Հայոց լեզուն զոհաբերվում է գործարար շահին. ուշագրավ մանրամասներ` աշխատանքային փաստաթղթից
Հասարակություն
18.05.2017 | 18:05
Արդեն հայտնի է, որ Կրթության տեսչությունը կլուծարվի որոշումն ընդունելուց երեք ամիս անց, իսկ Լեզվի պետական տեսչությունը` տարեվերջին: Այս մասին նշվել էր մայիսի 5-ին` Կառավարությունում տեղի ունեցած տեսչական բարեփոխումների համակարգման խորհրդի հերթական նիստի ժամանակ, որը վարում էր ՀՀ վարչապետ Կարեն Կարապետյանը: Փոխարենը հավանություն էր տրվել ԿԳՆ կրթության տեսչական մարմին ստեղծելու նախագծին: Ներկայացնում ենք մեր ձեռքի տակ հայտնված աշխատանքային ուշագրավ փաստաթուղթ, որը «Հայաստանի Հանրապետության կրթության և գիտության նախարարության կրթության տեսչական մարմին ստեղծելու, ՀՀ կրթության և գիտության նախարարության կրթության տեսչական մարմնի կանոնադրությունը և կառուցվածքը հաստատելու, ՀՀ կառավարության 2002 թվականի սեպտեմբերի 12-ի N 1579-ն որոշման մեջ փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու, ՀՀ կառավարության 2002 թվականի սեպտեմբերի 19-ի N 1610-ն և 2004 թվականի դեկտեմբերի 30-ի N 1927-ն որոշումներն ուժը կորցրած ճանաչելու մասին» ՀՀ կառավարության որոշման նախագծի հիմնավորումն է: Փաստաթղթում «Ընթացիկ իրավիճակը և խնդիրները» կետի ներքո նկատեցինք հետևյալ հիմնավորումը. «Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը ստանձնել է երկրում տեսչական բարեփոխումների իրականացումը, որի նպատակն է առավել արդյունավետ տեսչական համակարգի հիմնումը և դրանով իսկ գործարար միջավայրի համար բարենպաստ պայմանների ստեղծումը: Այդ նպատակով և տեսչությունների գործունեության հետ կապված կարգավորումները միասնականացնելու համար 2014 թվականի դեկտեմբերի 17-ին ընդունվել է «Տեսչական մարմինների մասին» ՀՀ օրենքը, որի 19-րդ հոդվածի 2-րդ մասով սահմանվել է, որ տեսչական մարմինները ստեղծվում են նշված օրենքն ուժի մեջ մտնելուց հետո՝ երեք տարվա ընթացքում: Նշված հոդվածի պահանջը կատարելու համար անհրաժեշտություն է առաջացել լուծարել ՀՀ կրթության և գիտության նախարարության կրթության պետական տեսչությունը և լեզվի պետական տեսչությունը»:
Փաստորեն, պետական մակարդակով ցույց է տրվում, որ բոլոր «բարեփոխումները» արվում են հանուն գործարար միջավայրի, այսինքն` հանուն բիզնես շահերի: Պարզվում է` ՀՀ կրթության և գիտության նախարարության կրթության պետական տեսչությունը և լեզվի պետական տեսչությունը խանգարում էին գործարար միջավայրի համար բարենպաստ պայմանների ստեղծմանը: Թե ինչպես պիտի լեզվական վերահսկողությունը խանգարի բիզնես միջավայրի առողջացմանը, սա գաղտնիքներից մեծագույնն է: Պետք է կարծել, որ հենց գործարարը կիրառության մեջ է դնում մայրենի լեզուն, նրա արտադրողականությունն անմիջապես անկում է ապրում, իսկ շուկան աղետալի անտարբերություն է հանդես բերում: Բայց դա դեռ ամենը չէ: Նույն կետի ներքո կարդում ենք. «Լեզվի պետական տեսչության գործառույթները չեն հանդիսանում տեսչական մարմնի գործառույթներ, ուստի նպատակահարմար չէ այն փոխանցել նոր ստեղծվող տեսչական մարմնին կամ ստեղծել նոր տեսչական մարմին: Մասնավորապես ՀՀ որևէ օրենքով չի նախատեսում լեզվական վերահսկողություն՝ չնայած ՀՀ «Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ» օրենսգրքում նախատեսված է «Լեզվի մասին» ՀՀ օրենքի պահանջների չպահպանման համար նախատեսված վարչական պատասխանատվություն»: Այնինչ, պետք է նկատել, որ Լեզվի տեսչության վերահսկողական գործառույթները ամրագրված են «Հայաստանի Հանրապետությունում ստուգումների կազմակերպման և անցկացման մասին» ՀՀ օրենքով և «Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ» ՀՀ օրենսգրքով:
Պնդել, թե Լեզվի պետական տեսչության գործառույթները չեն հանդիսանում տեսչական մարմնի գործառույթներ, նույնն է, եթե ասվի, որ Հայաստանը չունի «Լեզվի մասին» օրենք, և այդ լեզուն պաշտպանված չէ Սահմանադրությամբ: Ինչպես յուրաքանչյուր օրենքի պարագայում, այս դեպքում էլ օրենքի կիրառման վերահսկողության և դրա խախտումները բացառելու անհրաժեշտություն կա, ինչը հնարավոր է անել միայն համապատասխան կառույց ունենալու դեպքում:
Լեզվի տեսչության լուծարումը ենթադրել է տալիս, որ լեզուն դուրս է մնում վերահսկման դաշտից և նրա հետ կարելի է վարվել այնպես, ինչպես կցանկանան: Դատելով տեսչական բարեփոխումների խմբի հիմնավորումներից, կարելի է անսխալ ասել, որ վերջինս բացառապես առաջնորդվել է գործարար հատվածի շահերով` դրան ստորադասելով այն, ինչն ամենաէականն է: Կառավարությունում հավանաբար տեղյակ չեն, որ դեռ տասնամյակներ առաջ Ավետիք Իսահակյանն ասել է. «Երկիրը լեզուն է», այլապես կմտահոգվեին երկրի ապագայով:
Հավելենք, որ ՀՀ կառավարության նշյալ որոշման նախագծի վերաբերյալ Լեզվի պետական տեսչությունը հանդես է եկել հետևյալ առաջարկներով. «Պահպանել ՀՀ ԿԳՆ լեզվի պետական տեսչության ներկա կարգավիճակը` մինչև ՀՀ Սահմանադրությունից բխող օրենսդրական և ենթաօրենսդրական հստակեցումներ կկատարվեն և դրանց հիման վրա իրավակազմակերպական ձևի ընտրություն կկատարվի և 2018 թվականի հունվարի 1-ից կստեղծվի նոր մարմին, որը կիրականացնի ինչպես գործադիր, այնպես էլ վերահսկողական որոշակի գործառույթներ: ՀՀ ԿԳՆ լեզվի պետական տեսչությունը վերակազմակերպել ԿԳՆ լեզվի տեսչական մարմնի: ՀՀ ԿԳՆ կառավարման ոլորտում ձևավորել Լեզվի պետական կոմիտե, որը կարող է նախադրյալ դառնալ 2018 թվականի հունվարից ձևավորվելիք հնարավոր նոր մարմնի համար»:
Աննա Բաբաջանյան