24.11.2024 | 21:56
Միակն ու անկրկնելին. ՀՀ-ում Ֆրանսիայի դեսպանի արձագանքը՝ Ադրբեջանի տարածքային պահանջներին
Ինչու ԱՄՆ-ը չի կարող երես թեքել Թուրքիայից․ The Hill-ի անդրադարձը
Քաղաքականություն
14.06.2023 | 23:30
Թուրքիայի նախագահի պաշտոնում Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի վերընտրվելը կտրուկ նախազգուշացում է ԱՄՆ-ին և ՆԱՏՕ-ի նրա դաշնակիցներին՝ զգույշ լինել Թուրքիայի հետ, որն անկասկած տատանվում է Մոսկվայի հետ բարեկամության և Ուկրաինային աջակցության միջև ռուսների հետ պատերազմում, ասվում է The Hill-ի անդրադարձում։
Նշվում է, որ Էրդողանը, ամենայն հավանականությամբ, կկառուցի իր՝ որպես ուժեղ մարդու համբավը, միաժամանակ Ռուսաստանի և Արևմուտքի միջև գրեթե չեզոք դիրք ձևավորելով։
Թուրքիայի՝ Եվրոպայի, Մերձավոր Արևելքի և Արևելյան բլոկի միջև որպես մեծ տերության և կամրջի դերը վերակենդանացնելու իր ձգտումներում ռիսկային կլինի հույս դնել Անկարայի անվերապահ աջակցության վրա, որն ակնկալվում է ՆԱՏՕ-ի դաշնակցից: Անդրադարձում ասվում է, որ ամերիկացիները պետք է զգույշ լինեն՝ Էրդողանին սիրաշահելով և փորձելով չվիրավորել նրան իր բռնապետական հակումների չափից դուրս քննադատությամբ, բայց նաև որոշակի հարգանք դրսևորեն նրա ցանկության նկատմամբ՝ միջնագիծ սահմանելու բուռն քաղաքական, դիվանագիտական և ռազմական հոսանքների հորձանուտում։
Ամերիկյան հարաբերությունները Թուրքիայի հետ մեծապես բարդանում են շուրջ 5,000 ամերիկացի զինվորականների, ամերիկյան ինքնաթիռների և նույնիսկ 50 միջուկային ռումբի առկայությամբ Թուրքիայի բազաներում։ Պայմանավորվածությունը սկիզբ է առել ՆԱՏՕ-ին Թուրքիայի երբեմնի եռանդուն անդամակցությունից, սակայն այժմ այն գտնվում է Թուրքիայի և ԱՄՆ-ի միջև շարունակվող դժվարությունների կենտրոնում։
Էրդողանը վարպետորեն խաղում է Վաշինգտոնի և Մոսկվայի միջև չմիավորման խաղը Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինի հետ՝ միաժամանակ ջերմ մնալով նախագահ Ջո Բայդենի հետ: Ե՛վ Պուտինը, և՛ Բայդենը զգուշորեն շնորհավորել են նրան հաղթանակի կապակցությամբ։ Ակնկալվում է, որ այժմ Էրդողանը կհաստատի Շվեդիայի անդամակցությունը ՆԱՏՕ-ին։
Թուրքիան նաև առանցքային աշխարհագրական դիրք ունի. նա հսկում է մուտքը Սև ծով և վերահսկում նավերը, որոնք շարժվում են Ուկրաինայի նավահանգիստներ, ներառյալ՝ Ռուսաստանի կողմից օկուպացված Ղրիմ։
Էրդողանի օրոք Թուրքիան, սակայն, չի կարող խանդավառ ձայն լինել տարածաշրջանում ԱՄՆ-ի քաղաքականության համար, մինչ Վաշինգտոնը շարունակում է նաև հակասություններ ունենալ Իրանի հետ։ Էրդողանը վերադարձնում է Թուրքիային իր արմատներին՝ ստանալով իսլամական աջակցություն, միաժամանակ, հակազդելով ժամանակակից Թուրքիայի ժողովրդավարական բարեփոխումների երկար պատմությանը։
Արտաքին հարաբերությունների խորհրդից Սթիվ Քուքը գրում է, որ ԱՄՆ-ն այլևս չի կարող վստահ լինել Ինջիրլիքի բազայի ազատ և լիարժեք օգտագործման հարցում՝ ՆԱՏՕ-ի շահերը պաշտպանելու համար:
«ԱՄՆ-ի շահերն առաջ մղելու համար բազայի օգտագործումն այլևս երաշխավորված չէ։ Ամերիկացի պաշտոնյաներին այլևս երբեք չպետք է պարտադրեն այնպիսի դիրքորոշում, որը խոցելի է դարձնում ԱՄՆ-ի անվտանգության շահերը թուրք քաղաքական գործիչների փոփոխվող շահերի նկատմամբ»,- ասել է Քուքը։
Նա նշում է, որ Վաշինգտոնը և Անկարան այլևս չեն կիսում գերակա սպառնալիքները կամ շահերը, որոնք կապում էին նրանց։ Ըստ փորձագետի՝ «Էրդողանի կողմից իշխանության համախմբումը և լրագրողների, գիտնականների, քաղաքացիական հասարակության կազմակերպությունների և փոքրամասնությունների նկատմամբ համապատասխան ճնշումը» դեմ է ժողովրդավարության հայեցակարգին, որը պաշտպանելու հարցում ՆԱՏՕ-ն հավատարիմ է։
Լրատվամիջոցը նշում է, որ ռուս-ուկրաինական պատերազմը Վաշինգտոնի համար ակնհայտորեն դժվարացրել է Թուրքիայի նկատմամբ իր քաղաքականության ուղղությունը փոխելը։ Այժմ, երբ Էրդողանը վստահ է, որ կմնա իշխանության ղեկին, Վաշինգտոնի համար սխալ կլինի թշնամանալ երկարամյա դաշնակցի հետ, որը դեռ կարող է օգտակար լինել: Այն փաստը, որ ամերիկյան միջուկային մարտագլխիկները դեռ պահվում են Թուրքիայի ներսում, ընդգծում է հարաբերությունների կարևորությունը։
Էմմա Չոբանյան
