Մարդիկ կրկնակի սթրեսի մեջ են ընկնում, երբ չեն կարողանում մարել գրավատների 60 տոկոսանոց վարկերը. Վարդան Արամյան

Factor.am-ի հարցազրույցը ֆինանսների նախկին նախարար Վարդան Արամյանի հետ

-Պարոն Արամյան, 2017 թվականին Նիկոլ Փաշինյանը, երբ ընդդիմադիր պատգամավոր էր, հայտարարում էր, որ ձեր կառավարությունը վարում է աղքատության խորացման, այլ ոչ թե աղքատության հաղթահարման քաղաքականություն: Ձեր գնահատմամբ՝ այժմ Նիկոլ Փաշինյանի կառավարությունը աղքատության հաղթահարմա՞ն, թե խորացման քաղաքականություն է վարում:

-Դժվարանում եմ ասել, որովհետև այն ժամանակ տրվել է քաղաքական գնահատական, իսկ ես ձեռնապահ եմ մնում քաղաքական գնահատականներ տալուց: Այն առումով, որ այս կառավարության ծրագրի մասով տարբեր տեսակի տեսակետներ նետվեցին ասպարեզ: Ամբողջ աշխարհում կառավարության ծրագրի մեկ միասնական ձևաչափ չկա: Կառավարության ծրագիրը, սովորաբար, ուղղություններ է տալիս: Մենք պետք է պահանջատեր լինենք, որ կառավարությունը, եթե այստեղ չի ներկայացրել, միջնաժամկետ ծախսերի ծրագիր, բյուջեի հեռանկարային զարգացման ծրագիր, թվերով ապացուցի, թե դրանց ինչպես է հասնելու: Մեր ծրագրում կային հստակ գործողություն և ժամկետներ: Հիմա եթե այստեղ տրված են միայն ուղղություններ, մենք պետք է պահանջենք, որ գործողությունները մեզ ցույց տան:

Աղքատության կանխարգելման լավագույն գործիքը ներառական տնտեսական աճն է: Հարց՝ ներառական տնտեսական աճ կապահովվի՞, թե՝ չէ: Կախված է նրանից, թե իրենք այդ ռեֆորմները ինչպես կիրականացնեն:

-Պարոն Արամյան, ՊԵԿ-ի և Ֆինանսների նախարարության պարգևավճարների հարցը մեծ աղմուկ բարձրացրեց: Դուք աշխատել եք ֆինանսական ոլորտում, ի՞նչ եք կարծում, այդ ոլորտում իսկապե՞ս աշխատանքն այդքան  բարդ է, որ առանց պարգևավճարի հնարավոր չէ աշխատել:

-Պետք է մի բանից դուրս գանք, որ մեզ համար ոչ թե կարևոր լինի, թե որքան ստացավ այս կամ այն սուբյեկտը, այլ՝ ի՞նչ կատարեց ինքը: Պետք է հաշվի առնենք, որ կան կառույցներ պետական համակարգում, որոնք չի կարելի համադրել այլ պետական կառույցների հետ: Ինչո՞ւ, որովհետև կան պետական կառույցներ, որոնց քաղաքականության ձախողումները միգուցե ցավալի են, բայց տանելի են,  մինչդեռ կան կառույցներ, որոնց ձախողումները ոչ միայն ցավալի են, այլև կատաստրոֆիկ: Եթե ֆինանսական համակարգում ունես ձախողում, ապա ունես նաև տնտեսական ճգնաժամ: Կան որոշակի գերատեսչություններ, որտեղ պետք է այլ աչքով նայես, և դա շատ նորմալ է: Սա նաև վերաբերվում է ռիսկերին, եթե, օրինակ, ՊԵԿ-ը չկարողանա արդյունավետ կատարել իր առաջադրանքները, դրա հետևանքները գիտենք՝ եկամուտները չեն հավաքվելու և պարտք ենք վերցնելու: Սրան զուգահեռ, եթե Ֆինանսների նախարարությունն էլ ձախողվեց, մենք կունենանք ֆինանսական լուրջ խնդիրներ:

-Քննադատելիս միշտ մատնանշվում է սոցիալական վիճակը: Աղքատության ցուցանիշի համատեքստում արդարացվա՞ծ են նման պարգևավճարները:

-Պետք է նայել, թե այդ պարգևավճարներն ինչի համար են տրվել: Եթե գերատեսչությունը իր առջև դրած առաջադրանքը կատարել է, այո, պետք է ստանա նորմալ պարգևավճար: Մեզ մոտ այսպիսի իրավիճակ կա, ասում ենք՝ թող սահմանափակենք, այդ անձը 400 հազար դրամից ավել չստանա: Սա  բարձր եկամուտ է, բայց կան մարդիկ, որոնք աշխատաշուկայում ունեն բարձր պահանջարկ, և նրանց աշխատանքի գինը չորս-հինգ միլիոն դրամ է, միգուցե հայրենասիրական նկրտումներով նրանք  պատրաստ կլինեն երկու միլիոնով աշխատել, բայց 400 հազար դրամով չեն աշխատի: Հետևաբար՝ մենք պետք է բերենք մի մարդ, որը 400 հազար դրամի անձնավորություն է, բայց այստեղ պետք է պատրաստ լինենք կրել այն հետևանքերի պատասխանատվությունը, որ այդքան աշխատավարձ ստացող անձը, որը միջին որակի մասնագետ կլինի, կկայացնի:

Պետական համակարգում կան պաշտոններ, որտեղ պետք է մի փոքր հանգիստ վերաբերվենք, որ այնտեղ կան պրոֆեսիոնալներ և մի փոքր էլ փող տանք:

-Պարոն Արամյան, ներկայումս  քննարկվում է  գրավատների և փոխանակման կետերի պետտուրքը 60 անգամ մեծացնելու հարցը։ Ի՞նչ  կարծիք ունեք այդ մասին։

-Գրավատների գործունեության մասով ես խորհուրդ կտամ այլ տեսանկյունից նայել: Պետք է հասկանանք, թե ինչպիսի խնդիրներ են լուծում մեր տնտեսական իրականության մեջ գրավատները: Հիմնականում գրավատներ գնում է մեր հանրության այն շերտը, որը որ վարկունակ չէ, չունի օրինական եկամուտ: Այդ անձը գնում է գրավատուն, որքան որ գրավ է վերցնում, դրա եռակին տալիս է գրավատանը: Երբ տուժում ես՝ գրավադրած իրը մնում է գրավատանը: Այս տեսանկյունից պետք է պետությունը որոշում կայացնի՝ ինչպիսի՞ վերաբերմունք ունի նա գրավատների նկատմամբ: Վաշխառուների նկատմամբ պետությունը իր վերաբերմունքն ասել է՝ ես քրեականացնում եմ, իսկ ո՞րն է մոտեցումը գրավատների մասով: Երկու մոտեցում կա Քրեական օրենսգրքի մեջ․ մեկը՝ ծանրացուցիչ հանգամանքներ, մյուսը՝ ԿԲ-ի կրկնակի տոկոսադրույք: Հարց է առաջանում՝ եթե ես ֆիզիկական անձ եմ, փոխառություն եմ տալիս ԿԲ-ի կրկնակի տոկսով, դու ինձ տանում, նստացնում ես, բայց եթե գրավատուն եմ՝ չես նստացնու՞մ:

Գործիքակազմը պետք է լինի այնպիսին, որ կոշտացնի լիցենզավորման պայմանները, կամ կոշտացնի հսկողական համակարգերը, կամ կոշտացնի տնտեսական գործիքները՝ ի դեմս հարկերի և տուրքերի: Սա է մոտեցումը:

-Հարկերը և տուրքերը բարձրացնելով  բիզնեսի այս տեսակը չի՞ խեղդվի։

-Պե՞տք է այդ բիզնեսը մեզ, թե՞ չէ:

-Պե՞տք է:

-Ես վերապահումով կվերաբերվեմ գրավատներին:

-Այսինք՝ պետք չէ:

-Ես կարծում եմ, որ վտանգավոր է: Նորմալ է, որ պետությունը  մի փոքր կոշտ վարքագիծ դրսևորի գրավատների մասով: Իսկ ահա փոխանակման կետերի մասով իմ կարծիքը  այլ է, փոխանակման կետերի հետ կապված բալանասավորված մոտեցում պետք է ցուցաբերել: ԿԲ-ն ունի փաստարկներ փոխանակման կետերի վերաբերյալ, որ ասում է՝ թեթև ռեգուլյացիաների տակ եք, որտեղ կա կանխիկ, այնտեղ կա փողերի լվացման վտանգ: ԿԲ-ի ասածն անվիճելի է,  և նա առաջարկում է՝ կամ եկեք մտեք խոշոր հսկողության տակ, որը որ տարածվում է վարկային կազմակերպությունների վրա, կամ պետք է բարձրացնեմ պետտուրքը: Թե սա որքանով է ճիշտ, ես թողնում եմ ԿԲ-ի դատողությանը:

Ես ունեմ իմ տեսակետը, որ միգուցե պետք չէր փոխանակման կետերին նույն պրիզմայով մոտենալ ինչ գրավատներին: Գարավատները որոշ սոցիալական շերտերի համար խնդիրներ լուծում են՝ փող տալով, բայց հավատացեք, որ շատերին էլ գցում են շատ վատ ֆինանսական վիճակի մեջ: Ինձ չեն կարող համոզել, որ 60 տոկոսանոց վարկը նորմալ վարկ է, աննորմալ վարկ է: Հիմա կասեք՝ այն մարդիկ ինչ ասեն, որ այդ գումարը վերցնում են, հարցեր են լուծում, բայց այդ նույն մարդիկ կրկնակի սթրեսի մեջ են ընկնում, երբ չեն կարողանում մարել գրավատների 60 տոկոսանոց վարկը:

Նարեկ Կիրակոսյան