Ալիևը վախ ունի՝ Էրդողանը հեռանա, Թուրքիայի նոր նախագահն Ադրբեջանին չաջակցի անվերապահ․ Նելլի Մինասյան․ ՏԵՍԱՆՅՈՒԹ
Քաղաքականություն
01.05.2023 | 20:32Factor TV–ի հարցազրույցը թուրքագետ Նելլի Մինասյանի հետ
-Թուրքիայում երկու շաբաթից նախագահական ընտրություններ են, և Էրդողանը կվերընտրվի, թե՝ ոչ, այս հարցը ոչ միայն ներթուրքական նշանակություն ունի, այլ նաև արտաքին․ դա կարող է ազդել նաև ռուս-ուկրաինական պատերազմի ընթացքի, ինչպես նաև Հարավային Կովկասում ընթացող գործընթացների վրա։ Ի՞նչ իրավիճակ է այս առումով Թուրքիայում, ուժերի ի՞նչ հարաբերակցություն կա, և ինչո՞վ է առանձնանում այս քարոզարշավը նախորդներից։
-Սկսենք վիճակագրական տվյալներից․ նախ՝ ընդամենը 2 շաբաթ է մնացել ընտրություններին և, բնականաբար, հարցումներ ավելի շատ են անցկացվում առանձին վայրերում։
-Բայց կա նաև համաթուրքական վիճակագրություն։
-Այո՛։ Երբ վիճակագրական տվյալներն ամփոփում և վերլուծություն ենք կատարում, կարող ենք հստակ ասել, որ իշխող ուժի մոտ միանշանակ վարկանիշի որոշակի անկում է նկատվում, իսկ ընդդիմության վարկանիշը բարձրանում է, ընդդիմության նախագահի թեկնածուին առավելություն է տրվում։
–Ինչո՞վ է դա բացատրվում։
-Մի քանի գործոններ կան, առաջին հերթին՝ սոցիալ-տնտեսական խնդիրներով է պայմանավորված, որովհետև հասարակ քաղաքացուն ոչ թե հետաքրքրում են աշխարհաքաղաքական հարցերը, այլ սոցիալ-տնտեսական իրավիճակը։ Թուրքիայում արդեն իսկ ճգնաժամային իրավիճակ էր, փետրվարի 6-ի երկրաշարժն է՛լ ավելի խորացրեց սոցիալ-տնտեսական խնդիրները։ Սա ընդդիմության գլխավոր հաղթաթղթերից մեկն է։ Երկրորդ հանգամանքը, որի հետևանքով Էրդողանը կորցնում է ձայներ, կապված է նրա հիվանդության հետ։ Թուրք հասարակությունը մտահոգություն ունի, որ եթե Էրդողանն ընտրվի, ինչպե՞ս կարող է նա երկիրը ղեկավարել՝ լինելով վատառողջ։
-Իսկ ի՞նչ կասեք հակաարևմտյան հռետորաբանության մասին։ Օրերս Մեծ եղեռնի տարելիցին Ջո Բայդենը Հայոց ցեղասպանություն եզրույց արտասանեց, ինչի համար Չավուշօղլին նրան «շառլատան» որակեց, ինչը հարիր չէ դիվանագիտական բարձրաստիճան պաշտոնյանին։
-Թուրքիայի ՆԳ նախարար Սուլեյման Սոյլուն էլ հայտարարեց, թե ԱՄՆ-ը մայիսի 14-ին հեղաշրջում է պատրաստում․ սա ամենաինտրիգային հայտարարությունն էր, որը Թուրքիայում քննադատվեց հատկապես ընդդիմության կողմից։
-Այսինքն՝ իրենք գուշակում են, որ պարտվելո՞ւ են, և փորձում են հետընտրական զարգացումնե՞ր նախապատրաստել։
-Այո՛, դա էլ կա։ Ըստ էության՝ նրանք, կարծես, հաշվետվողականություն են հանդես բերում, թե ինչ է կատարվել իրենց գործունեության ընթացքում, ինչ բարդ խնդիրներ են եղել։ Իշխող ուժն օգտագործում է մի շատ կարևոր գործոն․ ճիշտ է՝ Թուրքիայում կա ԱՄՆ-ի ինստիտուցիոնալ ազդեցությունը, բայց հասարակության շրջանում հակաամերիկյան տրամադրությունները միշտ էլ բարձր են եղել։ Եվ քանի որ նախընտրական քարոզչության շրջանում ընդդիմությանը հովանավորում է ԱՄՆ-ը, նրանք այդ հարցին չեն անդրադառնում, իսկ իշխանությունն օգտագործում է այդ հանգամանքը, և հակաամերիկյան արշավ է իրականացնում։ Էրդողանը փորձեց ստանալ Արևմուտքի աջակցությունը, բայց չստացավ, եթե ստանար, այլ հռետորաբանության ականատես կլինեինք։ Այժմ հակաարևմտյան այդ հռետորաբանությունը, որպես տեխնոլոգիա, օգտագործում է ձայներ ստանալու համար։ Թուրքական տնտեսությունը կրախի առջև է կանգնած, բայց Էրդողանը շեշտը դնում է ռազմարդյունաբերական բլոկի, և ոչ թե տնտեսության վրա։
-Ալիևն այդ հարցում օգնեց նրան՝ շեշտելով, որ Էրդողանի պաշտոնավարման ժամանակ շատ լավ բանակ է կառուցվել Թուրքիայում։ Ալիևը և Պուտինը, կարծես, ինչ-որ իմաստով մասնակցեցին Էրդողանի քարոզարշավին․ Պուտինը հեռավար կերպով մասնակցեց «Աքքույու» ատոմակայանի միջուկային վառելիքի ներբեռնման արարողությանը, հաճոյախոսություն հնչեցրեց Էրդողանի հասցեին՝ շեշտելով, թե նա ՏՏ ոլորտը զրոյից ստեղծեց, տնտեսությունը զարգացրեց և իր առջև դրած հավակնոտ նպատակներն իրագործում է։ Պատահակա՞ն էր այս ամենը, ինչո՞ւ Պուտինը որոշեց շռայլել այս հաճոյախոսությունը։
-Նախ՝ սա լիդերային դիվանագիտություն է, երկրորդ՝ ինչքան էլ Էրդողանին քննադատենք, պետք է ընդունենք, որ վերջին երկու տասնամյակում իսկապես Թուրքիան զարգացում արձանագրեց։ Էրդողանը նաև կարողացավ բարձրացնել Թուրքիայի սուբյեկտայնությունը, հարաբերությունները բարելավել ՌԴ-ի հետ, Պուտինի հետ գալ որոշակի համաձայնության և օգտվել․․․ Միամիտ կլինի կարծել, որ եթե Թուրքիայում իշխանության գա ընդդիմությունը, կվարի արևմտամետ, հակառուսական քաղաքականություն և կհրաժարվի Էրդողանի քաղաքական ժառանգությունից, որը վերաբերում է նաև Ռուսաստանի հետ հարաբերություններին։
Հարցազրույցն ամբողջությամբ՝ տեսանյութում։
Ռոբերտ Անանյան