Թուրքիային իսկապե՞ս պետք էին ռուսական C-400 համակարգերը․ անդրադարձ

Թուրքական պաշտպանական հայտնի կորպորացիայի նախագահը հաստատել է, որ Թուրքիային պետք չեն ռուսական C-400 ՀՕՊ համակարգերը, քանի որ երկրում մշակվում են տեղական այլընտրանքներ։ Թեև սա ամբողջովին սխալ չէ, սակայն Թուրքիայի համար C-400-ների «անհրաժեշտությունն» ի սկզբանե խիստ կասկածելի էր, գրում է Gercek News-ը իր անդրադարձում։

«Մենք հակաօդային պաշտպանության համակարգեր ենք արտադրում: Մեզ պետք չեն C-300-ներ, C-400-ներ»,- ասել է թուրքական հրթիռներ արտադրող «Ասելսան» ընկերության նախագահ Հալուք Գորգունը:

Նա նկատի ունի Siper համակարգը, որը Թուրքիան զարգացնում է։ Երկիրն առաջին անգամ Siper-ը փորձարկել է 2021 թվականի նոյեմբերին, ևս մեկ անգամ՝ անցած տարվա դեկտեմբերին՝ հաջողությամբ խոցելով թիրախը 62 մղոն հեռավորությունից: Վերլուծաբանները ենթադրում են, որ այս հայրենական համակարգը կարող է Թուրքիային հնարավորություն տալ դուրս գալ C-400-ի տապալումից և պոտենցիալ ճանապարհ հարթել Անկարայի հետընդունման համար F-35 Fighter կործանիչների ծրագիր:

Գորգունի դիտողությունը ենթադրում է, որ Թուրքիայի կողմից C-400 համակարգերի գնումն անհրաժեշտ հանգուցալուծում էր, քանի դեռ նա կկարողանար տեղական մակարդակում համարժեք համակարգ մշակել: Ըստ լրատվամիջոցի՝ դա, իհարկե, այդպես չէ։

Քանի որ Թուրքիան ազդարարեց ռուսական համակարգը ձեռք բերելու իր մտադրությունը 2017 թվականին, Միացյալ Նահանգները բազմիցս զգուշացրեց, որ դա կվտանգի ինչպես F-35 ծրագրին Անկարայի մասնակցությունը, այնպես էլ երկրի օդային ուժերն արդիականացնելու համար հինգերորդ սերնդի կործանիչներ գնելու ծրագրերը: Թուրքիան, սակայն, առաջ շարժվեց։ 2019-ի հուլիսին C-400-ների բաղադրիչների առաջին առաքումից անմիջապես հետո Թուրքիան, կանխատեսելիորեն, կասեցվեց F-35 ծրագրից և արգելվեց գնել այդ ինքնաթիռները, այնուհետև պատժամիջոցներ սահմանվեցին։

Թուրքիան երկար ժամանակ պնդում էր, որ այլ ելք չունի, քան դիմել Ռուսաստանին՝ նշելով, որ ԱՄՆ-ը կա՛մ իրեն չի վաճառի Patriot-ը, կա՛մ չի ցանկանում առաջարկել համապատասխան տեխնոլոգիական փոխանցումներ:

Լրատվամիջոցը գրում է, որ դա ամբողջովին կեղծիք է։ Թուրքիան երկար ժամանակ հնարավորություն ուներ գնելու ԱՄՆ-ի 1-ին կարգի առաջադեմ ռազմական տեխնիկա, ինչպիսիք են F-35-ը, Patriot-ը և նույնիսկ THAAD հակաբալիստիկ հրթիռային համակարգը: Ավելին, 2018 թվականի դեկտեմբերին ԱՄՆ Պետքարտուղարությունը Թուրքիային թույլատրեց գնել առաջադեմ Patriot՝ C-400-ի փոխարեն։ Թուրքիան առաջ մղեց ՌԴ-ի հետ ծրագիրը, և առաջարկվող գործարքն ինքնաբերաբար չեղարկվեց այն բանից հետո, երբ Անկարան սկսեց ռուսական համակարգի մատակարարումը: 2020 թվականի մարտին Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը հայտարարեց, որ ԱՄՆ-ը կրկին առաջարկել է Patriot-ներ, եթե Թուրքիան խոստանա չգործարկել ռուսական համակարգերը։

Տեխնոլոգիաների փոխանցման հետ կապված երկրորդ առաջարկը նույնպես կասկածելի է, քանի որ կարելի է համարել, որ Ռուսաստանը մինչ օրս Թուրքիային որևէ նշանակալի փոխանցում չի տրամադրել։ Ռուսական գործարքը ներառում էր միայն 120 հրթիռների մատակարարում և թուրքական անձնակազմի ուսուցում այդ համակարգի վրա:

2022 թվականի օգոստոսին մեծ թերահավատություն կար այն բանից հետո, երբ Ռուսաստանը հայտարարեց, որ Թուրքիան սպասում է C-400-ների երկրորդ խմբաքանակը: Առաջին հերթին, Անկարան հիասթափված էր նրանից, թե Ռուսաստանն իրականում ինչքան քիչ բան է պատրաստ առաջարկել տեխնոլոգիական տեսակետից։ Թուրքիան, ի վերջո, չստացավ C-400-ների գործարքից որևէ բան, որը չէր կարող ստանալ ԱՄՆ-ից կամ Եվրոպայից։

Արդյո՞ք Siper-ը կարող է Թուրքիային տրամադրել հակաօդային պաշտպանության բազմաշերտ համակարգ, որը նա երկար ժամանակ փնտրում էր, դեռևս պարզ չէ: Մյուս կողմից, ըստ լրատվամիջոցի, արդեն պարզ է այն, որ Թուրքիան ուներ այլ կենսունակ տարբերակներ և, ի վերջո, կարիք չուներ ընտրել C-400-ները: Ռուսական համակարգն Անկարայի համար շատ ավելի մեծ դժվարություններ է առաջացրել, քան կարող էր արժեք ներկայացնել:

Էմմա Չոբանյան