Եթե ԱԺ-ն ընտրված է մեծամասնությամբ՝ բաց, թափանցիկ ընտրություններով, դա դեռ չի նշանակում, որ արտաքին կուրսը միանձյա պետք է որոշի մեկ թիմ. Անուշ Սեդրակյան

Factor․am-ի հարցազրույցը քաղաքագետ Անուշ Սեդրակյանի հետ

-Այսօր Հայոց բանակի օրվա կապակցությամբ Եռաբլուր այցելած ԱԳ նախարար Զոհրաբ Մնացականյանը, անդրադառնալով Արցախի հիմնախնդրի կարգավորմանը, մասնավորապես՝ ժողովուրդներին խաղաղության պատրաստելու միջոցառումների մասին հայտարարությանը, ասաց. «Խաղաղության այլընտրանքը կատաստրոֆան է» և հավելեց. «Բայց դա չի նշանակում, որ մենք կորցրել ենք մեր վճռականությունը»։ Ըստ Ձեզ՝ առկա իրավիճակում ինչպիսի՞ տարբերակներ կարող են լինել խաղաղության հասնելու համար։

 Ես շատ մեծ վերապահում ունեմ երկու ժողովուրդներին խաղաղության պատրաստելու թեզի հանդեպ: Մենք այս հանգամանքներում պատերազմ սկսելու ոչ մի պատճառ չունենք: Շատ հաճախ պատրաստել խաղաղության՝ նշանակում է պատրաստել պարտության կամ զիջումների: Ներկա դրությամբ նժարների վրա դրված են նորելուկ, անկատար, բայց ժողովրդավարությունը՝ հանձին Հայաստանի, և նենգ ու ավտորիտար Ադրբեջանը, որը չի փոխում ո՛չ հռետորաբանությունը, ո՛չ ներքին ճնշումները։ Գուցե հարցադրումը հնչի այսպես. համադրե՞լ երկու ժողովուրդների մոտ խաղաղության պահանջը և փորձե՞լ հավասարեցնել այդ նժարները, թե՝ չէ, առայժմ խաղաղության բոլոր նախաձեռնությունները խիստ միակողմանի են: Միակողմանի պացիֆիզմը միշտ հղի է դառն հիասթափությամբ։

Բանակցային գործընթացը թաքուն չի կարող ընթանալ,սա այն դեպքն է,որ Արցախի ձայնն է որոշիչ, ի դեպ, վարչապետն էլ է նույնն ասում, բայց Բոլթոնի և Ալիևի հետ զրույցները, մեղմ ասած, ինֆորմատիվ չեն։

Պացիֆիստական մի նախաձեռնության օրինակ ասեմ․ իշխանության դեռ չեկած բոլշևիկները քարոզում էին խաղաղություն Գերմանիայի հետ պատերազմում, հայտարարում էին դասակարգային համերաշխություն՝ немецкий пролетарий не будет стрелять в русского пролетария։ Այդ գայթակղիչ քարոզը բերեց մասսայական դասալքության և Ռուսաստանին տվեց ոչ թե խաղաղություն,  այլ կապիտուլյացիա։ Պատմությունը փորձ ձեռք բերելու համար է, ոչ թե սխաները կրկնելու։

-Սխալները չկրկնելու հետ կապված․ 7-րդ գումարման Ազգային ժողովում, հենց առաջին նիստում, վարչապետի նախկին խոսնակ Արման Եղոյանն ԱԺ ամբիոնից առաջարկեց  քաղաքական գնահատական չտալ ԵՏՄ, ԵՄ կառույցներին։ Ինչպե՞ս եք գնահատում այսպիսի մոտեցումը։

-Միշտ ասում են՝ չպետք է քաղաքականացնել այս կամ այն երևույթը։ Եթե հիշում եք՝ ժամանակին հանրապետականների կողմից թեզեր էին առաջ քաշվում, որ չի կարելի քաղաքականացնել ասենք՝ միտինգները, սոցիալական խնդիրները, մենք չենք քաղաքականացնում բանակի հարցերը և այսպես շարունակ։ Երբ խոսում են չքաղաքականացնելու մասին, միանգամից առաջանում է հարց՝ իսկ կա՞ արդյոք ազգային շահերին առնչվող որևէ խնդիր, որն իր տակ չունենա քաղաքական աստառ։ Ինչ վերաբերում է ԵՏՄ-ԵՄ հարաբերություններին, իրականում քաղաքական աստառի մասին չէ խոսքը։ Խոսքը բուն քաղաքական խնդրի մասին է, որովհետև պետության կուրսն է, դա քաղաքական որոշում է, որը պիտի կայացնի ոչ թե մեկ թիմ, այլ ողջ ժողովուրդը։ Շատ է խոսվում, չէ՞, ժողովրդի կամքի, դերի մասին։ Եթե Ազգային ժողովն ընտրված է մեծամասնությամբ՝ բաց, թափանցիկ ընտրություններով, դա դեռ չի նշանակում, որ արտաքին կուրսը միանձյա պետք է որոշի  մեկ թիմ։ Եվ դեռ, ավելին, բնավ չի նշանակում, որ էդ թիմը պետք է այդ հարցը ներկայացնի իբրև ոչ քաղաքական խնդիր։

-Նիկոլ Փաշինյանի թիմից, իհարկե, ԱԺ ընտրություններից առաջ ասում էին, որ ժողովուրդն իրենց արտաքին քաղաքական կուրսում սրբագրումներ անելու մանդատ չի տվել։

-Ուզում եմ հիշեցնել, որ արտաքին կուրսի մանդատ ժողովուրդը չի կարող տալ։ Արտաքին քաղաքական կուրսը բխում է ոչ այնքան ժողովրդի մանդատից, որքան  ժողովրդի հավաքական կոնսենսուսի հետևանքով, քաղաքական որոշումները ժողովրդին թափանցիկ ձևով ներկայացնելուց։ Հիմա, եթե մենք ասում ենք, որ այդ հարցերը  քաղաքական չեն, մենք միանգամից այդ հարցերը դուրս ենք դնում քաղաքական քննարկման պարադիգմից։ Այսինքն՝ մենք կարծիքների բախման հնարավորություն չենք ունենում, մենք հնարավորություն չենք ունենում հաշվարկելու ամենառացիոնալ տարբերակը։ Մենք, փաստորեն, այդ հարցն ապաքաղաքական հռչակելով՝ դնում ենք այն ստվերային որոշումների շրջանակում, որովհետև, եթե քաղաքական չէ, բաց ու թափանցիկ չի քննարկվելու, եթե բաց և թափանցիկ չի քվեարկվելու, եթե ժողովրդի, այսպես ասած, վերաբերմունքը դրա հանդեպ չի ճշտվելու, ի՞նչ է դա նշանակում։ Դա նշանակում է, որ այդ հարցն ինչ-որ տեղ որոշվելու է կուլուարներում։ Օրինակ՝ մեկ հետաքրքիր բան․ վարչապետը հանդիպում է Ալիևի հետ, ինչից հետո անմիջապես թռնում է Մոսկվա։ Կարելի է հանգիստ ասել, որ դա մարդկանց գործը չէ, որ դա քաղաքական հարց է, որ դա մտնում է վարչապետի, այսպես ասած, այցելությունների գրաֆիկի մեջ։ Բայց այդ երկխոսությունն ու դրան հաջորդած Մոսկվա այցն ամբողջովին պարզ է, որ ծավալվում է Ղարաբաղի խնդրի մատույցներում։ Եվ հիմա հարց՝ սա քաղաքական հարց չէ՞։ Սա արդյոք ազգային լուրջ կենսական խնդիր չէ՞։ Բոլոր նյուանսները հաշվի առնելով՝ պետք է հասկանանք, թե ինչու ամեն իշխանություն, անկախ նրանից՝ ընտրվա՞ծ է, չընտրված է, ժողովրդի՞նն է, թե՝ ոչ, գալուց անմիջապես փորձում է հանրությանը մեկուսացնել քաղաքականությունից և դեռ ավելին՝ իրենց թիմին մեկուսացնել քաղաքականությունից։ ԱԺ-ն մեկուսացնել քաղաքականությունից։ Եվ դա նշանակում է, որ քաղաքականությունը դարձյալ մնում է 2-3 մարդու ձեռքում։ Բայց դա անթույլատրելի է, որովհետև որոշվում է մեր պետության ճակատագիրը։ Եվ աշխարհի ամենասխալ բանն է քաղաքականությունը ստվերային ընտրյալներին թողնելը։

–Ստեղծվեց ԵՏՄ մշտական հանձնաժողով և, համենայն դեպս, մինչ օրս ծավալված գործընթացներից դատելով,  կարծես թե, ոչ ոք չի պատրաստվում բարձրացնել հարցեր, որոնք համարվում են կնճռոտ ու դժվար լուծելի հայ-ռուսական հարաբերություններում։ Ձեր գնահատմամբ՝ արդյոք սա պրոռուսակա՞ն ԱԺ է։

-Այդ կանխատեսումն ինձ է պատկանում, առաջինը ես եմ ասել, որովհետև շատերն էին ասում, որ արևմտյան ուժեր են, բայց ես միանշանակ հայտարարեցի, որ այս խորհրդարանը ոտից գլուխ պրոռուսական է։ Տեսեք՝ կա նման խնդիր․ քանի որ Մոսկվայի բարեհաճությունը նվաճելու համար Հայաստանը միշտ նախահարձակ է լինում, այստեղ էլ է արդեն ակնհայտ երևում, որ մենք անում ենք այսպիսի նախահարձակ քայլեր։ Օրինակ՝ երբ պետական ամենաբարձր մակարդակով հայտարարվում է, որ Հայաստանը չի ուզում մտնել ՆԱՏՕ, հարց է առաջանում՝ իսկ Հայաստանին երբևէ որևէ մեկն առաջարկե՞լ է մտնել ՆԱՏՕ։ Եթե որևէ ամերիկյան կառույց երբևէ անգամ մտքով չի անցկացրել, մենք, ցավոք, ո՛չ Վրաստան ենք, ո՛չ Լեհաստան, և եթե մեզ որևէ մեկը նման առաջարկ չի արել, այդ հայտարարության իմաստը ո՞րն է։ Պարզ չէ՞, որ իմաստն այն է, որ դա հաճելի լինի Մոսկվայի ականջներին, որ Մոսկվան հասկանա, որ Հայաստանը ՆԱՏՕ-ից առաջարկ չստանալով անգամ, չի էլ մտածում դաշինք մտնելու հնարավորության մասին։ Արարատ Միրզոյանի հայտարարությունն առ այն, որ կարող է ձգձգվի ԵՄ-ի երկրների կողմից պայմանագրի վավերացումը։ Եվ տեսեք՝ ինչ հետաքրքիր բան եղավ․ հայկական կողմը հայտարարեց, որ պայմանագրի վավերացումը կարող է ձգձգվել, իրար հետևից վավերացրին Մեծ Բրիտանիան ու Լեհաստանը, որովհետև իրենք շատ լավ են հասկանում, որ այդ վավերացման ձգձգումը հայկական կողմի նախաձեռնությունն է, ոչ թե Եվրոպայի։ Եվ, փաստորեն, Եվրոպան իր քայլերով ցույց տվեց, որ իրենք վավերացմանը պատրաստ են։ Եվ այն, որ հնարավոր է, որ չլինի, սա հայկական կողմի ձգձգումն է, հայկական կողմի ցանկությունն է, որ այդ պայմանագիրը որքան հնարավոր է՝ ուշ վավերացվի, որովհետև ռուսական համագործակցությունը նաև դա է պահանջում։ Վստահ եմ, որ ստվերային, ներքին պահանջ ու հրամայական է եղել՝ ձգձգելու այդ պայմանագրի վավերացումը։ Եվրոպան, նորից եմ ասում, պրոակտիվ կերպով ցույց տվեց, որ իրենք պատրաստ են վավերացման և վավերացրին։

–Իսկ երբ արևմտյան դրամաշնորհներով տարիներ ի վեր  գործունեություն ծավալած  քաղաքական գործիչն ԱԺ-ում հայտարարում է, որ ԵՏՄ-ից վտանգավոր  է դուրս գալը, ի՞նչ եք կարծում, սա ի՞նչ է։

-Բազմիցս Արևմուտքին զգուշացրել եմ, որ իրենք Հայաստանում իրենց դրամաշնորհները և ռեսուրսները հիմնականում հատկացնում են ռուսական ազդեցության գործակալներին։ Դա ակներև փաստ է, որը շատ լավ ջրի երես դուրս եկավ այս հեղափոխության ժամանակ։ Կարող եմ վստահաբար ասել, որ արևմտյան խոշոր դրամաշնորհներ ստացածների եթե ոչ կեսը, ապա 30-40 տոկոսը ռուսական ստվերային ազդեցության գործակալներ են, որոնք հիմա արդեն հնարավորություն են ունեցել իրենց վերաբերմունքը լեգալիզացնելու։ Եվ այստեղ Արևմուտքը պետք է աչալուրջ լինի, ես չեմ մեղադրում որևէ  մեկին, որովհետև եթե հնարավոր է ինչ-որ մեկին խաբել, ապա այդ մեկը, որին խաբում են, պետք է արդեն հաջորդ դրամաշնորհները բաշխելիս՝ ավելի աչալուրջ լինի։ Բայց ինձ թվում է, որ թե՛ հայկական դեսպանատներում, թե՛ այլուր, գործում է այդպիսի ազդեցություն ստեղծող մարդկանց ցանց, որը հենց դեսպանատան աշխատողներին տրամադրում է սխալ ինֆորմացիա։  Սա գալիս է նրանից, որ Հայաստանը ոչ մի վայրկյան անգամ չդրեց լյուստրացիայի հարցը, 1-ին նախագահից սկսած՝ կամովին էլ չէ, նույնիսկ՝ սիրով մնաց ռուսական ազդեցության  գոտում և ցայսօր մենք չգիտենք, թե որ երկրի պետական շահերն ենք սպասարկում։ Եթե նախորդ իշխանությունների պարագայում դա պարզ էր, և պայքարում էինք դրա դեմ, հիմա իրավիճակն ավելի վտանգավոր է, որովհետև եթե լեգիտիմ իշխանության պարագայում է սա լինում, սա հղի է բազմաթիվ վտանգներով։

Անի Սահակյան