07.12.2025 | 21:40
Վարդենյաց լեռնանցքում ձյուն է տեղում. Դիլիջանի, Սպիտակի ոլորաններում մառախուղ է
Հայաստանից անօրինական ֆինանսական հոսքերը 2005-2014թթ.-ին կազմել են 10 մլրդ 47 մլն ԱՄՆ դոլար. Global Financial Integrity
05.05.2017 | 10:19
Ապօրինի ֆինանսական հոսքերի վերբերյալ Global Financial Integrity-ի` երկու տարի առաջ հրապարակած զեկույցը մեծ աղմուկ բարձրացրեց Հայաստանում: Պարզվեց` ՀՀ-ից 10 տարվա ընթացքում ապօրինի հանվել է 10 միլիարդ ԱՄՆ դոլար: Նախօրեին կազմակերպությունը հրապարակել է իր նոր զեկույցը, որի ցուցանիշները ոչ պակաս մտահոգիչ են:
2015թ.-ի դեկտեմբերին 8-ին լույս տեսավ Global Financial Integrity (GFI) կազմակերպության կողմից հրապարակվող Համաշխարհային անօրինական ֆինանսական հոսքերի 2015թ.-ի զեկույցը, որտեղ ամփոփված են 2004-2013 թթ. ընթացքում աշխարհի 149 երկրների ապօրինի ֆինանսական հոսքերի ցուցանիշները:
Ըստ այդ զեկույցի` Հայաստանից ապօրինի ֆինանսական հոսքերը 2004-2013 թթ. կազմել են 9.8 մլրդ ԱՄՆ դոլար, իսկ միջին տարեկան հոսքը կազմել է 983 մլն ԱՄՆ դոլար: Միայն 2013թ.-ին ՀՀ-ից անօրինական արտահոսքը կազմել է 1 մլրդ 848 մլն ԱՄՆ դոլար:
Պարզվեց, որ առանց «ինվոյսի» Հայաստանի առևտուրը 2013թ.-ին կազմել է 1 մլրդ 547 մլն ԱՄՆ դոլար, իսկ 2004-2013թթ. ընթացքում այդ ցուցանիշը համախմբված ձևով կազմել է մոտ 8.7 մլրդ ԱՄՆ դոլար:
2017թ.-ի մայիսի 1-ին Global Financial Integrity (GFI) կազմակերպության կողմից Ֆինլանդիայի կառավարության աջակցությամբ գրեթե մեկ տարի ուշացումով հրապարակվեց մեկ այլ շատ հետաքրքիր զեկույց, որը վերնագրված է «Անօրինական ֆինանսական հոսքերը զարգացող երկրներից և դեպի զարգացող երկրները 2005-2014թթ.» (Illicit Financial Flows to and from Developing Countries: 2005-2014, Global Financial Integrity, April 2017): Այս զեկույցում, ի տարբերություն նախորդների, որոշակի մեթոդաբանական փոփոխություններ են տեղի ունեցել, և եթե նախկինում նշվում էր միայն արտահոսքի վիճակագրությունը, ապա այստեղ անօրինական արտահոսքի հետ մեկտեղ համադրվում են նաև անօրինական ներհոսքի ցուցանիշները: Համադրությունները տարված են ամբողջ երկրի առևտրի, այն է` ներմուծման և արտահնման հանրագումարի և դրա մեջ անօրինական ֆինանսական հոսքերի հաշվարկման տեսանկյունից: Կա նաև մեկ այլ մեթոդաբանական փոփոխություն, եթե նախկինում նշվում էր կոնկրետ անօրինական արտահոսքի ցուցանիշը, ապա այժմ նշվում է որոշակի միջակայք, այն է` նվազագույն և առավելագույն մակարդակները:
Այսպես, 2005-2014թթ. ընթացքում ՀՀ առևտուրը կազմել է 47 մլրդ 697 մլն ԱՄՆ դոլար, որից անօրինական ֆինանսական արտահոսքը կազմել է վերջինիս 9-21%-ը կամ 4,3-10,0 մլրդ ԱՄՆ դոլար: Ինչ վերաբերում է անօրինական ֆինանսական ներհոսքին, ապա այն կազմել է ամբողջ առևտրի 6-13%-ը կամ 2,9-6.2 մլրդ ԱՄՆ դոլար: ՀՀ անօրինական ֆինանսական արտահոսքի վատագույն տարին եղել է 2013թ.-ը, քանի որ այդ տարվա ցուցանիշը հասել է 1 մլրդ 620 մլն ԱՄՆ դոլարի: Իհարկե, այստեղ եթե համադրում ենք 2015թ.-ի զեկույցի հետ, նկատում ենք որոշակի տարբերություն, որն էլ մեթոդաբանության փոփոխության կամ ճշգրտումների արդյունք է: Առավելագույն անօրինական ֆինանսական ներհոսք գրանցվել է 2012թ.-ին` 1 մլրդ 23 մլն ԱՄՆ դոլար:
2005-2014թթ. ընթացքում ՀՀ անօրինական առևտրի առանց «ինվոյսի» կամ հայտարարագրման արտահոսքը կազմել է 7-19% կամ 3.3-9.1 մլրդ ԱՄՆ դոլար, իսկ անօրինական առևտրի ներհոսքը կազմել է 6-13% կամ 2,9-6.2 մլրդ ԱՄՆ դոլար: Չհայտարարագրված կամ առանց «ինվոյսի» անօրինական առևտրի ֆինանսական առավելագույն արտահոսքը գրանցվել է 2013թ.-ին` 1 մլրդ 320 մլն ԱՄՆ դոլար, իսկ առանց «ինվոյսի» անօրինական առևտրի ֆինանսական առավելագույն ներհոսքը գրանցվել է 2012թ.-ին` 833 մլն ԱՄՆ դոլար:
Հետաքրքիր փաստ է նաև այն, որ Հայաստանից բավականին շատ արտահոսել է կանխիկ փող կամ զեկույցում օգտագործվող “hot money flows”, որը բառացի նշանակում է «տաք» փողերի հոսք:
Վերոնշյալ աղյուսակից պարզ է դառնում, որ ՀՀ-ից 2005-2014թթ. ընթացքում միայն անօրինական կանխիկ փողերի արտահոսքը կազմել է 960 մլն ԱՄՆ դոլար, այսինքն` մոտ է եղել 1 միլիարդ դոլարի, սակայն հետաքրքիր է նաև ներհոսքի ցուցանիշը, որտեղ ակնհայտ երևում են 2 անօրինական գործարքներ, որոնք կատարվել են 2007թ.-ին` 28 մլն և 2012թ.-ին 191 մլն ԱՄՆ դոլար արժողությամբ, այսինքն` հանրագումարային 219 մլն ԱՄՆ դոլար:Այս ցուցանիշները կարելի էր համադրել մեր ՀՆԱ-ի հետ, փորձել կապ գտնել մեր բարեկեցության հետ, հաշվարկել մեր 10 տարիների զուտ հետընթացը, համեմատել մեր հարևան կամ գործընկեր երկրների ցուցանիշների հետ, կամ փորձել հասկանալ ազգ, բարեկեցություն, բանակի համար ծախսվող գումարներ, բարոյականություն- ֆինանսներ կապերը: Սակայն այդ գումարները Հայաստանից այլևս անվերադարձ դուրս են հանվել, ինչը բացի ֆինանսական կողմից, ունի նաև լուրջ քաղաքական ասպեկտ. ապօրինի արտահանված միլիոնները լավ գործիք են, որով միջազգային կազմակերպությունները և հզոր երկրները կարողանում են ճնշումներ գործադրել Հայաստանի իշխանությունների վրա` ցույց տալով վերջիններիս կողմից կուտակված անօրինական գումարների մեծությունը: Իսկ դա բավականին լուրջ խնդիր է, քանի որ փաստացի ստացվում է, որ մենք ունենք դոլարով միլիարդատերեր, որոնք Forbes-ի ցուցակներում չեն հայտնվում: Եվ սա այն պարագայում, երբ մենք ունենք 30%-ից ավելի աղքատություն, իսկ առավել խիստ չափանիշներ սահմանելու պարագայում` առնվազն 60% և ավելի:
Երբ հայտնի ֆիլմում մի գյուղից մյուսն էին տանում «Ոսկե ցլիկին»` ասում էին «միլիոնը տարան», բայց երկրի տնտեսությունը դրանից շահում էր, իսկ հիմա միլիոնները վերածվել են միլիարդների, որոնց ապօրինի արտահոսքից երկիրը տարիներով ետ է ընկնում` է՛լ ավելի մեծացնելով ՀՀ յուրաքանչյուր քաղաքացու ուսերին արդեն իսկ ծանրացած 2000 ԱՄՆ դոլարի պարտքի բեռը:
