11.04.2025 | 10:11
Ալմաթիում մեկնարկել է ԱՊՀ ԱԳ նախարարների խորհրդի նիստը. ՀՀ-ն ներկայացնում է փոխարտգործնախարարը
Իշխանական՝ ԿԸՀ նախագահի պաշտոնում, «ապշեցուցիչ» հաճախականությամբ փոփոխություններ՝ ընտրական օրենսգրքում․ Freedom House-ի զեկույցը
Քաղաքականություն
03.04.2025 | 17:47
Freedom House միջազգային իրավապաշտպան կազմակերպության կողմից հրապարակված «Ազատությունն աշխարհում 2025» տարեկան զեկույցում Հայաստանին նվիրված բաժնում առանձին անդրադարձ է կատարվում ՀՀ-ում ընտրական գործընթացներին։
«Արդյո՞ք ներկայիս կառավարության ղեկավարը կամ այլ առանցքային պետական պաշտոնյաներն ընտրվել են ազատ և արդար ընտրությունների միջոցով․ այս հարցադրման ներքո նշվում է, որ նախագահն ընտրվում է խորհրդարանի կողմից յոթ տարի ժամկետով։ Գործադիր իշխանության մեծ մասը պատկանում է վարչապետին, որն ընտրվում է խորհրդարանական մեծամասնության կողմից: 2022 թվականի հունվարին նախագահ Արմեն Սարգսյանը, որն ընտրվել էր 2018 թվականի սկզբին, հրաժարական է տվել։ Նոր նախագահ է ընտրվել Վահագն Խաչատուրյանը, որը զբաղեցնում էր բարձր տեխնոլոգիաների արդյունաբերության նախարարի պաշտոնը։
2021 թվականի հունիսին վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի «Քաղաքացիական պայմանագիր» կուսակցությունը արտահերթ խորհրդարանական ընտրություններում ստացել է մանդատների մեծամասնությունը՝ թույլ տալով նրան պահպանել իր պաշտոնը։ Թեև արդյունքը վիճարկվել է ընդդիմության կողմից, Սահմանադրական դատարանը հաստատել է ընտրությունների արդյունքները, և տեղական և միջազգային դիտորդները ընտրությունները համարել են համեմատաբար ազատ և արդար՝ չնայած որոշ խախտումներին:
Արդյո՞ք օրենսդիր մարմնի ներկայացուցիչներն ընտրվել են ազատ և արդար ընտրությունների միջոցով․
Ազգային ժողովը բաղկացած է նվազագույնը 101 անդամից, որոնք ընտրվում են հինգ տարի ժամկետով համամասնական ընտրակարգով։ 2021 թվականի հունիսին տեղի ունեցած արտահերթ ընտրությունների արդյունքներով ներկայացված են երեք քաղաքական ուժեր։ Փաշինյանի «Քաղաքացիական պայմանագիրը» ստացել է ձայների 53,9 տոկոսը և կայուն մեծամասնությունը՝ 71 մանդատ։ Նախկին նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանի գլխավորած դաշինքը՝ «Հայաստանը», ստացել է ձայների 21,1 տոկոսը և 29 մանդատ։ Մեկ այլ դաշինք՝ «Պատիվ ունեմ»-ը, որը հիմնել է նախկին նախագահ Սերժ Սարգսյանը, ստացել է ձայների 5,2 տոկոսը և 7 մանդատ, թեև մեկ ներկայացուցիչ լքել է խմբակցությունը՝ դառնալով անկախ պատգամավոր։
2024 թվականի նոյեմբերին վարչապետ Փաշինյանը «Քաղաքացիական պայմանագրի» երկու պատգամավորների՝ Նարեկ Զեյնալյանին և Հովիկ Աղազարյանին խնդրել էր հրաժարական տալ։ Զեյնալյանը կատարել է հորդորը, իսկ Աղազարյանը մերժումից հետո հեռացվել է կուսակցությունից, ինչպես նաև մեկ այլ պատգամավոր, որը սատարել է նրան։ Ավելի ուշ Աղազարյանի նկատմամբ քրեական գործ է հարուցվել՝ իբր պետական գաղտնիք հրապարակելու համար (իրականում Հովիկ Աղազարյանի նկատմամբ քրեական վարույթները այլ հոդվածների հատկանիշներով են, ոչ թե պետական գաղտնիքի հրապարակման, ԽՄԲ )։
2023 թվականի սեպտեմբերին Երևանի ավագանու ընտրություններին մասնակցել է 14 քաղաքական ուժ, որին մասնակցել է ընտրելու իրավունք ունեցողների ընդամենը 28,4 տոկոսը։ «Անկախ դիտորդ» տեղական մոնիտորինգային խումբը պարզել է, որ թեև քարոզարշավի ընթացքում և դրանից առաջ եղել են «վարչական ռեսուրսի զանգվածային չարաշահումներ», ընտրողները հիմնականում ազատ են արտահայտել իրենց ընտրական կամքը։
Խումբը նաև արձանագրել է քվեարկության սենյակներում չարտոնված անձանց, քվեարկության գաղտնիության խախտումներ, «ընտրողներին ուղղորդելու» և դիտորդների կամ լրատվամիջոցների ներկայացուցիչների իրավունքների խախտումներ: Լրատվամիջոցների հետագա ուսումնասիրությունները հայտնաբերել են իշխող կուսակցության նախընտրական քարոզարշավի անօրինական ֆինանսավորման հնարավոր ապացույցներ։
Արդյո՞ք ընտրական օրենքներն ու իրավական դաշտն արդարացի են և անաչառ են կիրառվում ընտրությունների կառավարման համապատասխան մարմինների կողմից
Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովի (ԿԸՀ) անդամները վեց տարի ժամկետով առաջարկվում և հաստատվում են խորհրդարանի կողմից։ Միջազգային դիտորդների կարծիքով՝ ԿԸՀ-ն թափանցիկ և արդյունավետ է իրականացրել իր աշխատանքը 2021 թվականի հունիսին կայացած խորհրդարանական ընտրությունների ժամանակ։ 2022 թվականի հոկտեմբերին իշխող կուսակցության անդամ Վահագն Հովակիմյանն ընտրվել է ԿԸՀ նախագահ՝ քաղաքացիական հասարակության խմբերում մտահոգություն առաջացնելով մարմնի անկախության և չեզոքության վերաբերյալ։
2021 թվականի ապրիլի բարեփոխումը ներմուծել է պարզ համամասնական ընտրակարգ՝ հիմնված ազգային ընտրատարածքի վրա, իսկ հունիսի ընտրություններն անցկացվել են նոր համակարգով։ 2023 թվականի մայիսին կառավարությունը նոր փոփոխություններ է առաջարկել Ընտրական օրենսգրքում։
Վենետիկի հանձնաժողովը և ԵԱՀԿ-ն համատեղ զեկույցում «ապշեցուցիչ» են անվանել ընտրական օրենքում փոփոխությունների հաճախականությունը և ափսոսանք հայտնել, որ բարեփոխումների վերաբերյալ ոչ բոլոր առաջարկությունները հաշվի են առնվել»,- ասված է զեկույցում:
Թարգմանությունը՝ Էմմա Չոբանյանի
