Ի՞նչ ազդեցություն կունենա Ուկրաինայում պատերազմը Հայաստանի տնտեսության վրա․ Համաշխարհային բանկի կանխատեսումը
Քաղաքականություն
11.04.2022 | 19:32Ռուսաստանի պատերազմն Ուկրաինայի դեմ աղետալի հումանիտար ճգնաժամի պատճառ է դարձել և սպառնում է աշխարհաքաղաքական կայունությանը։ Կանխատեսվում է, որ 2022 թվականին Եվրոպայի և Կենտրոնական Ասիայի տարածաշրջանի տնտեսություններն ավելի քան 4,1%-ով անկում կգրանցեն, ինչը երկրորդ խոշոր ցնցումն ու տարածաշրջանային անկումն է վերջին երկու տարվա ընթացքում: Տնտեսական անկումը կրկնակի ավելի կլինի, քան 2020-ի համաճարակի հետևանքով արձանագրվածը:
Ըստ «Համաշխարհային բանկի տարածաշրջանային տնտեսական զարգացումներ» զեկույցի՝ Եվրոպայի և Կենտրոնական Ասիայի (ECA) հարևան երկրները, հավանաբար, զգալի տնտեսական վնաս կկրեն Ռուսաստանի և Ուկրաինայի հետ նրանց ամուր առևտրային, ֆինանսական և միգրացիոն կապերի պատճառով: Ռուսաստանն էներգիայի և արդյունաբերական մետաղների հիմնական արտահանողն է, իսկ Ռուսաստանը և Ուկրաինան միասին ապահովում են ցորենի համաշխարհային արտահանման ավելի քան 25 տոկոսը:
Եվրոպան հատկապես կախված է ռուսական էներգետիկայից, որտեղ բնական գազի 47%-ը և նավթի 25%-ը ներկրվում է Ռուսաստանից: Հայաստանը, Վրաստանը, Ղազախստանը և Թուրքիան իրենց ցորենի ավելի քան 75%-ը ներկրում են Ռուսաստանից և Ուկրաինայից, իսկ Մերձավոր Արևելքի և Աֆրիկայի շատ երկրներ ապավինում են Ռուսաստանից և Ուկրաինայից ցորենի ու այլ ապրանքների ներմուծմանը, ինչը կարող է հանգեցնել պարենային անապահովության:
Ըստ զեկույցի՝ Հայաստանն ամուր տնտեսական կապեր ունի Ռուսաստանի հետ․ 2018-2021 թվականներին Ռուսաստանին բաժին է ընկել Հայաստանի արտահանման 25%-ը և ներմուծման միջինը 30%-ը։ Ռուսաստանը Հայաստանի ամբողջ ցորենի և գազի ներմուծման աղբյուրն է։ 2021-ին Ռուսաստանից ստացված տրանսֆերտները կազմել են Հայաստանի ՀՆԱ-ի 5%-ը, իսկ ռուս զբոսաշրջիկներին բաժին է ընկել բոլոր զբոսաշրջային ժամանումների 40%-ը:
Մատակարարման պակասը և էներգակիրների և պարենային ապրանքների բարձր գները կխթանեն գնաճը, որը կազդի տարածաշրջանի երկրների, ինչպես նաև մնացած աշխարհի վրա: Ավելին, չնայած Ռուսաստանին և Ուկրաինային բաժին է ընկնում համաշխարհային արտահանման 3 տոկոսից պակասը, պատերազմը և պատժամիջոցները խաթարել են կապը՝ խափանելով առևտրային ուղիները և մեծացնելով բեռնափոխադրումների ու ապահովագրության ծախսերը:
Սա մեծացնում է գլոբալ արժեշղթաների վրա առկա լարվածությունը՝ ազդելով արդյունաբերության լայն շրջանակի վրա, ներառյալ՝ սննդամթերքը, ավտոմեքենաները, շինարարությունը, նավթաքիմիական և տրանսպորտային ոլորտը: Ապրանքների ավելի բարձր գների հետ մեկտեղ՝ համաշխարհային արժեշղթաների լրացուցիչ ծանրաբեռնվածությունն ավելի է խթանում գնաճային ճնշումները: Ռուսաստանը կարևոր արտահանման ուղղություն է Արևելյան Եվրոպայի, Հարավային Կովկասի, Կենտրոնական Ասիայի և Բալթյան երկրների համար, որը կազմում է նրանց արտահանման ավելի քան 10 տոկոսը, իսկ Հայաստանի պարագայում՝ մոտ 25 տոկոսը, Բելառուսի դեպքում՝ ավելի քան 40 տոկոսը։
Ռուսաստանից ստացվող դրամական փոխանցումները Կենտրոնական Ասիայի որոշ երկրներում, ինչպիսիք են Ղրղզստանը և Տաջիկստանը, կազմում են համախառն ներքին արդյունքի մոտ 30 տոկոսը: Ռուս և ուկրաինացի զբոսաշրջիկները կազմում են ժամանողների ավելի քան 10 տոկոսը ECA-ի տնտեսությունների մոտ կեսում, ինչպիսիք են Վրաստանը, Չեռնոգորիան և Թուրքիան:
Համաձայն զեկույցի՝ 2022 թվականին Հայաստանի տնտեսական աճը կանխատեսվում է 1,2% (նախապատերազմյան կանխատեսումներից շեղումը՝ -4,1%), 2023-ի համար՝ 4,6% (-1%) և 4,9%՝ 2024-ին (-0,9%)։ Համաշխարհային բանկի մասնագետները Հայաստանի համար կանխատեսում են աճի ավելի ցածր տեմպեր և մասնավոր դրամական փոխանցումների ծավալների նվազում, ինչը, հավանաբար, կդանդաղեցնի աղքատության կրճատումն ու կբարձրացնի խոցելիությունը։
Տաթև Ֆռանգյան