20.12.2025 | 20:00
100,000 ռուբլի՝ ՀՀ-ում լրտեսության համար․ ՌԴ քաղաքացիները Հայաստանում տվյալներ են հավաքել․ ՏԵՍԱՆՅՈՒԹ
Պետական լրատվամիջոցները կառավարությանը չեն քննադատում․ Factor TV-ն մի քանի այլ կայքերի հետ ժողովրդավարության համար կենսական հսկող գործառույթ ունի․ RSF
Հասարակություն
02.05.2025 | 10:54
Արդեն տեղեկացրել ենք, որ «Լրագրողներ առանց սահմանների» (RSF) կազմակերպության 2025 թվականի Մամուլի ազատության համաշխարհային ինդեքսում Հայաստանը 9 տեղով բարելավել է նախորդ տարվա ցուցանիշը։ 180 երկրների շարքում Հայաստանը զբաղեցրել է 34-րդ հորիզանականը 73,96 միավորով։ 2024 թվականին Հայաստանը 71,6 միավորով զբաղեցրել էր 43-րդ հորիզանականը, իսկ 2023-ին 70,61 միավորով 49-րդ տեղում էր։
Զեկույցում Հայաստանին վերաբերող հատվածում ընդգծվում է, որ չնայած բազմակարծության միջավայրին, լրատվամիջոցները մնում են բևեռացված։ Երկիրը բախվում է աննախադեպ մակարդակի ապատեղեկատվության և ատելության խոսքի, որի համար նպաստավոր միջավայր են ներքին քաղաքական լարվածությունը, երկրի սահմաններին անվտանգության խնդիրները, Ռուսաստանի ու Եվրամիության միջև բարդ աշխարհագրական դիրքը։
Նշվում է, որ սոցիալական մեդիան, որից ամեն օր օգտվում է բնակչության երկու երրորդը, տեղեկատվության հիմնական աղբյուրն է:
«2018 թվականի «Թավշյա հեղափոխությունից» հետո ի հայտ են եկել բազմաթիվ նոր լրատվամիջոցներ, իսկ անկախ լրատվական կայքերն, ինչպիսիք են Civilnet.am-ը, hetq.am-ը, Factor.am-ը և Azatutyun.am-ը, ծաղկում են և կատարում են անկախ վերահսկողի դեր (watchdog), որը կարևոր է ժողովրդավարության համար։ Այնուամենայնիվ, հեռարձակվող և տպագիր լրատվամիջոցների մեծ մասը, որոնք կապված են խոշոր քաղաքական և առևտրային շահերի հետ, շարունակում են ճնշման ենթարկվել իրենց խմբագրական քաղաքականության հետ կապված»,-նշվում է զեկույցում։
RSF-ն ընդգծում է, որ լրատվամիջոցների բևեռացումն արտացոլում է քաղաքական դաշտի բևեռացումը. շատ լրատվամիջոցներ մոտ են 2018 թվականից հետո իշխանության եկած քաղաքական առաջնորդներին, մինչդեռ մյուսները հավատարիմ են մնում նախկին օլիգարխներին: Միայն մի քանի լրատվամիջոցներ են անկախ: Հատկապես զգայուն են երկու քաղաքական թեմաներ՝ Ադրբեջանի հետ ընթացող բանակցությունները և Հայաստանի ու Ռուսաստանի միջև ավելի ու ավելի լարված հարաբերությունները: Որոշ քաղաքական խմբեր իրականացնում են ապատեղեկատվական արշավներ և թիրախավորում լրագրողներին:
Չնայած զրպարտության ապաքրեականացմանը և լրատվամիջոցների սեփականատերերի մասին տեղեկատվության թափանցիկությունը երաշխավորող օրենսդրության ներդրմանը՝ ոլորտը կարգավորող իրավական շրջանակը բավարար չափով չի պաշտպանում մամուլի ազատությունը և չի համապատասխանում եվրոպական չափանիշներին: Վերջին բարեփոխումները չեն լուծել խնդիրները: Պետական տեղեկատվությանը հասանելիությունը սահմանափակվում է կառավարության կողմից:
Զեկույցում շեշտվում է, որ լրատվամիջոցների մեծ մասը վերահսկվում է քաղաքական ուժերին մոտ կանգնած անձանց կողմից կամ աջակցվում է ազդեցիկ հասարակական գործիչների կողմից: Քիչ լրատվամիջոցներ են որդեգրել վճարովի բաժանորդագրության մոդելներ, իսկ գովազդային շուկան մնում է թերզարգացած, ինչը սահմանափակում է մասնավոր լրատվամիջոցների ֆինանսական անկախությունը: Միաժամանակ, պետական լրատվամիջոցները խուսափում են կառավարությանը որևէ քննադատությունից:
Որպես մասնագիտություն՝ լրագրությունը նսեմացվում է և ենթարկվում հատկապես անհանգստացնող ատելության խոսքի: Քաղաքական վերնախավի կողմից լրատվամիջոցների դեմ ուղղված հռետորաբանությունը, որը մեղադրում է լրագրողներին «կաշառակերության» և իրենց հակառակորդներին ծառայելու մեջ, ստեղծում է անհանդուրժողականության մթնոլորտ, որը խոչընդոտում է լրագրողների աշխատանքը։ Նրանք անընդհատ ենթարկվում են վիրավորանքների և հարձակումների, նրանց դեմ հայցեր են ներկայացվում վիրավորանքի ու զրպարտության համար, ինչն ամրապնդում է ինքնագրաքննությունը։
Ադրբեջանի հետ սահմանին տեղի ունեցող բախումները բարդացնում են լրագրողների աշխատանքը։
«Ավելին, լրագրողները հաճախ ենթարկվում են ճնշման, վիրավորանքների և բռնության ինչպես իշխող կուսակցության պաշտոնյաների, այնպես էլ ընդդիմադիր քաղաքական գործիչների, նաև՝ նրանց կողմնակիցների կողմից՝ լինի դա խորհրդարանում, փողոցում, թե սոցիալական ցանցերում։ Ընդհանուր առմամբ, լրագրողների նկատմամբ բռնությունը մնում է անպատիժ»,-ասվում է զեկույցում։
Թարգմանությունը՝ Էմմա Չոբանյանի
