26.11.2024 | 10:37
Հզոր ցիկլոնի ներթափանցմամբ պայմանավորված՝ հանրապետության ողջ տարածքում սպասվում են տեղումներ
Էրդողանը շարունակում է գլխացավանք մնալ Բայդենի համար՝ չնայած ուկրաինական հացահատիկի գործարքին․ The New York Times
Քաղաքականություն
25.07.2022 | 23:30
Երբ Ռուսաստանն ու Ուկրաինան համաձայնության հասան ուկրանական հացահատիկի արտահանման հարցում, Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը խաղաց բարեգործ պետական գործչի դեր, գրում է The New York Times-ը։ Ստամբուլում օսմանյան պալատում նստած լինելով ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղարի կողքին՝ Էրդողանն ասել է, թե գործարքը, որին Թուրքիան օգնել է կնքել, օգուտ կբերի «ամբողջ մարդկությանը»:
Լրատվամիջոցը գրում է, որ ԱՄՆ-ի նախագահ Ջո Բայդենի վարչակազմը ողջունել է համաձայնագիրը, որը կարող է թուլացնել համաշխարհային պարենային ճգնաժամը սրված Ուկրաինա Ռուսաստանի ներխուժմամբ և նրա նավահանգիստների շրջափակմամբ: Սպիտակ տան խոսնակը գովել է Էրդողանին իր ջանքերի համար։ Սակայն մասնավոր հատվածում Էրդողանը մնում է Բայդենի վարչակազմի պաշտոնյաների հիմնական զայրույթի աղբյուրը:
Մասնավորապես, նշվում է, որ հացահատիկային համաձայնագրից օրեր առաջ Էրդողանը կրկին զգուշացրել է, որ կարող է վետո դնել Շվեդիայի ու Ֆինլանդիայի՝ ՆԱՏՕ-ի անդամակցության ծրագրերին առաջիկա ամիսներին, որը կարող է խառնաշփոթ առաջացնել դաշինքում։
Բացի այդ, Էրդողանը նաև մեկնել էր Թեհրան, որտեղ հանդիպումներ է ունեցել Իրանի նախագահ Էբրահիմ Ռաիսիի և Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինի հետ։
Նշվում է, որ բոլորը միասին Էրդողանի գործողությունները և դրանք զսպելու Բայդենի սահմանափակ կարողությունը ընդգծում են Թուրքիայի ղեկավարի, որպես ռազմական դաշնակցի յուրահատուկ դիրքը, որը հաճախ հակասում է իր արևմտյան դաշնակիցների օրակարգին: ԱՄՆ-ի պաշտոնյաների համար դա հաճախ խելահեղ դեր է:
«Էրդողանը հիմնականում ՆԱՏՕ-ի Ջո Մանչինն է։ Նա մեր թիմու է, սակայն հետո անում է բաներ, որոնք լավ չեն մեր թիմի համար։ Եվ ես չեմ տեսնում, որ դա փոխվում է»,-ասել է դիվանագիտական ծառայության նախկին աշխատակից Էլիզաբեթ Շաքելֆորդը՝ նկատի ունենալով Արևմտյան Վիրջինիա նահանգից պահպանողական դեմոկրատ սենատորին, որը խոչընդոտում է Բայդենի ներքին քաղաքականության օրակարգը:
Բայդենի վարչակազմի պաշտոնյաներն ասում են, որ Էրդողանին ամբողջությամբ դուրս գրելը կնշանակի ինքնապարտություն։ Նրա երկրի դիրքը Արևելքի և Արևմուտքի խաչմերուկում ռազմավարական նշանակություն ունի և թույլ է տալիս նրան զրուցակից լինել ավելի անհանգիստ հարևանների հետ, ինչը վկայում է հացահատիկի գործարքը։
ԱՄՆ բարձրաստիճան պաշտոնյան ասել է, որ Էրդողանի խնդրահարույց վարքագծի մեծ մասը կապված է Թուրքիայում նրա քաղաքական թուլության հետ, որտեղ գնաճի մակարդակն անցյալ ամիս հասել է գրեթե 8 տոկոսի: Հույս ունենալով շեղել ուշադրությունը իր սխալ կառավարվող տնտեսությունից՝ Էրդողանը դիմում է ազգայնականության և դեմագոգիայի զարհուրելի դրսևորումների՝ կապված PKK-ի, Թուրքիայում քրդական անջատողական շարժման և Սիրիայում քրդական խմբավորումների սպառնալիքի հետ:
Հրապարակման մեջ ասվում է, որ ՆԱՏՕ-ի հիմնական նախաձեռնությունները, ինչպես օրինակ դաշինքի ընդլայնումն է, որը ներառում է Շվեդիան և Ֆինլանդիան, պահանջում է միաձայն համաձայնություն: Բայդենը մայիսին ասել էր, որ հույս ունի, որ երկու երկրները կարող են «արագ» միանալ, որը Պուտինին մեծ ռազմավարական հարված կհասցնի։ Սակայն Էրդողանը դեմ է արտահայտվել՝ բողոքելով, որ երկու պոտենցիալ նոր անդամներն էլ քաղաքական և ֆինանսական աջակցություն են ցուցաբերել PKK-ին։
Նշվում է, որ ՆԱՏՕ-ի առաջնորդները թեթևացած շունչ քաշեցին անցյալ ամիս իրենց գագաթնաժողովում, երբ Էրդողանը համաձայնության եկավ Շվեդիայի և Ֆինլանդիայի առաջնորդների հետ, որոնք խոստացան գործել ահաբեկչական կազմակերպությունների դեմ և միանալ Թուրքիայի հետ արտահանձնման համաձայնագրերին։
Այնուամենայնիվ, օրերս Էրդողանը կրկին զգուշացրել է, որ դեռ կարող է «սառեցնել» ՆԱՏՕ-ի ընդլայնումը, եթե իր պահանջները չկատարվեն:
Բացի այդ, Բայդենը ՆԱՏՕ-ի գագաթնաժողովում Էրդողանին ասել է, որ աջակցում է 40 ամերիկյան F-16 կործանիչների վաճառքին, որոնք Թուրքիան պահանջել էր անցյալ տարվա աշնանը, ինչպես նաև արդիականացման սարքերի տասնյակ կործանիչների համար։ Սակայն Կոնգրեսի հավանությունը այս հարցում կարող է և չլինել։
Մասնավորապես, ԱՄՆ Ներկայացուցիչների պալատը հավանություն է տվել Ազգային պաշտպանության վավերացման ակտի փոփոխությանը, որը պահանջում է Բայդենին հավաստիացնել, որ կործանիչների վաճառքը բխում է Միացյալ Նահանգների կենսական ազգային շահերից, և որ Թուրքիան չի օգտագործի ինքնաթիռները Հունաստանի օդային տարածքը խախտելու համար:
Օրինագծի հեղինակներից Քրիս Պապպասը ևս վկայակոչել է Էրդողանի կողմից ռուսական ՀՕՊ համակարգի գնումն և Ռուսաստանի կողմից Ուկրաինա ներխուժելու հարցում անհասկանալի դիրքորոշումը:
«Բավական է։ Թուրքիան Ուկրաինայում խաղում բարիկադների երկու կողմում։ Նրանք վստահելի դաշնակից չեն, որի վրա մենք կարող են հույս դնել»,-ասել է Պապասը։
Էրդողանի ամենակոշտ քննադատներից ոմանք էլ նախազգուշացնում են անվերջանալի շրջափուլի մասին, որում թուրք առաջնորդը զիջումներ է ստանում ԱՄՆ-ից և ՆԱՏՕ-ի այլ դաշնակիցներից, ինչպիսիք են նոր կործանիչները և ավելի կոշտ գիծը քրդական զինյալների դեմ, միայն թե հետագայում սրում է իր պահանջները:
«Այս պարը F-16-ի շուրջ ռեակտիվ կործանիչների դիվանագիտություն է և դիմակն այն բանի, թե ինչ է իրականում կատարվում այստեղ։ Լավ դաշնակիցը, առավել ևս՝ ՆԱՏՕ-ի լավ դաշնակիցը, չի օգտագործում շանտաժը՝ դաշինքի պատմության առանցքային պահերին իր ուզածին հասնելու համար»,-ասել է Turkish Democracy Project-ի հիմնադիր Մարկ Ուոլեսը, որը խիստ քննադատում է Էրդողանին։
Էմմա Չոբանյան
