Արբանյակային լուսանկարները ցույց են տալիս Արցախում Բաքվի կողմից մշակութային ժառանգության լայնածավալ ոչնչացումը․ Caucasus Heritage Watch

Լուրեր

26.01.2025 | 22:04
Թրամփը կոչ է անում «մաքրել» Գազան և պաղեստինցիներին տեղափոխել Եգիպտոս ու Հորդանան
26.01.2025 | 21:47
Բելառուսի նախագահական ընտրություններ. exit poll-ի արդյունքներով Լուկաշենկոն ստացել է 87,6% ձայն
26.01.2025 | 21:00
Եթե կարողանանք մեր իսկական դեմքը տեսնել, գուցե սարսափենք. ապաքաղաքական զրույց Գուրգեն Խանջյանի հետ. ՏԵՍԱՆՅՈՒԹ
26.01.2025 | 20:08
Քրեակատարողական ծառայությունը պաշտոնապես անդամակցել է EuroPris-ին
26.01.2025 | 19:14
Հայոց բանակի օրվա առթիվ Մայր Տաճարում կատարվեց Հանրապետական մաղթանք
26.01.2025 | 18:39
Հրդեհ՝ Շիրակի փողոցի շենքերից մեկում․ տարհանվել է 16 քաղաքացի
26.01.2025 | 18:28
Համոզված եմ՝ Հայաստան-Ավստրալիա բարեկամական հարաբերությունները կշարունակեն զարգանալ և խորանալ․ Փաշինյան
26.01.2025 | 17:38
Ակնկալում ենք մեր հարաբերությունները նոր բարձունքների բարձրացնել․ Միրզոյանը շնորհավորել է Հնդկաստանի գործընկերոջը
26.01.2025 | 17:30
ՄԻՊ-ը հորդորում է զերծ մնալ երեխաներին բուլինգի ենթարկելու պատճառ հանդիսացող նյութերի հրապարակումից
26.01.2025 | 17:12
Հայաստանը մեծապես կարևորում է Հնդկաստանի հետ ավանդաբար ձևավորված ջերմ հարաբերությունները․ Փաշինյանի շնորհավորական ուղերձը
26.01.2025 | 16:00
2025 թվականի հունվարի 27-ից կկիրառվեն նավիգացիոն կապարակնիքներ. ՊԵԿ
26.01.2025 | 15:16
Բաքվի արձագանքը՝ գերիների նկատմամբ հոգեներգործուն միջոցների կիրառման մասին Փաշինյանի հայտարարությանը
26.01.2025 | 15:04
Ով վճարել է գումարը, ստացել է ապրանքը․ Լուշակենկոն՝ Ադրբեջանին զենք վաճառելու մասին
26.01.2025 | 14:34
Օդի ջերմաստիճանը կնվազի ևս 2-3 աստիճանով
26.01.2025 | 14:04
Ավտոմեքենայի հարվածի հետևանքով Երևանում վնասվել է միջին ճնշման գազատար
Բոլորը

Caucasus Heritage Watch-ի (CHW) նոր զեկույցը, Ադրբեջանի կողմից Արցախում հայկական մշակութային ժառանգության արագ ոչնչացման մասին փորձագետների նախազգուշացումներից հետո, հաստատում է անցյալ տարի տեղի էթնիկ հայ բնակչության զանգվածային տեղահանումից հետո ամբողջ տարածաշրջանում ավերված վայրերի թվի 75 տոկոսով աճը, գրում է Hyperallergic-ը։

Արբանյակային պատկերների համեմատության միջոցով 2023 թվականի աշնանից, երբ հայերը բռնի տեղահանվեցին իրենց հայրենիքից, CHW-ի վերջին զեկույցն ուշադրություն է հրավիրում դպրոցների, գերեզմանների, պատմական սրբավայրերի ավերման վրա՝ բացահայտելով 29 տոկոս աճ։

«Ընդհանուր առմամբ, 2024 թվականի գարնանը մեր մոնիթորինգի ցիկլը բացահայտել է ամենաշատ վնասված վայրերը 2021 թվականի գարնանից ի վեր, երբ մենք սկսեցինք մշակութային ժառանգության մոնիթորինգը Լեռնային Ղարաբաղի երկրորդ պատերազմից հետո»,- գրում են CHW-ի գլխավոր քննիչներ Յան Լինդսին, Ադամ Թ.Սմիթը և Լորի Խաչադուրյանը:

Նրանք նշել են, որ հատուկ ուշադրություն են դարձրել ադրբեջանական գործունեությանը Քարվաճառում և Շուշի քաղաքում, որոնք Ադրբեջանի ռեժիմը գրավել էր 2020 թվականի 44-օրյա պատերազմում։

Զեկույցում ներառված է Կանաչ ժամ եկեղեցու քանդումը, ինչպես նաև Շուշիի Ղազանչեցոց գերեզմանատան ամբողջական ավերումը այն բանից հետո, երբ CHW-ի տվյալները վկայել էին երկու մշակութային վայրերի ավելի վաղ վնասների մասին։ Քարինտակ գյուղն էլ ամբողջությամբ հողին է հավասարեցվել անցյալ տարվա աշնանից այս տարվա ապրիլ ընկած ժամանակահատվածում։

CHW հետազոտական ​​նախաձեռնությունը, որը ղեկավարվում է Քորնելի և Փերդյուի համալսարանների հնագետների կողմից, վերջին մեկ տարում իր հսկողության ցուցակում ավելացրել է 181 հայկական ժառանգության վայրեր: Այդ ցանկն այժմ ներառում է 489 վայր ամբողջ Արցախում։

CHW-ի զեկույցը, մասնավորապես, ընդգծում է Ծարում և Չրաղում խորհրդային ժամանակաշրջանի երկու դպրոցների ավերածությունը, որոնց կառույցները զարդարված էին հայկական ճարտարապետական պատկերներով։ Քննարկվում է նաև Ճարտարի մոտ գտնվող Կոհակ սրբավայրի՝ վաղուց ավերված եկեղեցուց 9-րդ և 13-րդ դարերի խաչքարերի քանդումը և Ակնաղբյուրի մոտ գտնվող Ղուզե Թաղի 19-20-րդ դարերի գերեզմանատան ավերումը։

Խումբը վտանգված վայրերի ցանկում ավելացրել է հինգ եկեղեցի և երկու գերեզմանոց՝ 2023 թվականի դեկտեմբերի 24 վայրերից այդ թիվը հասցնելով 31-ի՝ 2024 թվականի հունիսի դրությամբ:

CHW-ն նաև ուշադրություն է հրավիրում Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի՝ 2021 թվականին Արցախի տարածաշրջանը «կանաչ էներգիայի գոտու» վերակազմավորելու մտադրության վրա, որն արագացվել է Բաքվում COP29-ի անցկացման կապակցությամբ։

«Համաժողովը դարձել է արագացված զարգացման նախագծերի շարժիչ, որոնք Ադրբեջանը կօգտագործի մարդու իրավունքների, շրջակա միջավայրի և ժառանգության խախտումների՝ լավ փաստագրված պատմությունը մաքրելու համար»,- նշում է խումբը:

CHW հետազոտող Յան Լինդսին էլ Hyperallergic-ին ասել է, որ CHW-ը կոչ է անում համաժողովի մասնակիցներին «պաշտպանել ոչ միայն մարդկության բնապահպանական ապագան, այլև նրա անփոխարինելի անցյալը»:

«Լեռնային Ղարաբաղում զարգացումը չպետք է դառնա մշակութային ջնջման քողարկիչ։ Կան հստակ ուղիներ, որպեսզի Ադրբեջանը դառնա Կասպից ծովի տարածաշրջանում բնապահպանության օրինակ, եթե ընտրի դրանք, ուղիներ, որոնք նվազագույնի են հասցնում Ղարաբաղի տարածաշրջանի զարգացման մարդկային և բնապահպանական ծախսերը և չեն ջնջում տարածաշրջանի հարուստ բազմամշակութային ժառանգությունը»,- հայտարարել է հետազոտողը։

Էմմա Չոբանյան