Ուկրաինական պատերազմը և COVID-19-ը ծանր պարեենային ճգնաժամ են ստեղծել աշխարհում. փորձագիտական կարծիք
Քաղաքականություն
26.02.2023 | 17:50Ռուսաստանի` Ուկրաինա ներխուժելուց մեկ տարի անց, հետցնցումները դեռևս արձագանքում են ամբողջ աշխարհում՝ ապրանքային շուկաներից մինչև տեղական շուկաներ: Այս մասին գրում է «Ամերիկայի ձայն»-ը:
Հիմնական ապրանքատեսակների, վառելիքի և պարարտանյութի բարձր գները նպաստում են պարենի գլոբալ սղությանը, որն արդեն զգալի էր COVID-19 համաճարակի պատճառով:
Ավելի քան 140 միլիոն մարդ 2022 թվականին ապավինում էր Պարենի համաշխարհային ծրագրի օգնությանը, ինչը նոր բարձր ցուցանիշ է: Դա գերազանցում է ՊՀԾ-ի ռեկորդը, որը սահմանվել էր 2021 թվականին:
«Երբ Պարենի համաշխարհային ծրագիրը ռեկորդներ է սահմանում, դա լավ բան չէ աշխարհի համար»,-ասում է Պարենի համաշխարհային ծրագրի տնտեսագետ Արիֆ Հուսեյնը:
Պատերազմը և COVID-19-ը ծանր ճգնաժամ են ստեղծել աշխարհում, օրինակ, պարենի արտադրության ոլորտում: Ռուսաստանից և Ուկրաինայից ներկրվող ցորենը, եգիպտացորենը և արևածաղկի ձեթը մինչ պատերազմը մատակարարվում էր համաշխարհային շուկաների զգալի մասին:
Դա առաջին գործոնն է. աշխարհի առաջնային շատ ապրանքներ ներմուծվում են ընդամենը մի քանի վայրերից:
«10-ից քիչ երկրներ կազմում են այդ ապրանքների արտահանման 80-90 տոկոսը: Եվ մինչև 5 տոկոսը տնoրինում է այդ ապրանքների պաշարների 80-90 տոկոսը: Այսպիսով, երբ որևէ բան պատահում է դրանցից որևէ մեկին, դա ցավալիորեն անդրադառնում է ամբողջ աշխարհում»,- ասում է Հուսեյնը:
Պատերազմից առաջ արտահանող երկրներից մի քանիսի մոտ եղանակային վատ պայմաններն էին թողել իր ազդեցոությունը: Դրանք արդյունք էին կլիմայի փոփոխության: Եղանակային վատ պայմանները ազդում են բերքառատության վրա, որը հանգեցնում է թանկացումների։
Այս խնդիրներն արդեն մոտ էին ռեկորդային սահմանակետի, երբ 2022 թվականի փետրվարի 24-ին բռնկվեց պատերազմը:
«Սննդամթերքի գների վերջին աճին, որը մենք տեսանք անցյալ տարվա փետրվարին, նախորդել էր մեկ տարի առաջվա գների աճը: Այսպիսով, դա նախորդ աճի հակառեկորդի գերազանցում էր»,- պնդում է Ռոբ Վոսը Միջազգային սննդի քաղաքականության հետազոտական ինստիտուտից:
Էներգակիրների շուկաները նույնպես մեծ ալիք բարձրացրեցին: Գները արդեն աճում էին, քանի որ աշխարհը վերականգնվում էր COVID-ից հետո, երբ պատերազմը ցնցեց նավթի և գազի շուկաները, քանի որ Ռուսաստանը խոշոր արտադրող է:
Այն երկու ճանապարհով բարձրացնում է սննդամթերքի գները: Նախ՝ ավելի շատ էներգիա է պահանջվում սննդամթերք պատրաստելու և տեղափոխելու համար։ Երկրորդ, բնական գազը առանցքային է պարարտանյութ պատրաստման համար: Գործընթացը մեծ էներգիա է խլում, և այն նաև օգտագործում է բնական գազը որպես հիմնական բաղադրիչ:
Պարարտանյութի գները նույնպես բարձրացան, քանի որ Ռուսաստանը և Բելառուսն առաջատար մատակարարներն էին, և երկուսն էլ պատժամիջոցների տակ են:
«Պարարտանյութերի շարժունակության սահմանափակումները և բնական գազի գնի ավելացումը զգալիորեն բարձրացրել են պարարտանյութերի գները, որոնք առավելագույնը չորս անգամ բարձրացել են նախորդ տարվա համեմատ»,- պնդում է Մաքսիմո Տորերոն Պարենի և գյուղատնտեսության կազմակերպությունից։
Պատերազմի հետևանքները տարածվում են Ուկրաինայից մինչև Ասիա: Մաքսիմո Տորերոն պնդում է, որ գլխավոր մտահոգություններից է նաև բրնձի խնդիրը, որի թանկացումը պատերազմի անուղղակի հետևանք է: Բրինձ աճեցնելը մեծ քանակությամբ պարարտանյութ է պահանջում: Թանկացման արդյուքում ֆերմերներն այն ավելիքիչ են աճեցնում։
Սակայն հետևանքներն այսքանով չեն ավարտվում։ Աշխարհի ամենախոցելի հատվածներից է այս առումով Աֆրիկան: Արևադարձային Աֆրիկայի շատ կառավարություններ սուբսիդավորում էին ֆերմերների պարարտանյութի ծախսերը, սակայն ըստ Միջազգային սննդի քաղաքականության հետազոտական ինստիտուտից Ռոբ Վոսի, այսօր կառավարություններն այլևս չեն կարող իրենց թույլ տալ շարունակել սուբսիդավորումը:
Արդյունքում, աղքատ երկրներում ֆերմերներն ավելի քիչ գյուղատնտեսական մթերք կաճեցնեն: Պարարտանյութի բարձրարժեքն այս երկրներում կասկադային ճգնաժամի մի մասն է:
Շատերը սուբսիդավորում են նաև սննդի և վառելիքի ծախսերը, և այդ ծախսերը կլանում են նրանց բյուջեն: Այս կառավարություններն արդեն մեծ պարտքեր են կուտակել՝ COVID-ի դեմ պայքարելու արդյուքում, ուստի աշխարհի ցածր եկամուտ ունեցող երկրների կեսից ավելին այսօր գտնվում են դեֆոլտի եզրին են կամ դեֆոլտի են ենթարկվել:
Նրանց արժույթների արժեքը նվազել է, ինչը վատթարացնում է իրավիճակը, քանի որ այն ամենը, ինչ նրանք ներմուծում են, արժե ավելի թանկ:
«Եթե դու աղքատ երկիր ես, եթե մեծ պարտքեր ունես, եթե պատահաբար ներմուծում ես սննդամթերք, վառելիք ու պարարտանյութ, դու մեծ դժվարությունների առջև ես կանգնած»,- ասում է Արիֆ Հուսեյնը։
Դրա հետևանքներն անդրադառնում են տեղական շուկաների գների վրա, ինչը դժվարացնում է սննդամթերքի հասանելիությունը:
Ուկրաինա Ռուսաստանի ներխուժման հետևանքներն անդրադառնում են ռազմական գոտուց հեռու գտնվող երկրների վրա:
«Մեր հաշվարկներով միայն ուկրաինական պատերազմի պատճառով աշխարհում մշտապես թերսնվող մարդկանց թիվն ավելացել է 10,7 միլիոնով»,- հայտնում է Մաքսիմո Տորերոն:
Ըստ Պարենի համաշխարհային ծրագրի՝ 79 երկրներում 349 միլիոն մարդ պայքարում է բավարար սնունդ ստանալու համար, իսկ ավելի քան 900 հազարը մոտ է սովին:
Գները մի փոքր նվազել են անցյալ տարվա ռեկորդային բարձր ցուցանիշներից, սակայն դա քիչ է մխիթարում։
«Այո, համաշխարհային մակարդակով գներն իջնում են, բայց դա չի նշանակում, որ կյանքը բարելավվում է, և ամեն ինչ հիանալի է այն երկրներում, որտեղ մենք աշխատում ենք»,- ասում է Հուսեյնը:
Ճգնաժամը ստեղծած գործոնները դեռևս առկա են: Մի քանի երկրներ մատակարարում են սննդամթերքի հիմնական մասը: Կլիմայական աղետները շարունակում են սպառնալիք լինել, իսկ էներգիայի գները դեռևս բարձր են: Դրա հետ մեկտեղ պատերազմը Ուկրաինայում շարունակվում է։