Քաղաքականություն
22.04.2024 | 14:27
Համաշխարհային ընդհանուր ռազմական ծախսերը 2023 թվականին հասել են 2,443 տրիլիոն դոլարի՝ 2022 թվականի համեմատ իրական արտահայտությամբ աճելով 6,8 տոկոսով։ Այս մասին ասվում է Ստոկհոլմի Խաղաղության միջազգային հետազոտությունների ինստիտուտի (SIPRI)՝ ապրիլի 22-ին հրապարակված զեկույցում։ Սա 2009 թվականից ի վեր ամենակտրուկ աճն է. ԱՄՆ-ը, Չինաստանը, Ռուսաստանը՝ բոլորն էլ ավելացրել են իրենց ռազմական ծախսերը, նշվում է զեկույցում։
2009 թվականից ի վեր առաջին անգամ ռազմական ծախսերն ավելացել են SIPRI-ի կողմից սահմանված բոլոր հինգ աշխարհագրական տարածաշրջաններում, ընդ որում, ամենաշատ աճը գրանցվել է Եվրոպայում, Ասիայում, Օվկիանիայում և Մերձավոր Արևելքում:
«Պաշտպանության ծախսերի աննախադեպ աճն ուղղակի պատասխան է խաղաղության և անվտանգության գլոբալ վատթարացմանը»,- ասել է SIPRI-ի Ռազմական ծախսերի և սպառազինությունների ծրագրի ավագ գիտաշխատող Նան Թյանը:
«Պետություններն առաջնահերթություն են տալիս ռազմական հզորությանը՝ վտանգելով մտնել գործողություն-արձագանք պարույրի մեջ ավելի ու ավելի անկայուն աշխարհաքաղաքական և անվտանգային միջավայրում»:
2023 թվականին Ռուսաստանի ռազմական ծախսերն ավելացել են 24%-ով՝ հասնելով մոտ 109 մլրդ դոլարի, ինչը 57%-ով ավելի է 2014 թվականի համեմատ, երբ Ռուսաստանը բռնակցեց Ղրիմը։ 2023 թվականին ՌԴ պաշտպանական հատկացումները հասել են պետական բյուջեի ծախսերի 16%-ին կամ ՀՆԱ-ի 5,9%-ին։ Ուկրաինան աշխարհում ութերորդն է ռազմական ծախսերի առումով, որոնք անցյալ տարի աճել են 51%-ով և կազմել 64,8 մլրդ դոլար (երկրի ՀՆԱ-ի 37%-ը և պետական ծախսերի 58%-ը):
Կիևի ռազմական ծախսերը 2023 թվականին կազմել են Ռուսաստանի պաշտպանության ծախսերի 59%-ը։ Ընդ որում, տարվա ընթացքում Ուկրաինան ստացել է նաև առնվազն 35 միլիարդ դոլարի ռազմական օգնություն, այդ թվում՝ 25,4 միլիարդ դոլար՝ ԱՄՆ-ից։ Ընդհանուր առմամբ, այս օգնությունը և Ուկրաինայի սեփական ռազմական ծախսերը համարժեք էին Ռուսաստանի Դաշնության ռազմական ծախսերի մոտավորապես 91%-ին։
2023 թվականին ՆԱՏՕ-ին, որի կազմում այդ ժամանակ կար 31 երկիր, բաժին էր ընկնում 1,341 տրիլիոն դոլար ռազմական ծախս, ինչն ամբողջ համաշխարհային ծախսերի 55%-ն է։ ԱՄՆ պաշտպանական բյուջեն աճել է 2,3%-ով՝ հասնելով 916 միլիարդի կամ դաշինքի անդամ երկրների ռազմական ծախսերի ընդհանուր ծավալի 68%-ին։
Անցյալ տարի դաշինքի եվրոպացի անդամներից շատերը նույնպես ավելացրել են իրենց ռազմական ծախսերը, որոնց մասնաբաժինն ընդհանուր բյուջեում հասել է 28%-ի՝ ամենաբարձրը վերջին տասնամյակում: Մնացած 4%-ը բաժին է ընկել Կանադային և Թուրքիային։ Եվրոպական երկրներից 2022-ից 2023 թվականներին Լեհաստանն ամենաշատն է ավելացրել իր ռազմական ծախսերը՝ 75%-ով՝ հասցնելով 31,6 միլիարդի։ Սա 14-րդ ամենամեծ պաշտպանական բյուջեն է աշխարհում։
Չինաստանը՝ աշխարհի երկրորդ խոշոր ռազմական բյուջե ունեցող երկիրը, անցյալ տարի այն հասցրել է 296 միլիարդ դոլարի, ինչը 6,0 տոկոսով ավելի է նախորդ տարվա համեմատ: Չինաստանում պաշտպանական ծախսերն ավելացել են 29-րդ տարին անընդմեջ։ Պեկինին բաժին է ընկնում Ասիայի և Օվկիանիայի ռազմական ծախսերի կեսը: Չինաստանի որոշ հարևաններ իրենց պաշտպանական ծախսերի աճը կապում են Պեկինի ծախսերի աճի հետ:
Ճապոնիան իր բանակին հատկացրել է 50,2 միլիարդ դոլար, ինչը 11 տոկոսով ավելի է 2022 թվականի համեմատ։ Թայվանի ռազմական ծախսերը նույնպես աճել են 11%-ով՝ հասնելով 16,6 մլրդ դոլարի։
Ըստ SIPRI-ի վերլուծաբանների՝ 2023 թվականին Մերձավոր Արևելքում ընդհանուր ռազմական ծախսերն աճել են 9,0%-ով՝ հասնելով 200 մլրդ դոլարի։ Սա տարածաշրջանում վերջին տասնամյակում տարեկան աճի ամենաբարձր ցուցանիշն է։ Իսրայելի պաշտպանական բյուջեն, որը մեծությամբ երկրորդն է Մերձավոր Արևելքում Սաուդյան Արաբիայից հետո, աճել է 24%-ով և կազմել 27,5 մլրդ դոլար: Դա հիմնականում պայմանավորված է Գազայի հատվածում Իսրայելի լայնածավալ հարձակմամբ՝ ի պատասխան 2023 թվականի հոկտեմբերին Իսրայելի հարավում ՀԱՄԱՍ-ի ահաբեկչական հարձակմանը:
Իրանը, որի սրվող հակամարտությունն Իսրայելի հետ աճող մտահոգություններ է առաջացնում, չորրորդն է Մերձավոր Արևելքում պաշտպանական ծախսերով՝ 10,3 միլիարդ դոլարով: Հաղորդվում է, որ Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսին (ԻՀՊԿ) հատկացված ռազմական բյուջեի մասնաբաժինը 2019-2023 թվականներին 27%-ից աճել է մինչև 37%-ի:
