Տնտեսություն
28.12.2017 | 17:35
ՀՀ պետական պարտքի աճող տեմպերը տարեցտարի ավելի մեծ բեռ են դառնում ՀՀ քաղաքացիների համար: Փաստացի ՀՀ բնակչության նվազման տեմպերը և պարտքի ահագնացող աճը յուրաքանչյուր նոր ծնվող ՀՀ քաղաքացու համար մի կլորիկ գումար պարտքի բաժին է ստեղծում` խախտելով սերունդների համերաշխության սկզբունքը:
2017թ.-ի հունվարի մեկի դրությամբ ՀՀ բնակչությունը կազմել է 2 միլիոն 986.1 հազար մարդ, իսկ արդեն 2017թ.-ի հոկտեմբերի դրությամբ հասել է 2 միլիոն 979.6 հազար մարդու: Նվազումն այնքան էլ մեծ չէ, ըստ ՀՀ ԱՎԾ տվյալների մոտ 6.5 հազար մարդ, սակայն իրական պատկերը գուցե արտացոլված չէ այս թվերում:
2016թ.-ի վերջի դրությամբ ՀՀ պետական պարտքը կազմել է 5 միլիարդ 942 մլն դոլար, իսկ մեկ բնակչի հաշվով` 1989 կամ մոտ 2 հազար ԱՄՆ դոլար: Ուղիղ 10 ամիս անց 2017թ.-ի հոկտեմբերին ՀՀ պետական պարտքը հատել է 6 միլիարդ 296 մլն դոլարի մակարդը, իսկ դա նշանակում է` մեկ բնակչի հաշվով ունենք 2113 դոլար պարտք, այսինքն` յուրաքանչյուր ՀՀ քաղաքացու պարտքն ավելացավ ևս 124 ԱՄՆ դոլարով:
Եվ եթե անգամ ՀՀ բնակչությունը, օրինակ 2017թ.-ի վերջի դրությամբ չկրճատվի և մնա նույն 2 միլիոն 980 հազարի շրջանակներում, ապա կանխատեսվող ՀՀ պետական պարտքի աճի պայմաններում մեկ շնչի հաշվով պետական պարտքը կկազմի 2286 ԱՄՆ դոլար, որը նախորդ տարվա ցուցանիշից 200 դոլարով ավելի է: Հաշվարկները ցույց են տալիս, որ 2018թ.-ի վերջում ՀՀ պետական պարտքը կհատի 7 միլիարդ 209 մլն ԱՄՆ դոլարի սահմանագիծը և եթե անգամ լավագույն պայմաններում ՀՀ բնակչությունը չկրճատվի, որը քիչ հավանական է, ապա պետական պարտքը մեկ շնչի հաշվով կհատի 2420 ԱՄՆ դոլարի մակարդակը:
Այս հարցին եթե մոտենում ենք արտագաղթի, ինչպես նաև ՀՀ բնակչության թվաքանակի կրճատման տեսանկյունից, ապա Հայաստանը լքող յուրաքանչյուր քաղաքացի ազատվում է 2000 դոլարից ավելի պարտքից, սակայն դրանով իսկ վատ վիճակի մեջ է դնում մնացողներին, քանի որ ավելանում է մեկ շնչին ընկնող պետական պարտքը: Այսինքն` շատ ավելի է մեծանում մնացողների` ապագայում արտագաղթելու հավանականությունը, քանի որ նման շրջապտույտից դուրս գալը տարեց տարի դառնում է ավելի դժվար:
Միայն 2017թ.-ի 10 ամիսների ընթացքում պետական պարտքն ավելացել է 354 մլն դոլարով, որից ներքին պարտքի աճը կազմել է 107 մլն դոլար, այսինքն` ՀՀ տնտեսության մեջ տեղի են ունենում լուրջ կառուցվածքային փոփոխություններ և ոչ միայն արտաքին պարտքի բեռն է կտրուկ ավելացվում, այլև ներքին պարտքն է մեծանում: Նախատեսվում է 2018թ.-ի վերջին ունենալ 1 միլիարդ 373 մլն դոլարի հասնող ներքին պարտք, որն աննախադեպ մեծ է, քանի որ Հայաստանն իր պատմության մեջ երբեք նման ներքին պարտք չի ունեցել: Իսկ հետաքրքիրն այն է, որ ոչ թե փորձում են բավարարվել այս ցուցանիշով, այլ ընդհուպ մոտեցել են պարտքի շեմը ՀՆԱ-ի 60 տոկոսից էլ ավելի բարձրացնելու խնդրին. Համապատասխան օրինագիծն օրերս ՀՀ ԱԺ-ում առաջին ընթերցմամբ ընդունվեց:
Այս ամենից բացի՝ շարունակվում է նաև ռազմական տեխնիկա գնելու նպատակով նոր վարկերի ներգրավումը. ռուսական 200 մլն դոլարի վարկի զենք-զինամթերքի մատարակակումը դեռ չավարտված՝ ՌԴ –ից վերցրեցինք եւս 100 միլիոնի վարկ: Ռազմական տեխնիկայի ձեռքբերումը տնտեսության համար ապահովում է միայն անվտանգություն, սակայն նոր տնտեսական արդյունք չի ստեղծում, մինչդեռ ինչ հզոր ծրագրեր կարելի էր իրականացնել օրինակ` այս 300 միլիոն դոլարով կամ անցած 11 ամիսների ընթացքում արտաքին պարտքի ավելացած շուրջ 345 միլիոնով, ՝ այդ միջոցները ուղղելով տնտեսական արդյունավետ ծրագրերի իրագործմանը, նոր աշխատատեղերի ստեղծմանն ու սոցիալական ծրագրերին: Սակայն նման հեռանկարներ մեզ չեն սպասում, ՀՀ պարտքային ապագան ավելի շատ ճգնաժամային ապագա է խոստանում:
ՀՀ պետական պարտքի ամսական ցուցանիշներ (մլն. ԱՄՆ դոլար)
ՀՀ պետական պարտքի 2016-2018 թթ. կանխատեսումները (մլն. ԱՄՆ դոլար)
ՀՀ պետական պարտքի ամսական ցուցանիշներ (մլն ԱՄՆ դոլար)
Ըստ 2018թ.-ի պետական բյուջեի ուղերձի ՀՀ պետական պարտքի 2016-2018 թթ. կանխատեսումները (մլն ԱՄՆ դոլար)
Թ. Միքայելյան
