07.12.2025 | 19:45
Բնակչության իրազեկվածությունը՝ սեյսմիկ ռիսկի նվազեցման կարևոր բաղադրիչ․ հարցազրույց՝ Սոս Մարգարյանի հետ
Բյուջե 2018թ.-ի թոփ 5 աճերն ու անկումները
Տնտեսություն
13.11.2017 | 15:15
Բյուջե 2018-ը արդեն իսկ հասցրել է արժանանալ տարբեր բնորոշումների. եթե ընդդիմությունը պնդում է, որ սա «աղքատության», «սողացող» բյուջե է, կառավարության ղեկավարն էլ հավաստիացնում է, թե այն «հեռուն նայող» բյուջե է: Թե այս բնորոշումներից որն է ավելի մոտ իրականությանը՝ թերևս կարելի է դատել երկրի զարգացման կարևորագույն ոլորտների բյուջետային հատկացումները դիտարկելով: Factor.am-ն արդեն իսկ ներկայացրել է կրթությանն ու գիտությանը, պաշտպանությանը և հասարակական կարգի պահպանությանն ուղղված ծախսերը: Ստորև անդրադառնանք 2018թ.-ի պետական բյուջեի հիմքում դրված ծախսային հոդվածների փոփոխություններին:
Պարզվում է, որ 2018թ.-ին ամենամեծ ծախսային աճն արձանագրվելու է տնտեսական հարաբերություններին ուղղված ծախսերի մասով, որը կաճի 55 մլրդ դրամով (մոտ 115 մլն ԱՄՆ դոլար)` կազմելով 147.8 մլրդ դրամ (մոտ 307 մլն ԱՄՆ դոլար) 2017թ.-ի 92.8 մլրդ դրամի (մոտ 194 մլն ԱՄՆ դոլար) փոխարեն:
Տնտեսական հարաբերությունների վրա կատարվող ծախսերն ընդգրկում են մի շարք բնագավառներ` սկսած գյուղատնտեսությունից, տրանսպորտից, վառելիքային և էներգետիկ ոլորտներից, մինչև կապ և զբոսաշրջություն:
Ստացվում է հետաքրքիր զուգադիպություն. տնտեսական հարաբերությունների մեջ մտնող տրանսպորտի և վերջինիս ենթաբաժինը հանդիսացող ճանապարհային տրանսպորտի ծախսերն ամենաշատ աճ արձանագրած ծախսերի 5-րդ և 4-րդ հորիզոնականներում են հայտնվել: Տրանսպորտային ծախսերը 2018թ.-ի բյուջեով նախորդ տարվա համեմատությամբ աճելու են 31.8 մլրդ դրամով, իսկ ընդհանուր տրանսպորտային ծախսերը՝ 31 մլրդ դրամով (մոտ 65 մլն ԱՄՆ դոլար):
Ամենամեծ աճ արձանագրած ծախսերի մեջ 2-րդ և 3-րդ հորիզոնականներում են հայտնվել ռազմական պաշտպանության ծախսերը` 36.2 մլրդ դրամ (մոտ 75 մլն նԱՄՆ դոլար) 2017թ.-ի պետական բյուջեի համեմատությամբ և ընդհանուր պաշտպանության ծախսերը 35.1 մլրդ դրամով` կազմելով 246.8 մլրդ դրամ (մոտ 514 մլն ԱՄՆ դոլար):
Եթե ամփոփելու լինենք աճ գրանցած ծախսային խոշոր խմբերը և առանձին ենթահոդվածները, ապա կարելի է եզրակացնել, որ 2018թ.-ի բյուջետային ծախսերի աճի տրամաբանությունը հիմնվում է տնտեսական հարաբերությունների և պաշտպանության վրա, իսկ մյուս բոլոր բնագավառներում էական փոփոխություններ գրեթե չկան: Կարճ ասած` ճանապարհներ ենք կառուցելու և բանակն ենք հզորացնելու, իսկ թե սոցիալական ոլորտում ինչպիսի հիմնախնդիրների կբախվենք, գնաճն ինչպես կազդի նպաստառուների և կենսաթոշակ ստացողների կյանքի որակի վրա, արդյոք ինդեքսացիայի գաղափարը երբևէ կյանքի կկոչվի՝ բյուջեում գերակա հարցերի շարքին չեն դասվում:
2018թ.-ի ՀՀ պետական բյուջեի (ՊԲ) թոփ 5 ծախսային աճերը
2018թ.-ի ՀՀ պետական բյուջեի (ՊԲ) ծախսային աճերը
2018թ.-ի ՀՀ պետական բյուջեի (ՊԲ) ծախսային աճերը
Բյուջեի ամենախոշոր աճ գրանցած հոդվածներին հակադրվում են 5 ամենաշատ կրճատված ծախսային հոդվածները:
Առաջին հորիզոնականում է Ֆինանսական և հարկաբյուջետային հարաբերությունների վրա ծախսվող գումարների կրճատումը` -22.5 մլրդ դրամ (մոտ 47 մլն ԱՄՆ դոլար), կամ 2017թ.-ի 43.5 մլրդ դրամից անկում մինչև 21.0 մլրդ դրամ:
Առաջին հորիզոնականում հայտնված ծախսային բաղադրիչն ընդգրկված է 2-րդ ամենաշատ կրճատված ծախսերի մեջ, այսինքն` «Օրենսդիր և գործադիր մարմիններ, պետական կառավարում, ֆինանսական և հարկաբյուջետային հարաբերություններ, արտաքին հարաբերություններ» հոդվածով կրճատումը կազմում է -21.7 մլրդ դրամ (մոտ 45 մլն ԱՄՆ դոլար), կամ 2017թ.-ի 78.8 մլրդ դրամից անկում մինչև 57.1 մլրդ դրամ:
Ծախսերի կրճատման 3-5-րդ հորիզոնականում կենտրոնացել են առողջապահության ծախսերը: Երրորդ հորիզոնականում հայտնվելով` առողջապահությունը 2018թ.-ին քիչ կֆինանսավորվի 5.6 մլրդ դրամի չափով: 4-րդ հորիզոնականում հայտնվել են առողջապահության մասնագիտացված հիվանդանոցային ծառայությունները, որտեղ ծախսերը 11.3 մլրդ դրամից կրճատվել են մինչև 5.8 մլրդ դրամ, իսկ 5-րդ հորիզոնականում են գտնվում մասնագիտացված բժշկական ծառայությունները, որտեղ ծախսերը 8.6 մլրդ դրամից կրճատվել են մինչև 3.5 մլրդ դրամ:
Ամփոփելով ծախսերի կրճատման հնգյակը՝ կարող ենք ասել, որ ծախսերի լուրջ կրճատում հնարավոր է եղել իրականացնել երկու օղակներում` Ֆինանսական և հարկաբյուջետային հարաբերությունների և Առողջապահության: Առաջին հատվածում քիչ թե շատ հիմնավորումներ կարելի է գտնել, սակայն առողջապահական ծառայությունների վրա կատարվող ծախսերի կրճատումը, առողջապահական օբյեկտների մասնավորեցումը և այլն, թույլ է տալիս եզրակացնել, որ առողջապահական ծախսերը կրճատում են մարդկանց տեղափոխելու համար մասնավոր առողջապահական ծառայությունների դաշտ, դա էլ բավական չէ՝ փորձում են նաև իրականացնել առողջության պարտադիր ապահովագրության ծրագիրը: Այսինքն` հետևողականորեն տարվում է մի քաղաքականություն, որ պետական առողջապահական ծառայություններից օգտվողների թիվը կրճատվի:
2018թ.-ի ՀՀ պետական բյուջեի (ՊԲ) թոփ 5 ծախսային անկումերը
2018թ.-ի ՀՀ պետական բյուջեի (ՊԲ) ծախսային անկումերը
2018թ.-ի ՀՀ պետական բյուջեի (ՊԲ) ծախսային անկումերը
Իսկ այս համատեքստում, կա արդյո՞ք 2018թ.-ին նախատեսվող 104 մլրդ դրամի (մոտ 216 մլն ԱՄՆ դոլար) ծախսերի աճի բաշխման տրամաբանություն, գերակայությունների հաջորդականություն, երկրի առջև ծառացած խնդիրների լուծման տրամաբանական շղթա՝ բավականին դժվար է ասել, քանի որ նման ձևով կազմված երկրի հիմնական ֆինանսական փաստաթուղթը մի շարք հանրային մեծ կարևորություն ունեցող հիմնախնդիրների (աղքատություն, գործազրկություն, ցածր կենսաթոշակներ, նպաստներ և այլն) լուծում այդպես էլ չի տալու:
Թ. Միքայելյան
