16.12.2025 | 14:02
ԿԲ նախագահ Մարտին Գալստյանի ասուլիսը. ՈՒՂԻՂ
«Ցեղասպանություն» եզրույթն անհրաժեշտ է վերանայել՝ ռազմական ու մարդկության դեմ ուղղված հանցագործությունները կանխելու համար․ Aljazeera
Քաղաքականություն
20.11.2020 | 14:55
Լոնդոնի համալսարանական քոլեջի իրավունքի պրոֆեսոր, իրավաբան և միջազգային արբիտր Ֆիլիպ Սանդսը Aljazeera-ում հրապարակված հոդվածում գրում է, որ «ցեղասպանություն» եզրույթի ավելի լայն կիրառումը կօգնի կանխել պատերազմական հանցագործություններն ընդդեմ մարդկության։
Հոդվածում, մասնավորապես, ասվում է․
«75 տարի առաջ՝ 1945 թվականի աշնանը մեկնարկել է Նյուրնբերգի դատավարությունը Արդարադատության պալատի թիվ 600 դատական դահլիճում: Այդ օրը դատարանում առաջին անգամ արտասանվեց «ցեղասպանություն» եզրույթը:
Լեհ փաստաբան Ռաֆայել Լեմկինի նախաձեռնությամբ տարածվեց այս բառը, որը վերաբերում էր ռասայական, կրոնական կամ ազգային պատկանելության հողի վրա խմբերի ոչնչացմանը:
1948 թվականին ընդունվել է ցեղասպանությունը կանխելու և պատժելու համար աշխարհում մարդու իրավունքների առաջին պայմանագիրը: Եվ մինչև 1990-ականները ՝ Հարավսլավիայի և Ռուանդայի դեպքերից հետո, այն հիմք է հանդիսացել հանցագործներին պատասխանատվության ենթարկելու համար:
Բայց երբ «ցեղասպանություն» հասկացությունը սկսեց զարգանալ, սկսեցին ի հայտ գալ այս եզրույթի որոշ բացասական ազդեցությունները. սա մի հանցագործություն է, որը շատ դժվար է ապացուցել, այն չի ընդգրկում բոլոր խմբերը (օրինակ ՝ սեռական կողմնորոշման կամ քաղաքական պատկանելության հողի վրա մարդկանց խմբերի սպանությունը) և դիտվելով որպես «հանցագործությունների հանցագործություն»՝ այն ակամայից հանգեցրել է նրան, որ ռազմական և մարդկության դեմ ուղղված այլ հանցագործություններ դարձել են պակաս լուրջ:
Ցեղասպանության գաղափարը պետք է լինի: Բայց մենք պետք է հարցնենք, թե ո՞րն է հանցագործությունների այդպիսի հիերարխիա ունենալու սոցիալական օգտակարությունը։ Ինչո՞ւ Սրեբրենիցայում 8․000 մահմեդականների սպանությունը պետք է որակվի որպես «ցեղասպանություն», բայց Կոնգոյի Դեմոկրատական Հանրապետությունում նույն ժամանակաշրջանում շուրջ երեք միլիոն մարդու սպանության մասին լռել։
Մենք պետք է վերանայենք «ցեղասպանություն» հասկացությունը, ճանապարհ գտնենք ցեղասպանության հանցագործությունները և մարդկության դեմ ուղղված հանցագործությունները ինտեգրելու համար: Մենք պետք է ցեղասպանությունը պակաս բացառիկ դարձնենք, որպեսզի մարդկության դեմ ուղղված հանցագործությունները և ռազմական հանցագործությունները դառնան այնքան լուրջ, որքան իրականում կան»:
Տաթև Ֆռանգյան
