Ադրբեջանի նախագահականը հրապարակել, ապա ջնջել է ՊԱԾ-ի կողմից քաղաքացիների անձնական վեահսկողության համակարգի մանրամասները

Ադրբեջանի նախագահականի կայքը կարճ ժամանակով հրապարակել, ապա հեռացրել է մանրամասն կանոնակարգը, որը նկարագրում է, թե ինչպես է Պետական ​​անվտանգության ծառայությունը (ՊԱԿ) հավաքելու և հասանելիություն ունենալու քաղաքացիների ու բնակիչների անձնական տվյալներին նոր կենտրոնացված համակարգի միջոցով, գրում է OC Media-ն։

«Կենտրոնացված տեղեկատվության և թվային վերլուծության համակարգի (MIRAS) կանոնադրություն» վերնագրով փաստաթուղթը ուրբաթ հայտնվել է նախագահի կայքում։ Այն մանրամասն նկարագրում է համակարգի տեխնիկական ճարտարապետությունը, տվյալների աղբյուրները և մուտքի արձանագրությունները։ Փաստաթուղթը հրապարակվել է Բաքվի ժամանակով ժամը 16:14-ին, իսկ ժամը 17:23-ին անհետացել է՝ ցուցադրելով «Սխալ 404՝ չի գտնվել» հաղորդագրությունը։ Նախագահական թիվ 533 հրամանագիրը, որը պաշտոնապես ստեղծում է համակարգը և հրահանգում է պետական ​​​​մարմիններին ինտեգրել իրենց տվյալների բազաները, մնում է հանրությանը հասանելի: Նույն օրը հրապարակված մի քանի այլ հայտարարություններ նույնպես մնացել են առցանց: Միայն հսկողության հնարավորությունները մանրամասնող տեխնիկական կանոնադրությունն է ջնջվել»,- ասվում է հրապարակման մեջ։

Նշվում է, որ փաստաթուղթը նկարագրում է անվտանգության ծառայության տվյալների բազա ավտոմատ կամ ձեռքով վերբեռնվող լայնածավալ տվյալների հավաքածուներ, ներառյալ նույնականացման տեղեկությունները, տեսահսկման համակարգերից ստացված գտնվելու վայրի տվյալները, ընտանեկան տեղեկությունները, առողջական վիճակը (ներառյալ հոգեկան առողջության պատմությունը) և շատ ավելին։

Ջնջված կանոնադրությունը, որը բաղկացած է ութ հոդվածից՝ մի քանի ենթաբաժիններով, նշում է, որ Պետական ​​անվտանգության ծառայությունը կլինի համակարգի և՛ սեփականատերը, և՛ օպերատորը։

Հոդված 1-ը սահմանում էր իրավական շրջանակը և նշում, որ «համակարգում ստեղծված, ստացված և հավաքված տեղեկատվությունը և էլեկտրոնային փաստաթղթերը Ադրբեջանի Հանրապետության սեփականությունն են։

Հոդված 3-ի 2-րդ ենթաբաժինը թվարկում էր անձնական տեղեկատվության 35 հատուկ կատեգորիա, որոնք Պետական ​​անվտանգության ծառայությունը կստանար այլ կառավարական տվյալների բազաներից՝ Էլեկտրոնային կառավարման տեղեկատվական համակարգի միջոցով։

Դրանք ներառում են՝

Ինքնություն և տեղաշարժ. Անձնագրերից և նույնականացման քարտերից  ստացված ամբողջական նույնականացման տվյալներ, ներառյալ լուսանկարներ, բնակության վայրի գրանցման ամբողջական պատմություն, վարորդական իրավունքներ, տրանսպորտային միջոցի սեփականության գրառումներ՝ գրանցման համարանիշներով, սահմանային անցման գրառումներ, ճանապարհորդության սահմանափակումներ և «Անվտանգ քաղաք» համակարգից իրական ժամանակի տեսահսկողության հոսքեր։

Ընտանեկան և անձնական կարգավիճակ. ընտանիքի կազմը՝ բոլոր անդամների ինքնության տվյալներով և լուսանկարներով, ծննդյան և մահվան գրառումներով, ամուսնության և ամուսնալուծության գրառումներով, հայրության որոշմամբ, քաղաքացիության հայտարարագրերով և անունների կամ ազգանունների ցանկացած փոփոխությամբ։

Քաղաքացիություն և ներգաղթ. քաղաքացիության ձեռքբերում, վերականգնում և դադարեցում, քաղաքացիություն չունեցող անձանց նույնականացման տվյալներ, ներառյալ ծագման երկիրը, օտարերկրյա բնակության վայրը և աշխատանքային թույլտվությունները (հատուկ ուշադրություն դարձնելով Ղարաբաղի և Արևելյան Զանգեզուրի տնտեսական շրջաններին), ժամանակավոր կացության ժամկետի երկարաձգում և մուտքի կամ ելքի արգելքի տակ գտնվող օտարերկրացիների տվյալների բազաներ։

Քրեական արդարադատություն. Անձինք, որոնք ենթակա են կալանքի որպես խափանման միջոցը, դատապարտյալներ, կալանքի և դատավճռի կատարման կարգավիճակ, դատարանի դատավճիռներ և վերջնական որոշումներ, հետախուզվող անձինք, քրեական գործեր և դատավճռի կատարման հետ կապված վճարումներ։

Առողջական տեղեկատվություն. Առողջական վիճակի տեղեկատվություն և նարկոլոգիական կամ հոգեբուժական բուժման համար գրանցված անձանց կոնկրետ նույնականացում։

Ֆինանսական և տնտեսական. Աշխատանքային կարգավիճակ, ներառյալ էլեկտրոնային եղանակով ստորագրված աշխատանքային պայմանագրեր, կենսաթոշակային և սոցիալական նպաստների վճարումներ, էլեկտրաէներգիայի, ջրի և բնական գազի կոմունալ վճարումներ, հարկային գրանցում, գործարար գործունեություն և հասցեներ, իրավաբանական անձի գրանցման մանրամասներ և ընկերության տնօրենների մասին տեղեկատվություն։

Կրթություն և մասնագիտական ​​տվյալներ. Կրթական վկայականներ և պետական ​​կրթության վկայականներ, իսկ պետական ​​ծառայողների համար՝ մասնագիտական ​​համապարփակ պատմություն, ներառյալ աշխատանքային գործունեությունը, պետական ​​ծառայության գրառումները, գիտական ​​գործունեությունը, օտար լեզուների իմացությունը, կոնֆերանսներին մասնակցությունը, պարգևատրումները և պարգևները, ինչպես նաև կարգապահական միջոցառումները։

Անձնական տվյալներ․ քաղաքացիական զենքի գրանցում և դրանց հետ կապված թույլտվություններ ու վկայականներ, կրոնական կազմակերպությունների գրանցում, զբոսաշրջային ծառայություններ մատուցողներ, այդ թվում՝ հյուրանոցներ և տուրօպերատորներ, ուղևորների և անձնակազմի տվյալներ ինքնաթիռների օպերատորներից, ռադիոհաճախականության հատկացման որոշումներ և քաղաքացիական անօդաչու թռչող սարքերի գրանցում, այդ թվում՝ շահագործման թույլտվություններ և օդաչուների լիցենզիաներ։

Հոդված 2-ը մանրամասն նկարագրում է համակարգի տեխնիկական ճարտարապետությունը՝ բաժանված ութ ենթաբաժինների։ Ենթակառուցվածքը ներառում էր ծրագրային ապահովում և սարքավորումներ, նվիրված հեռահաղորդակցության ալիքներ, որոնք համատեղ կառավարվում էին Պետական ​​անվտանգության ծառայության և Կապի և տեղեկատվական անվտանգության հատուկ պետական ​​պաշտպանության ծառայության կողմից, տվյալների պահուստային պահեստավորում Պետական ​​անվտանգության ծառայության տվյալների կենտրոնում և նախաարտադրական փորձարկման միջավայրեր։

Հոդված 4-ը նկարագրում է մուտքի արձանագրությունները: Իրենց սեփական տվյալների բազաները ունեցող պետական ​​​​մարմինները կմիանան էլեկտրոնային կառավարման տեղեկատվական համակարգի հետ ավտոմատ ինտեգրման միջոցով: Նման համակարգեր չունեցող կազմակերպությունները կմիանան էլեկտրոնային վահանակների միջոցով, որոնց պատասխանատու անձինք կնշանակվեն կազմակերպության ղեկավարության կողմից: Անհատ քաղաքացիները կստանային ավտոմատ կերպով ստեղծված էլեկտրոնային վահանակներ՝ կառավարության միասնական մուտքի համակարգի միջոցով նույնականացումից հետո։

5-րդ և 6-րդ հոդվածներում թվարկված էին համակարգի սեփականատիրոջ 19 պարտականություն և չորս իրավունք, իսկ օպերատորի համար՝ 17 պարտականություն և վեց իրավունք, որոնք երկուսն էլ վերապահված էին Պետական ​​անվտանգության ծառայությանը: Պարտականությունները կենտրոնացած էին համակարգի ամբողջականության պահպանման, տեղեկատվական անվտանգության ապահովման վրա՝ համագործակցելով Պետական ​​հատուկ պաշտպանության ծառայության հետ, և անվտանգության սպառնալիքների մասին Թվային զարգացման և տրանսպորտի նախարարությանը հաղորդելու վրա:

8-րդ հոդվածը օգտատերերին շնորհում էր յոթ իրավունք, այդ թվում՝ բաց տեղեկատվությանը մուտք գործելը, իրենց մասին տեղեկատվությանը վերանայելը, ուղղումներ խնդրելը, էլեկտրոնային ծառայություններից օգտվելը և իրավունքների խախտումների վերաբերյալ վարչական կամ դատարան բողոքարկելը: Պետական ​​անվտանգության ծառայությունը պահպանել էր ուղղումների հարցումները ընդունելու կամ մերժելու իրավասությունը:

Հրապարակման համաձայն՝ հսկողության համակարգի ստեղծումը հակասում է շաբաթներ առաջ տվյալների պաշտպանության վերաբերյալ արված հրապարակային հայտարարություններին:

Հոկտեմբերի 9-ին Թվային զարգացման և տրանսպորտի նախարարության էլեկտրոնային անվտանգության ծառայության ղեկավար Ֆարիդ Զեյնալովը «Կրիտիկական ենթակառուցվածքների պաշտպանության մրցույթ» համաժողովում հայտարարել էր, որ իր գերատեսչությունը պատրաստել է անձնական տվյալների պաշտպանության մասին օրենքի նախագիծ։

«Ցանկացած նորարարություն պետք է իրականացվի անվտանգության հետ հավասարակշռված ձևով, և այդ նորարարությունները պետք է նաև ծառայի մարդկանց իրավունքների պաշտպանությանը։ Դրա համար անհրաժեշտ է ունենալ համապատասխան օրենսդրական հիմք։ Մենք հույս ունենք, որ պատրաստված նոր օրենքի նախագիծը կարձագանքի ժամանակակից մարտահրավերներին և կծառայի քաղաքացիների իրավունքների հուսալի պաշտպանությանը»,- ասել էր Զեյնալովը։

Նա նաև քննարկել է տեխնոլոգիաների կողմից առաջացող գաղտնիության մարտահրավերները, այդ թվում՝ խելացի քաղաքային ենթակառուցվածքները և բջջային հեռախոսները, որոնք, նրա խոսքով, հավաքում են մեծ քանակությամբ ինքնության, վարքագծի և կենսաչափական տվյալներ: Նա զգուշացրել է, որ սարքավորումների խոցելիությունը կարող է հանգեցնել ենթակառուցվածքների վնասման և անձնական տվյալների գողության։Զեյնալովի կողմից նկարագրված տվյալների պաշտպանության օրենքը չի հրապարակվել: Հսկողության համակարգի կանոնադրությունը հայտնվել է նրա ելույթից վեց շաբաթ անց։

Առաջին դեպքը չէ, որ փաստաթղթերն անհետանում են Ադրբեջանի նախագահի կայքից: 2019 թվականի հոկտեմբերի հայտարարությունը, որտեղ երևում է, թե ինչպես է Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը Հեյդար Ալիևի շքանշանը շնորհում այն ​​ժամանակվա նախագահի աշխատակազմի ղեկավար Ռամիզ Մեհդիևին, հեռացվել է կայքից Մեհդիևի պաշտոնաթողությունից հետո: Հոդվածը, որը ներառում է արարողության լուսանկարները, այժմ կարելի է գտնել միայն ինտերնետային արխիվներում։

Նշվում է, որ  համակարգը հիմնադրող հրամանագիրը պահպանելու հետ մեկտեղ մանրամասն կանոնակարգերի հեռացումը կարող է վկայել այն մասին, որ կանխամտածված որոշում է կայացվել այն մասին, թե որ տեխնիկական տեղեկատվությունը պետք է մնա հանրությանը հասանելի։

Նույն օրվա թիվ 533 նախագահի հրամանագիրը դեռևս հասանելի է նախագահի կայքում: Հրամանագիրը կարգադրում է ստեղծել կենտրոնացված տեղեկատվական և թվային վերլուծության համակարգ և պահանջում է, որ պետական ​​​​մարմինները ինտեգրեն իրենց տվյալների բազաները, բայց չի նշում հավաքագրվող տվյալների կատեգորիաները կամ տեխնիկական ճարտարապետությունը։Ուրբաթ օրը հրապարակված այլ իրավական հայտարարություններ, այդ թվում՝ պարգևատրումների, անձնակազմի հարցերի և դրանց հետ կապ չունեցող օրենսդրության վերաբերյալ հրամանագրերը, նույնպես հասանելի են մնում:

Թարգմանությունը՝ Էմմա Չոբանյանի