրբեջանցիները: Խնդիրն այն է, թե ինչ գնով: Այսինքն՝ խոսվում է այն մասին, որ Հայաստանի և Ադրբեջանի իշխանությունները պետք է իրենց ժողովուրդներին նախապատրաստեն այն մտքին, որ զիջումներ պիտի արվեն: Մենք չենք տեսնում, որ Ադրբեջանի իշխանություններն այդպիսի փոխզիջումների են պատրաստում իրենց ժողովրդին: Հակառակը՝ տեսնում ենք հռետորաբանություն, որ մենք պետք է «Էրիվանի խանություն գրավենք» և այլն: Այսինքն՝ չեմ կարծում, որ այդտեղ ինչ-որ ճեղքում է լինելու և արագ հարցը կարգավորվելու է: Քանի որ ընդհանրապես մեր տարածաշրջանում իրավիճակը լարված է, գուցե գերտերությունները կցանկանային մեր տարածաշրջանում վերջնական խաղաղություն տեսնել, որպեսզի հաջորդ քայլով ավելի կարևոր խնդիրների անցնեն: Բայց եթե մենք հարցին մոտենում ենք փոխզիջումների տեսանկյունից, և Ադրբեջանը պատրաստ չէ որևէ բան զիջել, ապա ես չեմ կարծում, թե խաղաղ կարգավորման հարցում ճեղքում ունենալու ենք:

– Պարո՛ն Բաղդասարյան, այսօր հոկտեմբերի 27-ին սպանված Վազգեն Սարգսյանի ծննդյան 60-ամյակն է: Անցած տարիներին շատ էր խոսվում այն մասին, որ սպանության շարժառիթը կարող էր լինել Ղարաբաղի հարցում ինչ-ինչ շրջանակներին անցանկալի զարգացումների կանխումը, մասնավորապես՝ կապված Մեղրիի հետ։ Կարծում եք՝ իսկապե՞ս կարող էր դա շարժառիթ լինել և կա՞ր նման զարգացում ընդհանրապես:

– Որևէ մեկի մտքով անգամ չի անցնի, որ Վազգեն Սարգսյանը կարող էր Մեղրին հանձնել կամ փոխանակել ինչ-որ տարածքի հետ: Բացառված է: Հոկտեմբերի 27-ն ընդամենը հեղաշրջում էր… այսինքն՝ արդյունքը եղավ հեղաշրջումը, որովհետև դրանից հետո երկրի փաստացի ղեկավարությունը փոխվեց: Հիմա դա կազմակերպված էր, թե ուղղակի այդպես ստացվեց, ինչպես Վազգեն Մանուկյանն էր ասում՝ մի խումբ ռոմանտիկների ձեռքով, չեմ կարող ասել: Բայց արդյունքը եղավ Հայաստանում փաստացի իշխանափոխությունը, որովհետև Վազգեն Սարգսյան-Կարեն Դեմիրճյանն զույգն էր ղեկավարում փաստացի երկիրը, դրանից հետո ղեկավարությունը փոխվեց: Եվ դա ես Ղարաբաղի և ինչ-որ զարգացումների հետ չէի կապի և, կարծեմ, որևէ մեկն այդպես էլ որևէ հիմնավորում, ապացույց չներկայացրեց, որ նման բան կարող էր լինել:

Հարցազրույցն ամբողջությամբ՝ տեսանյութում:

Թամարա Հակոբյան