ՀՀ-ին ավելի շատ լծակներ են պետք ՌԴ-ի և Ադրբեջանի նկատմամբ, իսկ այդ հարցում միայն արտաքին խաղացողները կարող են օգնել․ Շտեֆան Մեյսթեր
Քաղաքականություն
28.09.2021 | 18:00Factor.am–ը զրուցել է Գերմանիայի արտաքին հարաբերությունների խորհրդի Միջազգային կարգի և ժողովրդավարության ծրագրի ղեկավար Շտեֆան Մեյսթերի հետ
-Պարո՛ն Մեյսթեր, Լեռնային Ղարաբաղի վերջին պատերազմից մեկ տարի անց Հայաստանի և Ադրբեջանի արտգործնախարարներն առաջին անգամ հանդիպեցին Նյու Յորքում՝ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահների հովանու ներքո: Ըստ հանդիպման մասին հայտարարության՝ համանախագահներն առաջարկել են իրավիճակի լիցքաթափմանն ուղղված հատուկ միջոցառումներ և դրանց հաջորդող քայլեր: Ձեր կարծիքով՝ ի՞նչ կարող է փոխել այժմ Մինսկի խումբը ԼՂ հիմնախնդրի կարգավորման գործընթացում։ Տեսնո՞ւմ եք Մինսկի խմբի աշխատանքի վերածննդի հնարավորություն։
-Կարծում եմ, որ անցյալ տարվա հրադադարի համաձայնագրից դուրս բազմակողմ բանակցային ձևաչափի անհրաժեշտություն կա: Շատ առանցքային հարցեր դեռ որոշված չեն, և Ռուսաստանի, Հայաստանի ու Ադրբեջանի միջև ընթացող բանակցությունները չեն հանգեցնում այդ առանցքային հարցերի լուծմանը: Խոսքս Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակի, Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև սահմանային հարցերի և տարանցիկ ուղիների, ինչպես նաև ռազմագերիների ապագայի մասին է:
Կար գաղափար՝ Վրաստանը ներգրավելու հակամարտության կարգավորման բանակցություններում, բայց ես կարծում եմ, որ պետք են չեզոք միջազգային դերակատարներ, որոնք կարող են հարթակ ապահովել անկողմնակալ բանակցությունների համար, և ԵԱՀԿ-ն այստեղ հենց այդ առանցքային կառույցն է: Հիմնական խնդիրն այն է, որ կա աշխարհաքաղաքական նոր իրողություն և Արևմուտքի՝ իրական ներգրավման պատրաստակամության բացակայություն: Բայց ես կարող եմ պատկերացնել, որ հակամարտության կողմերը և, հատուկ հանգամանքներում՝ նաև Ռուսաստանը, կարող են շահագրգռված լինել բանակցությունները բազմակողմ ձևաչափի մեջ դնելու, ինչպես ԵԱՀԿ Մինսկի խումբն է, գուցե՝ այլ «համաստեղությունում»:
–Մենք տեսնում ենք Թուրքիայի և Ռուսաստանի ակտիվ ներգրավվածությունը հետպատերազմյան գործընթացներում: Ձեր կարծիքով՝ ինչպե՞ս են այս երկրներն այստեղ կիսելու իրենց շահերը, ո՞րն է նրանց հիմնական նպատակը։
-Թուրքիան ցանկանում է ավելի մեծ դեր խաղալ Հարավային Կովկասում, որը կարևոր տարանցիկ տարածաշրջան է, ինչպես նաև այստեղ կարող է իր հիմնական դաշնակցին՝ Ադրբեջանին աջակցել։ Թուրքիան նաև օգտագործում է իր ներկայությունը տարածաշրջանում՝ մարտահրավեր նետելու Ռուսաստանին և բարելավելու իր գործարքը Մոսկվայի հետ կարևոր այլ հարցերում, ինչպիսիք են Սիրիան, Լիբիան, քրդերի ապագան, ինչպես նաև Սևծովյան տարածաշրջանում կուտակված ռուս զինվորականները:
Ռուսաստանը ցանկանում է մնալ տարածաշրջանի անվտանգության ամենակարևոր դերակատարը, նա շահագրգռված չէ թուրքական ավելի ուժեղ ներկայությամբ և փորձում է Ադրբեջանին, որպես տարածաշրջանի առանցքային երկիր, իր և Եվրասիական տնտեսական միության նման կառույցների ազդեցության գոտի մտցնել, որտեղ ինքը գլխավոր դերակատարն է։
–Ադրբեջանի նախագահը հայտարարել է, որ չկա Ղարաբաղ անունով տարածք, չկա Ղարաբաղյան հակամարտություն: Այս հռետորաբանության առկայության պարագայում կա՞ն հնարավորություններ հակամարտության համապարփակ կարգավորման համար: Ի՞նչը կստիպի կողմերին երկխոսության գնալ։
-Հռետորաբանությունը և կողմերի տարբեր պատկերացումները, թե ինչպես կարելի է լուծել Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակի հարցը, հիմնական խոչընդոտներն են հակամարտության ցանկացած կարգավորման համար: Դա ցույց է տալիս, որ հրադադարի համաձայնությունը չունի հիմնական հարցերի պատասխանները, և այս պահին երկու կողմերն էլ տարբեր մեկնաբանություններ ունեն համաձայնության որոշ տարրերի և Լեռնային Ղարաբաղի ապագայի վերաբերյալ:
Կարծում եմ, որ շատ դժվար, բայց կարևոր քայլ կլիներ՝ ստեղծել բազմակողմ ձևաչափ կամ օգտագործել Մինսկի խումբը՝ հակամարտության կարգավորման տարբերակները քննարկելու և առավելապաշտական հռետորաբանությունից դուրս գալու համար՝ փոխզիջման լեզվով: Անհրաժեշտ է մերձեցում՝ հակամարտության կարգավորմանը նպաստող հիմնական հարցերի վերաբերյալ ընդհանուր սահմանումներ ունենալու համար: Բայց մենք իսկապես շատ հեռու ենք դրանից:
–ՄԱԿ–ի Գլխավոր վեհաժողովի 76-րդ նստաշրջանին Հայաստանի վարչապետը հայտարարեց, որ մենք պատրաստվում ենք հասնել մեր երկրի և տարածաշրջանի բաց, խաղաղ զարգացման նպատակին: Ձեր կարծիքով՝ ընկալելի՞ են, արդյոք, Հայաստանի «ուղերձները» միջազգային հանրության համար: Հայաստանի ցանկությունը ողջունելուց զատ՝ աշխարհը պատրա՞ստ է սատարելու «խաղաղության» գաղափարը։
-ԵՄ-ում թեմայի վերաբերյալ քննարկումներն ավելանում են, Նյու Յորքում կայացած հանդիպման ժամանակ դա քննարկելը ևս կարևոր է, քանի որ հակամարտության լուծումն ավելի շատ միջազգային ներգրավման կարիք ունի, և մենք պետք է ամրապնդենք բազմակողմ ինստիտուտները: Այս պահին շատ հռետորաբանություն և ոչ այնքան բովանդակություն կա, բայց ես նաև տեսնում եմ, որ ԱՄՆ-ը Ջո Բայդենի օրոք, ինչպես նաև ԵՄ որոշ անդամ երկրներ, ինչպես, օրինակ, Գերմանիան, ավելի ու ավելի են քննարկում հակամարտության վիճակը և դրանում իրենց հնարավոր ներգրավվածությունը: Մենք տեսնում ենք նաև փակուղի հակամարտության կարգավորման հարցում և, ի վերջո, և՛ Հայաստանը, և՛ Ադրբեջանը պետք է շահագրգռված լինեն գործընթացում ներգրավել արտաքին խաղացողներին, որոնք հակամարտության մեջ որևէ դերակատարություն չունեն և նպատակ չունեն հակամարտության կարգավորման հարցում Ռուսաստանի գերակայությանը հաղթելու, ինչը անձնական շահ է:
Հայաստանին ավելի շատ լծակներ են պետք Ռուսաստանի և Ադրբեջանի նկատմամբ, իսկ այդ հարցում միայն արտաքին խաղացողները կարող են օգնել։ Բաքուն շահագրգռված չէ տարածաշրջանում չափազանց մեծ ու երբեք չվերջացող ռուսական ներկայությամբ: Սա հնարավորություն է այլ դերակատարների և բազմաբևեռ կառույցների համար:
Հռիփսիմե Հովհաննիսյան