18.11.2024 | 20:38
Նախագահ Վահագն Խաչատուրյանը շնորհավորական ուղերձ է հղել Մարոկկոյի թագավոր Մուհամմադ Վեցերորդին
Հիշեցնում է Կարսի պայմանագիրը Լենինի և Աթաթուրքի միջև․ Թոմաս դե Վաալը՝ ԼՂ-ի շուրջ ձեռք բերված համաձայնագրի մասին
Քաղաքականություն
16.11.2020 | 18:06
Տաս տարի առաջ Կազանում Հայաստանը և Ադրբեջանը քննարկել են գործնականում նույն պայմանները, որոնք այժմ հաստատվել են վեցշաբաթյա արյունալի պատերազմից հետո ռազմական գործողությունների դադարեցման մասին համաձայնագրով, սակայն այն ժամանակ կողմերը չէին եկել համաձայնության: BBC-ի ռուսական ծառայությունը Հարավային Կովկասի հարցերով մասնագետ, ղարաբաղյան հակամարտության մասին «Սև պարտեզ» գրքի հեղինակ, Քարնեգի կենտրոնի ավագ հետազոտող Թոմ դե Վաալի հետ անդրադարձել է հարցին՝ արդյո՞ք այն հիմա այժմ գործուն կլինի։
«Բանակցային քարտեզն այժմ փոխվել է, բայց դրանում եղած շատ տարրեր մեզ վաղուց հայտնի էին։ Օրինակ՝ Լաչինի միջանցքը, Ղարաբաղի յոթ շրջանների վերադարձը ադրբեջանցիներին: Բայց ես կասեի, որ ներկայիս պատկերը հայերի համար շատ ավելի վատ է, քան ենթադրվում էր վեց շաբաթ առաջ, քանի որ հայկական կողմը կորցրեց Ղարաբաղի մի մասը՝ Հադրութի շրջանը և Շուշի քաղաքը, ինչը Հայաստանի համար ունի հիմնարար նշանակություն:
Ոչ պակաս կարևոր է այն, որ Ղարաբաղի կարգավիճակը որոշված չէ, չնայած այս բոլոր տարիներին ադրբեջանական կողմն առաջարկում էր Ղարաբաղի համար ինքնավար կարգավիճակ: Իսկ հիմա Ադրբեջանի նախագահ Ալիևն ասում է. «Ի՞նչ, դուք կարգավիճա՞կ էիք ուզում: Ահա ձեզ կարգավիճակ: Ոչ մի կարգավիճակ»: Նա, կարծես, ծիծաղում էր վարչապետ Փաշինյանի վրա: Կրկնում եմ՝ հայկական կողմի վիճակը շատ ավելի վատ է, քան վեց շաբաթ առաջ էր: Եվ դեռ չեմ խոսում մարդկային հսկայական ողբերգության մասին. այս ընթացքում զոհվել է մոտ հինգ հազար մարդ»,- հայտարարել է դե Վաալը:
Անդրառանալով այս հակամարտությունում Թուրքիայի ու Ռուսաստանի դերակատարարությանը՝ փորձագետը կարծիք է հայտնել, որ թե՛ Ռուսաստանը, թե՛ Թուրքիան այժմ ավելի շահեկան դիրքում են գտնվում, քան մինչ հակամարտության մեկնարկն էր։
«Ռուսաստանն անկասկած վերադարձել է տարածաշրջան և իր խաղաղապահ ուժերը տեղում են: Հինգ տարի անց ադրբեջանական կողմը վետոյի իրավունք կունենա և, անկասկած, մեծ սակարկություններ կլինեն այս հարցի շուրջ: Բացի այդ՝ այս համաձայնագրով Ադրբեջանը կստանա կարևոր միջանցք՝ Հայաստանի հարավային հատվածով, որը կկապի Նախիջևանը և Ադրբեջանի մյուս մասը: Եվ նոր միջանցք, որը կապելու է Թուրքիան անմիջապես Ադրբեջանի հետ, իսկ Ռուսաստանը՝ Ադրբեջանի միջոցով Թուրքիային: Նրանց համար սա նշանակում է շատ ավելի ուժեղ ներկայություն Ադրբեջանում:
Կարծում եմ, որ այս համաձայնագիրը հիշեցնում է Կարսի պայմանագիրը Լենինի և Աթաթուրքի միջև: Սա իր տեսակ մեջ գերտերությունների միջև պակտ է, և հայտնի չէ, թե հասարակ մարդկանց շրջանում ով կշահի դրանից, բայց պարզ է, որ մեծ տերությունները նվաճել են իրենց հաղթանակները»,- արձանագրել է փորձագետը։
Թոմաս դե Վաալը նաև նշել է, որ դեռևս չի նկատվում հայ-ադրբեջանական հարաբերությունների կարգավորում, քանի որ Ղարաբաղի կարգավիճակի մասին ոչինչ չի ասվել, իսկ այս երկրներն այդ հարցում բևեռային դիրքորոշումներ ունեն, ինչից կարելի է եզրակացնել, որ մոտ ապագայում այս երկու երկրների միջև խաղաղություն չի լինի։ Սակայն, ըստ նրա, Հայաստանի ու Թուրքիայի հարաբերությունները տեսականորեն կարող են կարգավորվել, քանի որ Թուրքիայի համար խոչընդոտ էր «Ադրբեջանի շրջանների օկուպացիան»:
Տաթև Ֆռանգյան
