15.01.2025 | 23:34
Իսրայելն ու ՀԱՄԱՍ-ը հրադադարի համաձայնագիր են ստորագրել
Բելառուսը 2018-2022 թթ. Ադրբեջանին գաղտնի գործարքներով առաջադեմ զինատեսակներ է մատակարարել․ POLITICO
Քաղաքականություն
14.06.2024 | 11:32
Բելառուսն առաջադեմ զինատեսակներ է մատակարարել Հայաստանի ոխերիմ թշնամի Ադրբեջանին, թեև Երևանն ու Մինսկը, ենթադրաբար, դաշնակիցներ են Ռուսաստանի գլխավորած միջազգային պաշտպանության դաշինքում։ Այս ամենը հաստատող արտահոսած փաստաթղթերը հայտնվել են POLITICO-ի տրամադրության տակ։
Լրատվամիջոցը նշում է, որ դրանք լույս են սփռում Հայաստանի որոշման վրա՝ հայտարարելու ռազմական դաշինքից դուրս գալու մտադրության մասին։ Ըստ POLITICO-ի՝ սա դրամատիկ շրջադարձ է, որը կթուլացնի Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինի հեղինակությունը նախկին խորհրդային երկրներում։
Ռուսաստանի հավատարիմ դաշնակից Բելառուսը 2018-ից 2022 թվականներին առաջադեմ ռազմական տեխնիկա է մատակարարել Ադրբեջանին, որը Հայաստանի կողմից կդիտարկվի որպես դավաճանություն։
Չորեքշաբթի Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարել էր, որ իր կառավարությունը սկսելու է դաշինքից դուրս գալու գործընթացը՝ պնդելով, որ դրա անդամները «չեն կատարում իրենց պայմանագրային պարտավորությունները, այլ Ադրբեջանի հետ պատերազմ են ծրագրում ՀՀ-ի դեմ»։
Ավելի քան մեկ տասնյակ նամակների, դիվանագիտական նոտաների, վաճառքի և արտահանման փաստաթղթերի պահոցը, որը տեսել է POLITICO-ն, ցույց է տալիս, որ Բելառուսն ակտիվորեն աջակցել է Ադրբեջանի զինված ուժերին 2018-2022 թվականներին, երբ Հայաստանի հետ լարվածությունը հասել էր գագաթնակետին: Առաջարկվող ծառայությունները ներառել են հին հրետանային սարքավորումների արդիականացում և ռադիոէլեկտրոնային պայքարի ու անօդաչու թռչող սարքերի համակարգերի համար օգտագործվող նոր սարքավորումների տրամադրում:
Փաստաթղթերի թվում են Բելառուսի զենքի արտահանման պետական գործակալության նամակները սեփական ռազմարդյունաբերական ընկերություններին, որոնք վերաբերում են Ադրբեջանի համար ժամանակակից հրետանու թիրախային սարքավորումների պատվերներին, ինչպես նաև Ադրբեջանի զինված ուժերի համար Groza-S հակաօդաչու թռչող սարքերի շարժական մարտական կայանների ձեռքբերման վերաբերյալ երկու պետությունների նամակագրությունը:
Ո՛չ Ադրբեջանի, ո՛չ Բելառուսի կառավարությունները չեն արձագանքել լրատվամիջոցի մեկնաբանությունների խնդրանքներին։
Վերջին տարիներին ադրբեջանական և հայկական ուժերի միջև մարտերում լայնորեն օգտագործվել են հրետանի և անօդաչու սարքեր: Սա ներառում է նաև 2020 թվականի պատերազմը Լեռնային Ղարաբաղում։ POLITICO-ի ուսումնասիրած դիվանագիտական հաղորդագրություններից մեկում ասվում է, որ բելառուսական ձեռնարկություններն ակտիվ դեր են խաղում «Ադրբեջանի օկուպացված տարածքների վերականգնման, ինչպես նաև երկիր բելառուսական ապրանքների և ծառայությունների արտահանման գործում»։
Լրատվամիջոցը նաև հիշեցնում է, որ Ադրբեջանը ներխուժումներ է սկսել նաև Հայաստանի Հանրապետության տարածք 2022 թվականի սեպտեմբերին՝ գրավելով կարևոր ռազմավարական բարձունքներ։ Հայաստանն այդ ժամանակ ՀԱՊԿ-ին աջակցության կոչ է արել, իսկ ավելի ուշ դաշինքին մեղադրել իր պարտավորությունները չկատարելու մեջ՝ այն բանից հետո, երբ վերջինն առաջարկեց միայն փաստահավաք պատվիրակություն ուղարկել:
Այդ ժամանակից ի վեր Հայաստանի ղեկավար Փաշինյանը համաձայնություն է ձեռք բերել ընդլայնել ԵՄ դիտորդական առաքելությունը երկու նախկին խորհրդային հանրապետությունների լարված սահմանին և հրավիրել ԱՄՆ զորքերին համատեղ վարժանքների։
Երևանի Ժողովրդավարության և անվտանգության տարածաշրջանային կենտրոնի ռազմական վերլուծաբան Էդուարդ Առաքելյանը պարզաբանել է, որ փաստաթղթերի արտահոսքը վերաբերում է վերջին պատերազմներում Ադրբեջանի կողմից օգտագործվող սարքավորումներին՝ ինչպես Լեռնային Ղարաբաղում, այնպես էլ հենց ՀՀ-ի դեմ։
«Այդ տեխնիկան կործանարար ազդեցությամբ օգտագործվել է հայկական զորքերի դեմ և տրամադրվել է մի երկրի կողմից, որը, ենթադրաբար, Հայաստանի դաշնակիցն է։ Ֆորմալ առումով դա ՀԱՊԿ դաշինքի լիակատար խախտում է, բայց գործնականում մենք միշտ գիտեինք, որ դաշինքն ավելի շատ աջակցում է Ադրբեջանին»,- ասել է նա։
Չնայած թղթի վրա Հայաստանի դաշնակիցը լինելուն՝ Բելառուսի նախագահ Ալեքսանդր Լուկաշենկոն ավելի վաղ Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևին որակել էր որպես «մեր մարդը» և ասել, որ «սխալ» կլինի, եթե ՀԱՊԿ-ն ընդդիմանա նրան:
Ալիևն իր հերթին 2022 թվականին ասել էր, որ «ՀԱՊԿ-ում մենք ավելի շատ ընկերներ ունենք, քան Հայաստանը»։
Փորձագետների կարծիքով՝ Բելառուսը, որը Մոսկվայի ամենամոտ դաշնակիցներից է, դժվար թե գործեր առանց Կրեմլի լուռ աջակցության:
«Սա իսկապես ցույց է տալիս, որ Վլադիմիր Պուտինի նման ընկերների հետ ոչ մեկին պետք չեն թշնամիներ։ Ծիծաղելի է կարծել, որ այդ մակատարարկումները կարող էին տեղի ունենալ առանց Մոսկվայի իմացության, և որ Ռուսաստանը չէր կարող դադարեցնել դրանք, եթե ցանկանար»,- ասել է Ժողովրդավարությունների պաշտպանության հիմնադրամի գիտաշխատող Իվանա Ստրադները։
Ըստ նրա՝ «չկա այնպիսի բան, ինչպիսին հավատարմությունն է, երբ խոսքը վերաբերում է Մոսկվային, ամենը կապված է սեփական ամվտանգության ապահովման հետ, եթե նույնիսկ դա արվում է դաշնակիցների հաշվին»։
Թարգմանությունը՝ Էմմա Չոբանյանի
