16.11.2024 | 22:58
«Մանկական Եվրատեսիլ – 2024»-ում հաղթեց Վրաստանը
«Ես առաջարկում եմ՝ վերջին 20 տարիներին կուտակած հարստությունը սոցիալականացվի»․ Վահրամ Մարտիրոսյան․ ՏԵՍԱՆՅՈՒԹ
Քաղաքականություն
16.04.2019 | 22:17
Factor TV-ն շարունակում է ամփոփել հեղափոխության մեկ տարին մտքի մարդկանց հետ։ Այս անգամ հյուրընկալել ենք գրող, կինոսցենարիստ Վահրամ Մարտիրոսյանի հետ:
– Պարո՛ն Մարտիրոսյան, հեղափոխությունից մեկ տարի է անցել, Ձեր սպասելիքները բավարարվա՞ծ են։
– Մի քիչ ավելի մեծ էին սպասելիքները կամ, միգուցե, շատ ավելի մեծ էին, բայց ես դեռ այն ժամանակ պատկերացնում էի, թե ինչ դժվարություններ կարող են լինել: Ընթացքում գումարվեցին ուրիշ դժվարություններ: Բայց կարող եմ ասել, որ գոհ և բավարարված եմ ու երջանիկ, որ հեղափոխությունը տեղի է ունեցել, և դեռ չեմ տեսնում այնպիսի նշաններ, որոնցից տագնապի զգացում ունենամ:
– Հակահեղափոխության ոչ մի ակտիվությու՞ն…
– Ես դա կկոչեմ հակահեղափոխական աղմուկ, որի համար իրականում շատ եմ ցավում։ Մյուս կողմից՝ խնդիրն այն է, որ նախորդ համակարգն ամայացրել էր քաղաքական դաշտը և չէր թողել ուժեր, որոնք քաղաքական օրակարգ կձևավորեին: Դրանից առաջ 15-20 տարի մենք ապրում էինք աղետի զգացողությամբ, մենք ապրում էինք աղաղակող անարդարությունները տեսնելով և մի տեսակ վարժվել էինք այդ ռեժիմին։ Հեղափոխությունից հետո պարտված ուժը շարունակում է այդ ռեժիմը։ Բայց քանի որ հսկայական տարբերություն կա այն ժամանակ կատարվող իրադարձությունների, անարդարությունների և սխալների միջև, ես դա համարում եմ աղմուկ։ Կա՞ արդյոք այլընտրանք։ Չկա այդ ուժը, որ այսօր օրակարգ հարուցի՝ բացի իշխող ուժից և ԱԺ-ում տեղ գտած այլ ուժերից, որոնք կա՛մ մասնակից էին հեղափոխությանը, կա՛մ համարում են, թե մասնակից են։ Այսինքն՝ այն աղմուկը, որը բարձրացվում է, օրակարգ չունի։ Ցավում եմ, որ իրենց սխալներից եզրակացություն չեն արել, այսինքն՝ Քոչարյանի իշխանության ակունքներից սկսած՝ իրենց հարաբերությունը հասարակության հետ կառուցում էին նախորդներին սևացնելու միջոցով: Սևացրեցին այնքան, մինչև հասան նրան, որ մարդիկ մտածեցին, որ նրանք էլ մի բան չէին, սրանք էլ մի բան չեն, դե ուրեմն՝ թող մնան, գոնե կաշառք են բաժանում մի քանի տարին մեկ: Մինչև տեղի ունեցավ հեղափոխությունը։ Պարզվեց, որ իրենք ոչ մի վստահության պաշար չունեն։ Այսօր սևացնում են կառավարությանը, բայց դա իրենց ոչ մի բան չի տա, կարող է ապատիան խորանա, հուսահատությունը խորանա, բայց դա իրենց ոչինչ չի տա: Ուզում եմ հիշեցնել մի շատ վատ նախադեպ՝ հողերը հանձնելու շուրջ աղմուկ բարձրացրեցին, և այդ աղմուկը ձնագնդի պես աճեց, հասցվեց նրան, որ Իրանում վարչապետի հետ հանդիպմանը պարզեցին «Արցախը Հայաստան է և վե՛րջ» պաստառը, և դա իրանական Ադրբեջանում հսկայական բողոքի ալիք բարձրացրեց ազգայնականության, ընդհուպ մինչև 30 հազարանոց մարզադաշտը ֆուտբոլի խաղի ժամանակ վանկարկում է «Արցախը Ադրբեջան է և վե՛րջ»։ Այսինքն՝ երևի թե իրենց փող տվողներին զեկուցում են, թե տեսեք՝ ինչ լավ բան ենք գտել վարկաբեկելու, բայց ազգային անվտանգության հարցը պետք է լինի առաջնահերթ, այսինքն՝ ինչ-որ մի սահման կա, որ պետք է պատկերացնել: Այդտեղ կան խմբագիրներ, որոնց ես մինչև վերջերս խելացի մարդ էի համարում, այսինքն՝ տված փողը չպետք է կուրացնի այդ աստիճան։
– Աչքի ընկնող հակահեղափոխականներն ուղղակի փո՞ղ են աշխատում, թե՞ ռեզոնանս ստեղծելու խաղադրույք ունեն, այսինքն՝ նպատակ ունեն անպայման մարդկանց ներգրավել:
– Ես աչքի ընկնող հակահեղափոխական չեմ տեսնում։ Ի պաշտպանություն Ռոբերտ Քոչարյանի՝ փորձ արվեց հանրահավաք հրավիրել, մի 40-50 հոգի եկան, աղմկեցին: Երևում էր, որ պատվիրված խումբ էր, սոցցանցերում մարդիկ կան, որոնք ավելի կամ պակաս հաջողությամբ աղմուկ են հրահրում հայհոյանքի միջոցով, ակնհայտ ստերի միջոցով, երբեմն նաև ինչ-որ օբյեկտիվ պատճառներով, որոնք ես էլ մատնացույց կանեի: Բայց իրենք իրենցից ո՛չ քաշ են ներկայացնում որպես անհատականություն, ո՛չ էլ գաղափարախոսություն: Տեսնում եմ մարդկանց, որոնք իրենց մորթին փրկելու խնդիր ունեն, որոնք նախկինում պաշտոն են ունեցել, նույնիսկ երկիր են ղեկավարել:
– Նրանք սպիտակ ձիու վրա վերադառնալու տարբերակ չունե՞ն:
– Սպիտակ ձիու մասին հայտարարություն չկա։ Թող ասեն՝ ա՛յ, սա է սպիտակ ձին, օրինակ՝ սոցիալական արդարությունը, երկրի ծաղկումը կամ ռազմական ինչ-որ մեծ հաջողություն՝ Արևմտյան Հայաստանը կգրավենք և այլն։ Կա խուճապ տարածելու պրակտիկա, որը հեղափոխության առաջին օրից եղել է, ցավոք: Մեր ժողովուրդը պատրաստ չէ այդպիսի վնասակար, թունավոր տեղեկատվությունը վնասազերծելու, վարակից արագ ազատվելու, բայց նրանք, միևնույն է, հաջորդ քայլ չունեն։
– Վերջերս Կառավարության նիստերից մեկում Նիկոլ Փաշինյանը խոսեց ֆեյք նյուզի դեմ պայքարից և այդ պայքարում կարևորեց Ազգային անվտանգության ծառայության դերը։ Որպես ստեղծագործող մարդ՝ ինքնին ԱԱԾ մասնակցությունը խոսքի դրսևորման տիրույթում վտանգավոր համարու՞մ եք:
– Ես ԱԱԾ դերը տեսնում եմ միայն մի բանում, որ եթե կան անօրինական, սև փողեր, որոնք ուղղվում են հանրային կարծիքը մանիպուլացնելուն, որոնք ակնհայտ վիրավորանք ու ստեր են տարածում, տեսնում եմ նրանց դերը որպես աղբյուր բացահայտողի։ Ավելին՝ ես կարիք եմ զգում, որ ԱԱԾ-ն իր գործունեությանն էլ անդրադառնա նախորդ տասնամյակներում, չեմ ասում՝ 100 տարի, երբ ինքը գործել է որպես քաղաքական ոստիկանություն։ Նաև բացահայտումներ արվեն, թե ինչ մարդիկ են հավաքագրվել, որոնք խաթարել են քաղաքական գործընթացները: Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարեց օտար գործակալների մասին։ Բացահայտել այդ գործակալներին, որովհետև եթե նրանք շարունակում են մնալ, ծառայում են օտար պետությունների, քանի որ մենք չգիտենք, թե նրանց վնասը մինչև ուր կհասնի, հատկապես, Աստված մի արասցե, եթե երկրում վիճակը սրվի:
– Օտար գործակալները չպե՞տք է այսպես թե այնպես բացահայտվեն։ Անպայման դրա մասին պիտի հրահա՞նգ լինի:
– Ես չեմ սիրում ինձ դնել ուրիշների տեղը, օրինակ՝ ԱԱԾ-ի։ Բայց հնարավոր է, որ ինչ-որ իրավիճակներում Հայաստանի անկախության չափը խիստ մեծացել է անցյալ տարվա ընթացքում, և դա կատաղեցնում է որոշ երկրների, կեղծ կամ իրական բարեկամների կամ դաշնակիցների: Այդ պարագայում ինչ-որ զգուշություն պետք է: Հնարավոր է՝ այդ բացահայտումները պահում են, ինչ-որ որոշակի պահի են անում, որպեսզի այդ պահին առավելություն ստանան, երբ գործակալներին փոխանակում են։ Միգուցե այդպիսի հանգամանքներ կան, բայց ես կողմ եմ, որ, իմ ասածով, ուժեղացնեն պահանջը գործակալներին բացահայտելու:
– Այսօր Ոստիկանության օրն է, և վարչապետ Փաշինյանը մասնակցում էր 101-ամյակի միջոցառմանը։ Մեկ տարի առաջ նա բարիկադների մյուս կողմում էր։ Ոստիկանությունը հարձակվում էր նրա կողմնակիցների վրա, մի շարք մարդիկ վնասվեցին, տուժեցին, այս կամ այն չափով արյուն թափվեց, բայց առ այսօր չենք լսել, որ Ոստիկանությունը պատասխան տա իր փոքրիկ գազանությունների համար։ Ձեր կարծիքով՝ ինչո՞ւ:
– Կարծում եմ՝ պատրաստ չեն։ Կարծում եմ՝ նաև քաղաքական ուղերձը հստակ չէ Կառավարության կողմից։ Հավանական է, որ անցյալ տարվա ընթացքում կոռուպցիան Ոստիկանությունում կրճատվել է 80 տոկոսով, բայց ինչքանով է աճել արդյունավետությունը՝ չգիտեմ։ Ինչքանով հետևում եմ սոցցանցերում եղած ահազանգերին՝ կաշառք չվերցնելը հանգեցնում է Ոստիկանության անգործության կամ ոչ բավականաչափ եռանդուն գործունեության: Գուցե ինչ-որ մեխանիզմներ պետք է գործի գցվեն, որպեսզի ոստիկաններն ավելի շահագրգռված աշխատեն: Դա կլինի դրամական պարգև, թե հասարակական գնահատական, որը նույնպես կմոտիվացնի մարդկանց, բայց դա պետք է, որովհետև գրպանահատները դարձել են աղետ:
– Իսկ Դուք ունե՞ք տպավորություն, որ Նիկոլ Փաշինյանն աշխատում է բոլորի փոխարեն:
– Չէ, ես կարծում եմ, որ Նիկոլ Փաշինյանը փորձում է անել այնպես, որ աշխատեն բոլոր պետական մարմիններն ու պաշտոնյաները, բայց կարծում եմ, որ, ընդհանուր առմամբ, առանձին ոլորտային առաջնորդի պակաս կա։ Աղջիկները սոցցանցերում գրում են սրտի նախարարներ, որոնց գործունեությունը հանրության համար նկատելի է, և կան մարդիկ, որոնք, գուցե, գործ են անում, որը նկատելի չէ կամ չեն անում, բայց իրենց առաջնորդությունը չի զգացվում։ Առաջնորդների խնդիր կա, ոլորտի գաղափարախոսի խնդիր կա, որը հայտարարությունը կանի և տեր կկանգնի այդ գործին մինչև վերջ։ Եվ պարտության դեպքում էլ պարտության պատասխանատուներից մեկը կլինի վարչապետի և խորհրդարանի հետ միասին:
– Ձեր կարծիքով՝ հեղափոխությունը մտե՞լ է մեր կենցաղ, թե՞ դեռ նախկին իշխանությունների թելադրած մենթալիտետի մեջ ենք:
– Հեղափոխությունն անում են մեկ օրում կամ մի ամսում, բայց այդ արժեքների փոփոխության համար տասնամյակներ են պետք։ Կա մի շատ կարևոր հանգամանք։ Հեղափոխության գաղափարական մասը, այո՛, տեղի է ունեցել, նույնիսկ բարեկեցիկ երկրներում դրա պահանջը կա, Ֆրանսիայի 68 թվականի հեղափոխությունը, կարծես, դատարկ տեղը եղավ, նոր սերունդ է գալիս, ինչ-որ կուտակված դժգոհություններ կան: Մեր պարագայում, տնտեսական հեղափոխությունից բացի, կա նաև արդարության հեղափոխության խնդիրը։ Մինչև հիմա դա ձևակերպվել է այսպես. բա ինչի՞ չեն նստել, կամ եթե նստել են, ինչի՞ չեն դատում: Բայց ես կարծում եմ, որ նույնիսկ եթե ամեն ինչ հարթ ընթանա, անարդարության զգացումը կմնա, և դա վտանգավոր է։ Մենք կհամարենք, որ հեղափոխությունը մինչև վերջ տեղի չի ունեցել։ Ինչի՞ մասին է խոսքը։ Անցած 20 տարիներին տեղի ունեցածի արդյունքները շարունակելու են վայելել բազմաթիվ մարդիկ: Ճիշտ է, որ այսօր օլիգարխիա չկա, քանի որ օլիգարխիա՝ նշանակում է իշխանության հետ միասին գործել, հարստություն դիզել իշխանության օգնությամբ, բայց այն հարստությունը, որ 20 տարիների ընթացքում դիզվել է իշխանության օգնությամբ, դա մնացել է այդ մարդկանց ձեռքում: Ես չեմ առաջարկում կուլակաթափություն և բռնի վերցնել, ես առաջարկում եմ այդ 20 տարվա ընթացքում կուտակած հարստությունը սոցիալականացվի։ Մեկը ձեռք է բերել մեծ հարստություն, շատ գործարաններ, այնտեղ մարդիկ աշխատում են, այսօրվա բան եմ ասում՝ ստրկական պայմաններում: Այդ մարդկանց պետք է տալ բաժնեմասեր: Որպեսզի Հայաստանում մրցունակություն լինի, միգուցե այդ մարդկանց հնարավոր չէ շատ աշխատավարձ տալ, բայց նրանք պետք է բաժնեմաս ունենան։ Մյուսը, որ կառաջարկեի, շատ մարդիկ 20 տարվա ընթացքում բացասական սելեկցիայի պատճառով չեն զբաղվել նրանով, որի ներուժն ունեցել են։ Պիտի ստեղծել հանձնաժողով՝ սոցիալական ապահովության նախարարությանը կից, որն այդպիսի մարդկանց, որոնք իրենց քաղաքական և քաղաքացիական կեցվածքի պատճառով զրկվել են աշխատանքից և դիրքից, քննարկել մեկիկ-մեկիկ նրանց հարցերը և վերադարձնել արժանի դիրքերին:
Հարցազրույցն ամբողջությամբ՝ տեսանյութում:
Մհեր Արշակյան
