05.12.2025 | 09:56
ՀՀ սեփականության իրավունքն է վերականգնվել Երևանում գտնվող՝ 0.006 հա մակերեսով հողամասի նկատմամբ. Դատախազություն
Համոզված եմ, որ ստանալով 5 շրջանները՝ Ադրբեջանը դառնալու է է՛լ ավելի ապակառուցողական. ՀՀ կառավարության կողմից հրապարակված Սերժ Սարգսյանի նամակը՝ Պուտինին
Քաղաքականություն
02.12.2025 | 21:32
ՀՀ կառավարության կողմից այսօր հրապարակված՝ ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինին ուղղված նամակում Հայաստանի երրորդ նախագահ Սերժ Սարգսյանն անդրադարձել է Լեռնային Ղարաբաղի կարգավորման գործընթացին, քննադատել Ադրբեջանի ապակառուցողական քայլերը, ներկայացրել հայկական կողմի մտահոգություններն ու անհրաժեշտ պայմանները բանակցային առաջընթացի համար՝ ընդգծելով միջանկյալ և վերջնական կարգավիճակի հստակեցման կարևորությունը։
Ստորև ներկայացնում ենք Կառավարության կողմից հրապարակված նամակի ոչ պաշտոնական թարգմանությունը։
«Մեծարգո Վլադիմիր Վլադիմիրի։
Ռուսաստանի Դաշնությունը, որպես ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի մշտական անդամ, հետևողականորեն ջանքեր է գործադրում աշխարհում կայունության և անվտանգության ապահովման ուղղությամբ։ Հայաստանում հիշում են և Բարձր են գնահատում Ռուսաստանի վճռորոշ ներդրումը ղարաբաղյան հակամարտության զինված փուլի դադարեցման գործում, ինչպես նաև հետևողական քայլերը՝ ուղղված կողմերի դիրքորոշումների մերձեցմանը՝ դրա խաղաղ կարգավորման նպատակով։
Ձեզ հետ քննարկումներում մենք բազմիցս նշել ենք, որ ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման գործընթացում անհրաժեշտ է ապահովել հակամարտության կողմերի շահերի հավասարակշռությունը յուրաքանչյուր փուլում, ինչը հատկապես արդիական է հասարակություններում կուտակված փոխադարձ անվստահության ծայրահեղ բարձր աստիճանի պայմաններում, ցավոք։ Առավել մանրամասն մենք այդ հարցերը քննարկել ենք 2014 թվականի օգոստոսին Սոչիում կայացած մեր հանդիպման ընթացքում։
Եվ Մադրիդյան սկզբունքները, և այսպես կոչված Կազանյան փաստաթուղթը, թեև հեռու են հայկական կողմերի պահանջներին և սպասելիքներին լիարժեք բավարարելուց, այնուամենայնիվ որոշակի չափով հավասարակշռված էին։ Հայաստանը, ինչպես Դուք գիտեք, չհրաժարվեց փոփոխություններից և դիտողություններից Կազանյան փաստաթղթի վերաբերյալ՝ այն պայմանով, որ նույն կերպ կվարվի նաև Ադրբեջանը։
Ցավոք, Ադրբեջանի Նախագահը, հերթական անգամ անտեսելով համանախագահող երկրների և միջազգային հանրության կոչերը, Կազանում ներկայացրեց ավելի քան տասը փոփոխություն նախկինում համաձայնեցված ձևակերպումների վերաբերյալ։ Ավելին, Ադրբեջանը հրաժարվեց բուն Մադրիդյան սկզբունքներից, որոնց վրա կողմերը աշխատում էին համանախագահող երկրների միջնորդությամբ 2007 թվականից սկսած։
ՆՈՐԻՆ ԳԵՐԱԶԱՆՑՈՒԹՅՈՒՆ
ՌՈՒՍԱՍՏԱՆԻ ԴԱՇՆՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱԳԱՀ
ՊԱՐՈՆ Վ. Վ. ՊՈՒՏԻՆԻՆ
ՄՈՍԿՎԱ
Մինչև վերջին ժամանակները բանակցային գործընթացի տրամաբանությունը ենթադրում էր հավասարակշռված, կողմերի համար նվազագույն ռիսկերով հակամարտության հետևանքների վերացում՝ դրա պատճառների վերացմանը զուգահեռ։ Ադրբեջանական բանաձևը՝ «սկզբում տարածքները, հետո՝ մնացած բոլոր հարցերը», ծայրահեղ վտանգավոր է։ Դրա իրականացումը կհանգեցներ նրան, որ Ադրբեջանը կարգավորման ցանկացած փուլում հնարավորություն կստանար ընդհատել գործընթացը կամ այն մտցնել փակուղի՝ առաջ քաշելով անհիմն մաքսիմալիստական պահանջներ, ինչպես Հայաստանը, այնպես էլ Լեռնային Ղարաբաղը կդառնային գործընթացի պատանդները։
Վերջին բոլոր տարիներին Բաքուն նպատակաուղղված կերպով լարում էր իրավիճակը հակամարտության գոտում, ինչը ի վերջո վերածվեց լայնամասշտաբ ռազմական ագրեսիայի Լեռնային Ղարաբաղի դեմ ապրիլի սկզբին։ Ցավոք, նաև այսօր պաշտոնական Բաքվի կանոնավոր սպառնալիքները, որոնք կրկին հաճախակիացել են հրադադարի ռեժիմի խախտման դեպքերը, սպառազինությունների հաշվեկշռի խախտումը և ադրբեջանական ղեկավարությանը ոգեշնչող՝ կողմերին հասցեագրված համանախագահների անհասցե կոչերը կարող են հրահրել ռազմական գործողությունների վերսկսում։
Մայիսին և հունիսին Վիեննայում և Սանկտ Պետերբուրգում անցկացված Լեռնային Ղարաբաղի հարցով գագաթնաժողովները որոշակի հույս ներշնչեցին այն բանում, որ ձեռնարկվելու են քայլեր վստահության պայմանների ստեղծման և խաղաղ կարգավորման առաջխաղացման ուղղությամբ։ Սակայն Բաքուն, ինչպես և բոլոր նախորդ գագաթնաժողովներից հետո, բռնեց ապակառուցողական դիրք՝ հրաժարվելով միջադեպերի հետաքննության մեխանիզմի ստեղծման վերաբերյալ ձեռք բերված պայմանավորվածությունների իրականացումից, ԵԱՀԿ գործող նախագահի անձնական ներկայացուցչի հնարավորությունների ընդլայնումից և հրադադարի ռեժիմի պահպանմանն ուղղված համաձայնագրից։
Ինձ խիստ անհանգստացրեց Սանկտ Պետերբուրգի գագաթնաժողովի՝ նախագահ Ալիևի ազատ մեկնաբանությունը։ Նա հայտարարեց, որ իբր մենք պայմանավորվել ենք 5, այնուհետև ևս 2 շրջանների հանձնման մասին և միայն դրանից հետո է քննարկվելու կարգավիճակի հարցը։ Սա կա՛մ գործընթացի տապալման նպատակաուղղված գործողություն է, կա՛մ ապագայի համար միակողմանի դիրքորոշում ֆիքսելու փորձ։ Նմանատիպ տարբերակներից խուսափելու համար անհրաժեշտ է ձևակերպումների բացարձակ հստակություն։
Ակնհայտ է, որ ուժի կիրառման մշտական սպառնալիքների, հայատյաց հռետորաբանության, վստահության միջոցների ապահովման շուրջ ձեռք բերված պայմանավորվածությունների իրականացումից հետևողական հրաժարման ֆոնին շատ բարդ է փնտրել և գտնել փոխզիջումներ։
Մեծարգո Վլադիմիր Վլադիմիրի,
Շատ երախտապարտ ենք Ձեր նախաձեռնության համար՝ նոր ազդակ հաղորդել ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման գործընթացին։ Կցանկանայի կիսվել որոշ սկզբունքային նկատառումներով Ռուսաստանի արտաքին գործերի նախարար Սերգեյ Լավրովի ներկայացրած վերջին գաղափարների վերաբերյալ։
Ներկայացված գաղափարներում, ի պատասխան հայկական կողմի լրջագույն, իրական շոշափելի քայլերի՝ հինգ շրջաններից հետ քաշվելուն, ակնկալվում են հանդիպակաց զիջումներ։ Մեզ համար դա նշանակում էր «անվտանգության գոտու» էական կրճատում Լեռնային Ղարաբաղի շուրջ և շփման գծի զգալի կրճատում զորքերի հետ։ Հակառակորդի կողմից զինված ուժերի ցանկացած առաջխաղացում, ինչը հանգեցրել է զինված հավասարակշռության խախտման, պետք է փոխհատուցվի միայն համանախագահող երկրների հայտարարությամբ՝ Լեռնային Ղարաբաղի միջանկյալ կարգավիճակի և վերջնական կարգավիճակի մասին հանրաքվեի անցկացման վերաբերյալ, որը ինքնին չի կաշկանդում Ադրբեջանին հրաժարվել իր պարտավորություններից ապագայում՝ հաշվի առնելով Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակի մասին հստակ պարտավորությունների բացակայությունը։
Համոզված եմ, որ ստանալով 5 շրջանները, Ադրբեջանը դառնալու է էլ ավելի ապակառուցողական։ Ակնհայտ է, որ Բաքուն հաշվարկում է՝ ստանալով այդ շրջանները, հետագայում ուժեղացնել ռազմական և դիվանագիտական ճնշումը Հայաստանի վրա՝ նպատակ ունենալով վերադարձնել նաև մյուս տարածքները, ընդ որում՝ հղում կատարելով իր ներքին օրենսդրությանը, հրաժարվել Լեռնային Ղարաբաղի իրավական կարգավիճակի հարցի լուծումից։
Գործնականում Ալիևը պահանջում է լուծել միայն իր խնդիրները՝ փոխարենը տալով միջանկյալ կարգավիճակի ամորֆ տարբերակ և բացարձակապես լղոզված, լիովին անորոշ հեռանկար հանրաքվեի վերաբերյալ՝ փորձելով վերանայել դեռևս 2009 թվականի մայիսին ձեռք բերված և բազմիցս վերահաստատված սկզբունքային պայմանավորվածությունն այն մասին, որ Լեռնային Ղարաբաղի վերջնական կարգավիճակը որոշվում է իրավաբանորեն պարտադիր կամարտահայտության միջոցով։ Չնայած այս որոշակիությանը՝ ակնհայտ է ադրբեջանական կողմի ձգտումը՝ կոշտ սահմանափակել ապագա հանրաքվեի օրակարգը Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության շրջանակներով։ Պակաս ոչ կոռեկտ չեն ներկայացվում մշտական հղումները Ալիևի կողմից Ադրբեջանի Սահմանադրությանը՝ որպես Լեռնային Ղարաբաղում հանրաքվեի անցկացման ճանապարհին խոչընդոտ։ Սա ներքին խնդիր է Ադրբեջանի։
Եվ Հայաստանում, և Լեռնային Ղարաբաղում դրանք [խնդիրները] պակաս չեն։ Այդպես, Լեռնային Ղարաբաղի ժողովուրդը, որը դեռևս 1991 թվականին՝ ԽՍՀՄ օրենսդրությանը և միջազգային իրավունքին լիակատար համապատասխանությամբ, հանրաքվեի միջոցով ինքնորոշվել է որպես անկախ պետություն, մարդկային ծանր կորուստների գնով հետ է մղել անկախությունից զրկելու փորձերը և ստեղծել մարտունակ պետություն, առաջարկվում է նոր, հետաձգված անորոշ ժամկետով հանրաքվեի ժամկետ։ Ընդ որում, Ալիևը բացառում է հանրաքվեի անցկացման հնարավորությունը նույնիսկ հեռավոր ապագայում։
Կողմերը պետք է ուղիներ փնտրեն գոյություն ունեցող խոչընդոտները հաղթահարելու, այլ ոչ թե փորձեն հիմնավորել փոխադարձաբար ընդունելի պայմանավորվածությունների ձեռքբերման անհնարինությունը իրավաբանական խոչընդոտներով։ Փոխադարձ փոխզիջումները հնարավոր են միայն քաղաքական կամքի առկայության դեպքում։ Լավրովի ծրագրի իրականացումը արդյունավետ կլինի միայն քայլերի հստակ հաջորդականության պայմանով։ Ադրբեջանում մի շարք կարևորագույն հայկական կողմերի ասպեկտների մասով մասնավորապես, մենք անհրաժեշտ ենք համարում.
Նախատեսել Լեռնային Ղարաբաղի միջանկյալ կարգավիճակը կարգավորման բոլոր փուլերում։
Սահմանել, որ Լեռնային Ղարաբաղի բնակչության ազատ կամարտահայտության հարցում «բնակչություն» հասկացությունը, որը բնակվում էր ԼՂ-ում 1988 թվականին, հասկացվում են այն անձինք ցանկացած ազգության, ովքեր բնակվում էին ԼՂ-ում 1988 թվականին՝ համաձայն ԽՍՀՄ-ում անցկացված վերջին մարդահամարի տվյալների։ Հանրաքվեի ձևակերպումը չի սահմանափակվելու, իսկ արդյունքը կունենա իրավաբանորեն պարտադիր բնույթ։ Ժամկետները կամ հանրաքվեի անցկացման ժամկետների ընտրության հնարավորությունը ցանկացած պահի հանդիսանում են կողմերի բանակցությունների առարկա և փոխանցվում են ԵԱՀԿ քարտուղարություն։
Ամրագրել, որ Լեռնային Ղարաբաղի միջանկյալ կարգավիճակից բխող իրավունքների սահմանումը և Լաչինի շրջանի հետ միասին մնալը Լեռնային Ղարաբաղի լիակատար վերահսկողության տակ։
Ընդգծել, որ Լեռնային Ղարաբաղի վերջնական կարգավիճակի լուծումը կախված կլինի Լեռնային Ղարաբաղը Հայաստանի հետ կապող «միջանկյալ կարգավիճակի» ամրագրումից։
Սահմանել, որ Ադրբեջանին 5 շրջանների վերադարձը պետք է մնա ապառազմականացված։
Հայտարարել, որ համանախագահ երկրները նախաձեռնում են ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդում սանկցիաների ընդունում ցանկացած կողմի դեմ, որը կխախտի կրակի դադարեցման ռեժիմը։
Հայտարարել, որ եթե Ադրբեջանը չկատարի իր պարտավորությունները, ապա համանախագահ երկրները կսկսեն գործընթաց՝ ճանաչելու Լեռնային Ղարաբաղի անկախությունը։
Ակնհայտ է, որ նույնիսկ բոլոր այս հարցերի հստակեցման դեպքում (հանրաքվե, միջանկյալ կարգավիճակ, ջանքեր հանրային կարծիքի նախապատրաստման ուղղությամբ Հայաստանում և Լեռնային Ղարաբաղում) առանց Լաչինի և Քելբաջարի տարածքների վերադարձի մանրամասների իրականացման պլանի, դժվար կլինի համոզել հասարակությանը այդպիսի փոխզիջման, առավել ևս, որ հաշվի առնելով փոխադարձ անվստահության հսկայական աստիճանը՝ կողմերի միջև հակամարտության վերսկսման մեծ վտանգ կա։
Մեծարգո Վլադիմիր Վլադիմիրի,
Ես անկեղծորեն երախտապարտ եմ Ձեզ Ձեր անգնահատելի ջանքերի համար՝ ուղղված ղարաբաղյան կարգավորմանը, խաղաղության և կայունության հաստատմանը։ Ուզում եմ հավաստիացնել Ձեզ, որ մենք ծայրահեղ շահագրգռված ենք հիմնախնդրի շուտափույթ լուծմամբ և պատրաստ ենք իրական փոխզիջումների և պատմական հաշտեցման Ադրբեջանի հետ։
Անկեղծ հարգանքով՝
Սերժ ՍԱՐԳՍՅԱՆ»։
Ավելի վաղ Կառավարության gov.am կայքում հրապարակվել են Ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման բանակցային գործընթացի փաստաթղթերը։
