Որ երկրներից է Հայաստանն ապրանք ներմուծում և ինչու են միջնորդ երկրները Հայաստանի հաշվին հարստանում

ՀՀ ներմուծման ծավալը 2016թ.-ի հունվար-մայիս ամիսների համեմատությամբ 2017թ.-ի հունվար-մայիսին աճել է մոտ 124.4%-ով և կազմել է 1 մլրդ 482 մլն ԱՄՆ դոլար: Փորձելով ուսումնասիրել այս ցուցանիշն ըստ առևտուր անող և ըստ ապրանքների ծագման երկրների բախվում ենք հետաքրքիր իրողության և պարզում, որ շատ երկրներ կարողանալով որպես միջնորդ վաճառել ուրիշ երկրների արտադրանքը ստանում են բավականին մեծ եկամուտներ: Սա շատ նման է նրան, որ գյուղացին իր ստեղծած բարիքից ավելի քիչ եկամուտ է ստանում, քան միջնորդ իրացնողը կամ վերջիններիցս բերքը գնող արտահանողը:

Դեպի ՀՀ ներմուծող երկրների ցանկը կարելի է բաժանել 3 մասի, այն է`

• երկրներ, որոնք իրենք իրենց արտադրանքն ամբողջությամբ հասցնում են Հայաստան,
• երկրներ, որոնց փոխարեն միջնորդ երկրները վերջիններիս արտադրանքը հասցնում են Հայաստան և ստանում եկամուտներ,
• երկրներ, որոնք ունենալով շատ քիչ սեփական արտադրանք, զբաղված են այլ երկրների արտադրանքը Հայաստանի վրա վաճառելով:Այժմ ներկայացնենք, թե որ երկրների արտադրած ապրանքն ենք մենք ներմուծում և սպառում:

1. ՀՀ-ն ամեննից շատ ներմուծում է ռուսական արտադրանք կամ ապրանքներ, որը կազմում է մեր ներմուծման 29.1%-ը: Նշենք, որ նախորդ տարվա համեմատությամբ Ռուսաստանից ներմուծման տեսակարար կշռի 1.1% նվազում է արձանագրվել:
2. Երկրորդ հորիզոնականում չինական ապրանքներն են, որոնց ներմուծման ծավալներն աճելով 0.5%-ով 2017թ.-ի մայիսին հասել են 10.5%-ի:
3. 3-րդ հորիզոնականում են գտնվում թուրքական ապրանքները, այսինքն` ՀՀ-ն իր ներմուծման մեջ 5.6% թուրքական ապրանքների ծավալ ունի` չունենալով փաստացի դիվանագիտական հարաբերություններ այդ երկրի հետ: Սա մի իրողություն է, որը պետք է անհանգստացնի ոչ միայն մեր պաշտոնյաներին, այլ նաև սպառողին: Ապրիլյան պատերազմից հետո թուրքական ապրանքները բոյկոտելու նոր կաչոր հնչեցին, սակայն չնայած դրան` թուրքական ապրանքների ներմուծումը ոչ միայն չի պակասել, այլև 1.5%-ով ավելացել է:
4. Իրանը, Գերմանիան և Կանադան բոլորն էլ 4.2% մասնաբաժին ունեն, սակայն դոլարային արտահայտությամբ ՀՀ-ում իրանական ապրանքները 4-րդ հորիզոնականում են, և սա փաստում է Իրանի կայուն գործընկեր լինելու մասին:
5. ԵՄ երկրներից գերմանական ապրանքների ներմուծման ծավալը նախորդ տարվա հաեմատ 5/8 տոկոսից նվազել է 4.2%-ի: Այս երկիրը տասնյակում զբաղեցնում է 5-րդ տեղը:
6. Կանադական ապրանքների ներմուծումը փոքր-ինչ ետ է մնում վերոնշյալ երկու երկրներից, սակայն մեկ տարի առաջ ունենալով ընդամենը 0.2% մասնաբաժին և այն այս տարի հասցնելով 4.2%-ի, Կանադան բավականին լուրջ առաջխաղացում է արձանագրել` գրավելով տասնյակի վեցերորդ հորիզոնականը:
7. Իսկ ահա եվրոպական երկրներից իտալական ապրանքների ներմուծումը որոշակի անկում է արձանագրել` նախորդ տարվա 4.1 տոկոսից հասնելով 3.7%-ի: Իտալիան, այդպիսով, 7 -րդ տեղում է:
8. Իր ռազմական, քաղաքական և տնտեսական խնդիրներով հանդերձ Ուկրաինան շարունակում է մնալ ՀՀ-ի համար ներմուծման կարևոր գործընկեր: Ուկրաինական ապրանքները գտնվում են մեր ներմուծման ցուցակի 8-րդ հորիզոնականում` 2.7% մասնաբաժնով:
9. 9-րդ հորիզոնականում Վրաստանից ներմուծված ապրանքներն են` 2.6%-ով մասնաբաժնով:
10. Եվ վերջապես` 10-րդ հորիզոնականում վրացական ապրանքների տեսակարար կշռից շատ չնչին տարբերվող և կրկին 2.6% կազմող Արաբական Միացյալ Էմիրություններից ներմուծված ապրանքներն են:Նշենք, որ ներկայացված 10 երկրները միասին ՀՀ են ներմուծում ապրանքների մոտ 70%-ը: Այս պատկերը փաստում է չդիվերսիֆիկացված ներմուծում ունենալու մասին:Թոփ տասնյակի, ըստ առևտուր անողների կազմի, ուսումնասիրությունը թույլ է տալիս բացահայտել Հայաստանի ներմուծման իրական միջնորդներին: Որոնք նաև երևում են ըստ խոշոր խմբերի` ԵՄ, ԱՊՀ և այլ երկրներ:Այժմ դիտարկենք, թե որ երկրներից են ավելի շատ ապրանքներ ներմուծվում:

1. Եվ այսպես. պարզվում է, որ ՌԴ-ից Հայաստան ներմուծվող 29.1% ապրանքներից ընդամենը 22.1%-ն է ռուսական արտադրության: Ասել է թե` մեր ներմուծման մեջ ռուսական ապրանքների հաշվին 7%-ի հասնող միջնորդավորված գործարքներ են ընթանում, որի արդյունքում այլ երկրներից ներմուծման մասնաբաժինն է աճում, գնի թանկացում է տեղի ունենում և անմիջական արտադրողի հետ գործարք կնքելու հնարավորությունները չեն օգտագործվում: Նշենք նաև, որ ստորև ներկայացվող տասնյակում չկա և ոչ մի երկիր (բացառությամբ` Ռուսաստանի), որի ապրանքների ներմուծման և որպես ներմուծող երկիր վարկանիշները համընկնեն:
2. Մեր հարևան Վրաստանը ՀՀ ներմուծող երկրների մեջ 10.2% մասնաբաժնով գտնվում է 2-րդ հորիզոնականում, սակայն իր սեփական արտադրանքը կամ վրացական ապրանքները ՀՀ ներմուծման մեջ ընդամենը 2.6% են կազմում, այսինքն` Վրաստանը կարողանում է ՀՀ-ի վրա միջնորդավորված սխեմայով վաճառել այլ երկրների ավելի քան 7.6% ապրանքներ:
3. Արաբական Միացյալ Էմիրությունները ևս կարողանում է ՀՀ-ում իրացնել մեծ քանակությամբ այլ երկրների արտադրանք, քանի որ իր սեփական 2.6% ապրանքների փոխարեն ՀՀ է ներմուծում 5.9% ապրանքներ:
4. Ամենալայն սպառում ունեցող ապրանքներից չինական ապրանքների կեսից ավելին ՀՀ են ներմուծում այլ երկրներ: Ընդհանուր տեսակարար կշռում 10.5% չինական ապրանքների ընդամենը 4.9%-ն է հասնում Հայաստան Չինաստանի միջոցով, իսկ 6.6%-ից օգտվում են միջնորդ երկրները:
5. Հաջորդ միջնորդ ներմուծողը Շվեյցարիան է, որի ապրանքների տեսակարար կշիռը 2.3% է, և այս ցուցանիշով Շվեյցարիան անգամ ՀՀ ներմուծվող ապրանքների թոփ տասնյակում չի ընդգրկվել, սակայն վերջինս իր գործարքներով հայտնվել է Հայաստանի ներմուծման 5-րդ գործընկերոջ կարգավիճակում:
6. Իրանը ՀՀ-ի հետ գրեթե իդեալական կամ առանց միջնորդների աշխատող երկրներից մեկն է, քանի որ ապրանքների և ներմուծման ծավալները 4.2-4.3%-ի սահմաններում են, այսինքն` այստեղ միջնորդավորված սխեմաներ գրեթե չեն գործում:
7. Ինչ վերաբերում է ՀՀ հետ դիվանագիտական հարաբերություններ չունեցող Թուրքիային, ապա այս դեպքում էլ գրեթե Չինաստանի տարբերակն է: Թուրքիայից ներմուծվել է ընդամենը 3.5% ապրանք, սակայն թուրքական ապրանքների ներմուծման տեսակարար կշիռը կազմել է 5.6%:
8. Նման պատկեր է նաև ցուցակի ութերորդ տեղում հայտնված Գերմանիայի դեպքում. ներմուծման տեսակարար կշռում գերմանական ապրանքները կազմել են` 4.2%, սակայն դրանից հենց Գերմանիան ներմուծել է ընդամենը 3.3%-ը:
9. Մեկ այլ եվրոպական երկրի` Իտալիայի պարագայում Հայաստան ներմուծված իտալական ապրանքները կազմել են` 3.7%, սակայն կոնկրետ Իտալիան ներմուծել է դրա ընդամենը 2.9%-ը:
10. Թոփ տասնյակը սահմանափակում է Ուկրաինան, որի պարագայում ևս միջնորդավորված ներմուծման սխեմաները շատ փոքր տեսակարար կշիռ են կազմում` ընդամենը 0.1%, այսինքն` Հայաստան մտնող ուկրաինական 2.6% ապրանքների շատ չնչին մասն է մտնում այլ երկրների միջոցով:Միջնորդ երկրներն անհրաժեշտ է թիրախավորել և փորձել վարել ավելի խելացի գործարար առևտրային հարաբերություններ, որպեսզի ոչ թե ուրիշ երկրները կարողանան գումար աշխատել Հայաստան ապրանք ներմուծելով, այլ մենք ինքներս իրականացնենք ներմուծումը` առանց միջնորդների: Էլ չասած միջնորդ երկիր դառնալու հնարավորության մասին, որի շնորհիվ Հայաստանն ինքը կկարողանար լուրջ գումարներ վաստակել: Սակայն դրա համար պետք է մշակենք մաքսային և արտաքին առևտրային ճիշտ քաղաքականություն և զարգացնենք դրա համար անհրաժեշտ ենթակառուցվածքներ:

ՀՀ ներմուծման կառուցվածքը

%