Աշխարհում առաջին անգամ կիրառվել է Իլոն Մասկի Neuralink մարդկային ուղեղի իմպլանտը հաշմանդամություն ունեցող անձանց համար

Լուրեր

21.11.2024 | 13:56
Ապրիլից Արցախից բռնի տեղահանվածների աջակցության ծրագրից կօգտվեն թիրախային խմբերը
21.11.2024 | 13:44
Հայաստանը բանակցում է Հնդկաստանի հետ 78 միավոր ATAGS հրետանային համակարգերի գնման համար․IDRW
21.11.2024 | 13:37
Ուկրաինայում Ադրբեջանի դեսպանատունը զգուշացրել է ադրբեջանցի քաղաքացիներին վտանգի աճող ռիսկերի մասին
21.11.2024 | 13:26
Ադրբեջանն ու Թուրքիան ռազմածովային ուժերի հատուկ նշանակության ստորաբաժանումների համատեղ զորավարժություն են անցկացնում
21.11.2024 | 13:14
Ալեն Սիմոնյանը հանդիպել է Վիետնամի նախագահի հետ
21.11.2024 | 13:03
Բայդենի վարչակազմը մտադիր է զիջել Ուկրաինայի 4,65 միլիարդ դոլար պարտքի կեսը
21.11.2024 | 12:52
Զգուշացնո՛ւմ եմ, սրանից հետո մի հատ ժամկետ խախտվեց, գալու է անձնական պատասխանատվության պահը․ Փաշինյան․ ՏԵՍԱՆՅՈՒԹ
21.11.2024 | 12:46
Վարորդական վկայական ստանալու համար 330 հազար դրամ է փոխանցել, ապա պատասխան ստացել․ «Դուք կորցրիք ձեր գումարը, ես խարդախ եմ»
21.11.2024 | 12:40
Չաշխատելու աշխատավարձն ավելի բարձր ա, քան աշխատելո՞ւ աշխատավարձը․ Նիկոլ Փաշինյան․ ՏԵՍԱՆՅՈՒԹ
21.11.2024 | 12:34
Ավերակ ճանապարհը կառուցում ենք, հետո տեսնում՝ մեկը մի ավտո ավազ թափել է մայթի վրա․ Փաշինյան․ ՏԵՍԱՆՅՈՒԹ
21.11.2024 | 12:30
Տավուշի՛ մարզպետ, Կիրանցի դպրոցը նորմալ աշխատո՞ւմ է․ Նիկոլ Փաշինյան․ ՏԵՍԱՆՅՈՒԹ
21.11.2024 | 12:26
Փրկարարները ձիուն դուրս են բերել արգելափակումից
21.11.2024 | 12:18
Տարեք ձեր ննջարանում դրեք՝ պապի հիշատակն ա, կախե՛ք պատից․ քաղաքացին մեղավոր ա՞․ Փաշինյան․ ՏԵՍԱՆՅՈՒԹ
21.11.2024 | 12:07
ԱՄՆ-ն հայտարարել է Ուկրաինային 275 մլն դոլարի ռազմական օգնություն հատկացնելու մասին
21.11.2024 | 12:02
Փաշինյանը Տկե նախարարության աշխատակազմին է ներկայացրել նորանշանակ նախարար Դավիթ Խուդաթյանին. ՏԵՍԱՆՅՈՒԹ
Բոլորը

Պատկերացրեք, որ խաղում եք «Մարիո Քարտ» մրցարշավային մեքենաների խաղը՝ օգտագործելով միայն ձեր ուղեղը ոլորապտույտ ճանապարհների բարդ շարքով մեքենան վարելու համար:

Ուղեղ-համակարգիչ ինտերֆեյս տեխնոլոգիան (BCI), որը մարդու ուղեղի ազդակները վերածում է մեքենայի համար հասկանալի հրամանների և թույլ է տալիս մարդուն մտքի ուժով ղեկավարել համակարգիչը, շարունակում է աննախադեպ կերպով զարգանալ։ Այս հոդվածում կխոսենք երկու կարևոր իրադարձության մասին․ Իլոն Մասկի  ստեղծած Neuralink-ի կողմից հաշմանդամություն ունեցող անձի ուղեղում իմպլանտ տեղադրելու և Տեխասի համալսարանի կողմից ստեղծված համակարգչի մասին, որն աշխատում է մտքի թելադրանքով։

 

Իլոն Մասկը և Neuralink-ի իմպլանտները

 

Neuralink-ը նյարդատեխնոլոգիական ընկերություն է, որը հիմնադրվել է Իլոն Մասկի կողմից և առաջամարտիկ է ուղեղ-մեքենա ինտերֆեյսների (BMIs) մշակման գործում՝ նպատակ ունենալով միաձուլել մարդու ուղեղը արհեստական ​​բանականության հետ: Այս տեխնոլոգիան, որը ներառում է ուղեղում չափազանց նուրբ նյարդաթելերի իմպլանտացիա, փոխակերպող ներուժ ունի հատկապես հաշմանդամություն ունեցող մարդկանց համար:

Neuralink-ի իմպլանտը մետաղադրամի չափ ունի, այն նախատեսված է մարդու գանգի մեջ տեղադրվելու համար։ Այն կարող է ուղղակիորեն կապ հաստատել ուղեղի հետ և փոխանցել ազդակներ: Սարքը ուղեղին միանում է մանր, ճկուն թելերի միջոցով, որոնք մարդու մազի լայնության մոտ մեկ տասներորդն են կազմում։ Դրանք կարող են վերահսկել հազարավոր նեյրոնների գործունեություն: Այս թելերը հայտնաբերում են նեյրոնային ազդանշանները և դրանք փոխանցում արտաքին համակարգիչներին՝ թույլ տալով օգտվողներին կառավարել թվային սարքերը միայն մտքի միջոցով:

Neuralink-ի հիմքում ընկած տեխնոլոգիան զգալի առաջընթաց է ներկայացնում BMI տեխնոլոգիայի մեջ: Այն խոստանում է աննախադեպ ճշգրտություն ուղեղի գործունեության ընթերցման ժամանակ, որը կարող է շեշտակիորեն խթանել նեյրոպրոթեզավորման տեխնոլոգիաները:

Հաշմանդամություն ունեցող անձանց համար, որոնք ունեն ֆիզիկական լուրջ սահմանափակումներ, ինչպիսիք են քառատրոփլեգիան կամ նյարդաբանական խանգարումները (օրինակ՝ Պարկինսոնի հիվանդությունը), Neuralink-ը կարող է նոր կյանք առաջարկել: Իմպլանտը կարող է անհատներին հնարավորություն տալ կառավարել համակարգիչներն ու շարժական սարքեր՝ օգտագործելով իրենց միտքը, ինչպես նաև վերականգնել հենաշարժողական ֆունկցիաները և նույնիսկ բարելավել հաղորդակցման ունակությունները նրանց համար, ովքեր ի վիճակի չեն խոսել:

Neuralink-ի առաջին կլինիկական փորձարկումները կենտրոնացած են ֆիզիկական հաշմանդամություն ունեցող անձանց վրա: Մասնակիցների ընտրությունն իրականացվել է զգուշորեն՝ հիմնվելով հատուկ չափանիշների վրա, որոնք ներառում են հաշմանդամության ծանրությունը և իմպլանտի օգտագործման միջոցով զգալի բարելավման հնարավորությունները: Առաջին պիլոտային փորձարկումներն արդեն իսկ արձանագրել են զգալի առաջընթաց։ Մասնակիցներից ոմանք կարողացել են կառավարել թվային ինտերֆեյսները՝ առանց ֆիզիկական ներգործության՝ իմպլանտացիայից անմիջապես հետո:

Պիլոտավորումից՝ իրական կիրառում

 

ԱՄՆ Արիզոնա նահանգից 29-ամյա Նոլանդ Արբոն իմպլանտի առաջին կիրառողն է եղել (2024-ի հունվար)։ Վերջինս 2016 թվականին դժբախտ պատահարի հետևանքով պարալիզացվել էր, ինչի պատճառով կյանքի որակն ամբողջությամբ կորցրել էր։ Պատահաբար իմանալով Neuralink-ի մասին, նա լրացնում է դիմում-հայտ, որով վիրահատության պատրաստակամություն է հայտնում։ Վիրահատության հաջորդ օրը նրան դուրս են գրում, դրանից անմիջապես հետո նա կարողանում է կիրառել իմպլանտը։ Այս տեսանյութում Արբոն խաղում է շախմատ։ Հարցազրույցում պացիենտը դրական արձագանք է տալիս իմպլանտի մասին և շնորհակալություն հայտնում ընկերությանը։

Պետք է նշել, որ դեռևս 2004 թվականին իրականացվել է մարդու ուղեղի իմպլանտի տեղադրման առաջին փորձը, որը հաշմանդամություն ունեցող անձին օգնել է շարժել համակարգչի կուրսորը՝ միայն իր մտքերի միջոցով: Սակայն  պետք է նաև ասել, որ ավելի հին իմպլանտները կցված են եղել արտաքինից՝ լարերով միանալով մարդու գանգից դուրս գտնվող սարքին, մինչդեռ Neuralink-ի սարքը տվյալները փոխանցում է անլար եղանակով:

Այս առումով Neuralink-ը մրցակցում է ուղեղի և համակարգչային ինտերֆեյսի մի քանի այլ ընկերությունների հետ, այդ թվում՝ Synchron-ի, որը ստենտի նման սարք է մշակել՝ տեղադրելով պարանոցային երակում՝ հիվանդի գլխուղեղի վերևում:

Չնայած խոստումնալից առաջընթացին, Neuralink-ի տեխնոլոգիան զերծ չէ իր մարտահրավերներից և էթիկական մտահոգություններից: Իմպլանտացիայի գործընթացի ինվազիվ բնույթը զգալի բժշկական և էթիկական հարցեր է առաջացնում: Այնպիսի հարցեր, ինչպիսիք են երկարաժամկետ անվտանգությունը, հաքերային հարձակման հնարավորությունը և նյարդաբանական տվյալների խորը հասանելիության հետևանքները։

 

Տեխասի համալսարանի ուղեղ-համակարգիչը

 

Պատկերացրեք, թե ինչպես եք կառավարում տեսախաղը ձեր մտքերի միջոցով։ Այս բեկումնային տեխնոլոգիան, որը մշակվել է Տեխասի համալսարանի հետազոտողների կողմից, օգտագործում է ուղեղ-համակարգիչ ինտերֆեյսի (BCI) հզորությունը՝ զուգակցված մեքենայական ուսուցման հետ՝ հեղափոխելու խաղերը և օգնելու հաշմանդամություն ունեցողներին:

 

Ի տարբերություն ավանդական BCI-ների, որոնք պահանջում են մանրամասն, օգտագործողի համար հատուկ չափորոշումներ, այս նոր համակարգը կարող է ինքնաբերաբար կարգավորվել: Խաղի ընթացքում սովորելով օգտատիրոջ ուղեղի ազդանշաններից՝ այն արագ հարմարվում է՝ տարբեր մարդկանց հնարավորություն տալով օգտագործել նույն սարքն առանց ժամանակատար կարգավորումների: Այս նորամուծությունը զգալիորեն պարզեցնում է գործընթացը՝ ճանապարհ հարթելով կլինիկական միջավայրերում ավելի լայն օգտագործման համար, որտեղ նման տեխնոլոգիան կարող է բարելավել հաշմանդամություն ունեցող անձանց կյանքի որակը:

Համակարգն աշխատում է էլեկտրոդներով լցված գլխարկի միջոցով, որը ֆիքսում է ուղեղի էլեկտրական գործունեությունը: Այնուհետև այս տվյալները վերծանվում են իրական ժամանակում խաղի գործողությունները վերահսկելու համար: Առայժմ տեխնոլոգիան փորձարկվել է վերահսկվող միջավայրում՝ մարդկանց հետ, որոնք խաղում են ավտոարշավային խաղ և կատարում են ավելի պարզ գործողություններ։

Այս զարգացումները ոչ միայն նպատակ ունեն ստեղծել ավելի մատչելի խաղային փորձ, այլ նաև նպաստել բժշկական վերականգնման ոլորտում առաջընթացին: Վերջնական նպատակն է կիրառել այս տեխնոլոգիան այնպիսի օժանդակ սարքերի վրա, ինչպիսիք են հաշմանդամություն ունեցողների սայլակները և ռոբոտային վերջույթները՝ նպաստելով ֆիզիկական սահմանափակումներ ունեցող անհատների անկախությանը:

Այս տեխնոլոգիաները կարող են կտրուկ փոխել հաշմանդամություն ունեցող անձանց կյանքի որակը,  դրանք շարունակաբար կատարելագործվում են:

 

Ալեքսանդր Մարտիրոսյան