Մեսրոպագիր
Սահմանադրական դատարանի շուրջ ճգնաժամի կրքերը չեն հանդարտվում: Դրան անդրադարձավ նաև Նիկոլ Փաշինյանը՝ «Ազատություն» ռադիոկայանին տված հարցազրույցում ու կոշտ հայտարարություններ արեց 2015 թվականին սամանադրական փոփոխությունների բուն գործընթացի և նախագծի հեղինակների իրական նպատակների մասին:
Մենք այդ թնջուկին չէ, որ կանդրադառնանք, այլ Սահմանադրության փոփոխությունների տեքստի մի այլ«վրիպակի»:
Խոսքը մարդու իրավունքներին վերաբերող հոդվածներում այդ իրավունքների սահմանափակումների մասին է:
ՀՀ Սահմանադրության նախորդ (2005 թվականի փոփոխություններով) տեքստում մարդու իրավունքների սահմանափակումները ձևակերպված էին. «…հիմնական իրավունքները և ազատությունները կարող են սահմանափակվել միայն օրենքով, եթե դա անհրաժեշտ է ժողովրդավարական հասարակությունում պետական անվտանգության, հասարակական կարգի պահպանման, հանցագործությունների կանխման, հանրության առողջության ու բարոյականության, այլոց սահմանադրական իրավունքների և ազատությունների, պատվի և բարի համբավի պաշտպանության համար»:
Նմանատիպ ձևակերպում է տրված նաև Մարդու իրավունքների եվրոպական կոնվենցիայում. «Այդ ազատությունների իրականացումը, որը պարտավորություններ և պատասխանատվություն է ենթադրում, կարող է պայմանավորվել այնպիսի ձևականություններով, պայմաններով, սահմանափակումներով կամ պատժամիջոցներով, որոնք նախատեսված են օրենքով և անհրաժեշտ են ժողովրդավարական հասարակությունում՝ ի շահ պետական անվտանգության, տարածքային ամբողջականության կամ հասարակական անդորրի, անկարգությունները կամ հանցագործությունները կանխելու, առողջությունը կամ բարոյականությունը, ինչպես և այլ անձանց հեղինակությունը կամ իրավունքները պաշտպանելու, խորհրդապահական բնույթի տեղեկատվության հրապարակումը կանխելու կամ արդարադատության հեղինակությունն ու անաչառությունը պահպանելու նպատակով»։
Իսկ հիմա նայենք ՀՀ գործող Սահմանադրությունը (2015 թ. փոփոխություններով): Այստեղ 2-րդ՝ «Մարդու և քաղաքացու հիմնական իրավունքները և ազատությունները» գլխում, յուրաքանչյուր իրավունքի սահմանումից հետո դրա սահամանափակումները ձևակերպված են այսպես. «…կարող է սահմանափակվել միայն օրենքով` պետական անվտանգության, երկրի տնտեսական բարեկեցության, հանցագործությունների կանխման կամ բացահայտման, հասարակական կարգի, առողջության և բարոյականության կամ այլոց հիմնական իրավունքների և ազատությունների պաշտպանության նպատակով»:
Նկատեցի՞ք տարբերությունը: Այստեղ հեղինակները «մոռացել են» մի չնչին բան. «…եթե դա անհրաժեշտ է ժողովրդավարական հասարակությունում» ձևակերպումը:
Կարծում եք դա պատահակա՞ն է դուրս մնացել, վրիպե՞լ է կարկառուն իրավաբանների աչքից: Բնավ: Մենք՝ տարբեր ոլորտների մի քանի փորձագետներ դեռ նախագծի քննարկումների ժամանակ բազմիցս սա մատնացույց ենք արել: Բայց մեզ լսողն ո՞վ էր, չէ՞ որ մենք դիլետանտներ ենք…
Մեզ չէին էլ լսի, որովհետև նպատակ էր դրված ամեն գնով հավերժացնելու այն ժամանակ իշխող ուժի և նրա ղեկավարի կառավարումը: Իսկ դրա համար պետք էր ձևակերպում, որը հնարավորություն կտար ցանկացած պահի սահմանափակել մեր իրավունքները օրենքով՝ առանց հիմնավորելու դրա անհրաժեշտությունը:
Ես չեմ կարող ելնել լավ իշխանության կանխավարկածից: Ցանկացած իշխանության մոտ էլ կարող է մարդու իրավունքները սահմանափակելու գայթակղություն առաջանալ: Ոչինչ, եթե դա գայթակղություն էլ մնա, սակայն եթե դա վերածվի բուռն ցանկության, ապա իշխանությունը կարող է օգտվել այս «վրիպակից» և օրենքով սահմանել, ասենք, որ գնաճի մասին խոսելը սպառնում է երկրի տնտեսական բարեկեցությանը (ի դեպ՝ «երկրի տնտեսական բարեկեցության» նպատակն էլ նորամուծություն է, որ ոչ մի միջազգային փաստաթղթում չի հանդիպում), հետևաբար արգելվում է այդ մասին գրել լրատվամիջոցներում (հիշո՞ւմ եք՝ նախկին վարչապետ Տիգրան Սարգսյանի խոսքը լրագրողներին՝ «գներն աճում են, որովհետև դուք գրում եք այդ մասին»): Կրկնում եմ՝ դա կսահմանվի օրենքով: Իսկ անհրաժեշտությունը հիմնավորելու կարիք չի զգացվի. գործող Սահմանադրությունը դա չի պարտադրում:
Ահա ևս մի փաստարկ, որ ոչ թե օրվա իշխանությանը, այլ երկրին ծառայելու կոչված նոր Սահմանադրության արագ մշակումը անհրաժեշտություն է:
Մեսրոպ Հարությունյան
