Ադրբեջանի կառավարությունն այսօր ստիպված է բացատրել իր ժողովրդին, թե ինչու չի կարողացել լուծել ԼՂ հակամարտությունը ուժի միջոցով. Փաշինյանը՝ BBC HARDtalk հաղորդմանը

Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը հարցազրույց է տվել BBC HARDtalk հաղորդմանը՝ տեսակապի միջոցով։ Սթիվեն Սակուրի հետ հարցազրույցի ժամանակ Փաշինյանը խոսել է Ղարաբաղի խնդրից ու մի շարք այլ հարցերից:

Առավել ուշագրավ է Ղարաբաղին վերաբերվող հատվածը: Ստորև ներկայացնում ենք հարցազրույցից մի հատված:

– Արդեն 2 տարի է, ինչ Դուք եկել եք իշխանության: Մարդիկ ունեին մեծ սպասելիքներ Ձեր, ասպես կոչված, թավշյա  հեղափոխությունից: Հիմա, երբ ես նայում եմ Հայաստանին 2 տարի անց, թվում է, թե շատերը հուսախաբված են:

-Ես համաձայն չեմ Ձեր տպավորության հետ, քանի որ բոլոր հայերը, ՀՀ բոլոր քաղաքացիները տեսնում են, որ ապրում են դեմոկրատ երկրում: 2019-ին մենք ունեցանք ամենամեծ տնտեսական աճը Եվրոպայում, մեծ տնտեսական հաջողություններ, և մեր երկիրը զգալիորեն բարելավեց իր դիրքը միջազգային բոլոր վարկանիշներով՝ ժողովրդավարության, խոսքի ազատության, անկախ դատական համակարգի, հակակոռուպցիոն քաղաքականության տեսակետից: Միջազգային ամսագրերը երկու տարի շարունակ Հայաստանը ճանաչում են տարվա երկիր ոչ միայն ժողովրդավարության առումով, այլ նաև տնտեսության ցուցանիշներով: Իհարկե, համավարակի հետ կապված իրավիճակը ընդհատել է մեր թռիչքը, բայց մենք կշարունակենք, նկատի ունեմ տնտեսական աճը:

-Այո, ես գիտեմ, որ Հայաստանի համար դժվար է եղել պայքարել համավարակի դեմ: Բայց նախքան դրա մասին խոսելը, կցանկանայի անդրադառնալ մեկ այլ հարցի: Ձեր թիմը թերևս չի արել այն փոփոխությունը, որը ոմանք ակնկալում էին: Երբ եկաք իշխանության, ասացիք՝ կգտնեք ուղի Ադրբեջանի հետ խաղաղություն կնքելու համար, բայց վերջին ամսում մենք ականատես ենք եղել նոր կռիվների, նոր սրացման Լեռնային  Ղարաբաղում, առնվազն 17 մարդ է զոհվել երկու կողմից: Թվում է, թե ամեն ինչ նույնն է մնացել այս առումով, ոչինի չի փոխվել:

-Անհնար է հասնել խաղաղության միայն Հայաստանի կողմից արվող միակողմանի գործողություններով: Մենք կհասնենք խաղաղության, եթե Ադրբեջանը պատասխանի Հայաստանի ջանքերին: Երբ ես դարձա ՀՀ վարչապետ, առաջարկեցի խաղաղության նոր բանաձև, որը հետևյալն է. Ղարաբաղի հարցում ցանկացած լուծում պետք է ընդունելի լինի Հայաստանի ժողովրդի, Ղարաբաղի ժողովրդի և Ադրբեջանի ժողովրդի համար: Ես առաջին ղեկավարն եմ Հայաստանում, որն ասել է նման բան, որ լուծումը պետք է ընդունելի լինի նաև Ադրբեջանի ժողովրդի համար, բայց, ցավոք, Ադրբեջանի նախագահը չի արձագանքել իմ այս առաջարկին:

-Բայց ասելն ավելի հեշտ է, քան անելը, պարոն վարչապետ: Մենք հուլիսի կեսին տեսանք, թե ինչպես են հայ զինվորականները ռմբակոծում գյուղերը հակամարտության գոտու երկայնքով: Տեսանք նաև, որ  ադրբեջանցի քաղաքացիներ են սպանվել, որն իհարկե առաջացրել է պատասխան հարվածի անհրաժեշտություն, և նրանք հակահարվածել են: Ես նորից եմ կրկնում. Ձեր քաղաքականությունը, կարծես, միտված չէ խաղաղության հասնելուն:

-Ադրբեջանը սկսեց ռազմական հարձակումը Հայաստանի վրա: Երկար ժամանակ Ադրբեջանի նախագահը զբաղվում էր հռետորաբանությամբ՝ ասելով, որ պատրաստվում են լուծել ղարաբաղյան հակամարտությունը ռազմական ուղով: Այդ հռետորաբանության արդյունքում Ադրբեջանի կառավարությունն այսօր ստիպված է բացատրել իր ժողովրդին, թե ինչու չեն կարողացել լուծել ղարաբաղյան հակամարտությունը ուժի միջոցով:

-Դուք ասում եք՝ Ադրբեջանն է սկսել, նրանք էլ ասում են դուք եք սկել: Ես չեմ պատրաստվում այդ հարցը քննել այսօր: Մի բան պարզ է. ամիսներ շարունակ դուք լուրջ սադրիչ  քայլեր եք ձեռնարկել,  որոնց արդյունքում թեժացել է իրավիճակը Ղարաբաղում: Օրինակ, ինչո՞ւ անցած տարի օգոստոսին գնացիք Ստեփանակերտ և անտեղ ասացիք՝ Արցախը Հայաստանը է՝ խոսելով միավորման մասին և արտահայտելով ազգայնական դիրքորոշում: Դա ակնհայտ պրովոկացիա էր Ադրբեջանի հանդեպ:

-Նախ ասեմ, որ հասկանում եմ միջազգային հանրության իրավիճակը, երբ ամեն անգամ կողմերից լսում են փոխադարձ մեղադրանքներ, թե ով է սկսել առաջինը, որ է խախտել հրադադարը: Եվ այս ամենը շարունակվում է արդեն տևական ժամանակ: Այդ պատճառով էլ մենք առաջարկում ենք սահմանել վերահսկող մեխանիզմներ հրադադարի խախտման դեպքերը քննելու համար: Սա Հայաստանի կողմից արդարացի առաջարկ է:

Երկրորդ՝ ինչո՞ւ ես ասացի, որ Լեռնային Ղարաբաղը, Արցախը Հայաստան է։ Նախ, Լեռնային Ղարաբաղը մի քանի հազար տարի բնակեցված է բնիկ հայ ժողովրդով, և, ի դեպ, Արցախ անվանումը մի քանի հազար տարվա պատմություն ունի:

-Պարոն վարչապետ, մենք չենք կարող անդրադառնալ Ձեր պատմությանը, թե ինչ է եղել հազարավոր տարիներ առաջ: Մենք կարող ենք խոսել այսօրվա իրականությունից: ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեան բանաձև է ընդունել, որտեղ հստակ պահանջվում է դուրս բերել հայկական զորքերը Ադրբեջանի գրավյալ տարածքներից: Չնայած դրան, Դուք գնում եք այնտեղ և ասում եք, որ այդ տարածքը ձերն է:  Դուք հաստատ հաշտարար չեք:

-ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի փաստաթղթում չի նշվում Հայաստանի Հանրապետության կամ ՀՀ-ի զորքի մասին: Այնտեղ ասվում է Լեռնային Ղարաբաղի հայերի ինքնապաշտպանության ուժեր: Երկրորդ, առաջարկում եք նայել այսօրվա իրականությանը․ իրականությունն այն է, որ կոնֆլիկտի պահին Լեռնային Ղարաբաղի բնակչության  80%-ը հայեր էին, իսկ Ադրբեջանը փորձել է մաքրել այդ տարածքը հայերից, և կոնֆիկտը սկսել է հենց այդ պահին:

-Պարոն վարչապետ, իմ հարցն այն է, թե որքանով է Ձեզ մոտ ստացվել կատարել Ձեր խոստումը. այն է խաղաղություն ապահովել: Որքանով որ ես գիտեմ, Ձեր կառավարությունը պլանավորում է ճանապարհ կառուցել Հայաստանից Ղարաբաղ: Բրյուսելի մի շարք խորհրդականներ, որոնք զբաղվում են Կովկասի հարցերով, քննել են այդ հարցը և որակավորում են այն  միջազգային օրենքի խախտում՝ ասելով, որ այն նպաստում է Լեռնային Ղարաբաղի անօրինական օկուպացիային: Մենք խիստ դատապարտում ենք այս նախաձեռնությունը: Դուք կդադարեցնե՞ք  այդ ճանապարհի կառուցումը:

-Հայաստանի կառավարությունը որևէ ճանապարհ չի կառուցում Ղարաբաղում: Կառուցողը Լեռնային Ղարաբաղի կառավարությունն է, որը գործում է իր ազգաբնակչության շահերից ելնելով: Գիտեք, Ղարաբաղում մարդիկ ապրում են և նրանք կարիքներ ունեն՝ տեղաշարժվելու, սննդի կարիք: Իսկ Ադրբեջանը, իմիջիայլոց, Ղարաբաղի հարցում կիրառում է մեկուսացման և բլոկադայի քաղաքականություն, ինչպես նաև Հայաստանի հարցում նույնպես:

– Պարոն վարչապետ, մեր հարցազրույցը սկսեցի՝ ասելով, որ Դուք եկաք իշխանության փոփոխությունների և բարեփոխումների ակնկալիքներով: Բայց Ղարաբաղի հարցում Ձեզ մոտ զուտ ազգային դիրքորոշում է, որում խաղաղության ոչ մի տարր չկա: Դուք նման եք Ձեր նախորդներին: Ո՞րն է այն տարբերությունը, որը Դուք դնում եք բանակցային սեղանին:

-Ես համաձայն չեմ, որ մեր դիրքորոշումը ազգայնական է, որովհետև Ղարաբաղի հայերը մեծ սպառնալիքի տակ են: Իսկ ի՞նչ ենք մենք առաջարկում: Մենք առաջարկում ենք, որ Ադրբեջանը հրաժարվի ցանկացած տեսակի ուժի կիրառումից: Ղարաբաղի լուծման հարցում մենք պետք է համաձայնության գանք մի պարզ բանաձևի շուրջ. այն է՝ ղարաղաղյան հարցում չի կարող լինել ռազմական լուծում:

-Հասկանում եմ՝  ինչ եք ուզում ասել: Թույլ տվեք փոքր-ինչ այլ կերպ ձևակերպել հարցս. նախքան իշխանության գալը Դուք եղել եք լրագրող, մարդու իրավունքների պաշտպան, անգամ քաղբանտարկյալ եք եղել: Կուզենայի իմանալ, արդյոք ցույց տալու համար, որ Դուք տարբերվում եք Ձեր նախորդներից, պատրա՞ստ եք ասելու, որ նախկինում, մասնավորապես 1990-ականների սկզբին և 1980-ականների վերջին հայկական զինուժը մարդու իրավունքների խախտումներ է թույլ տվել, պատերազմական հանցագործություններ  իրականացրել Լեռնային Ղարաբաղում: Շատ անկախ դիտորդներ գրանցել են այդ խախտումները: Դուք պատրա՞ստ եք ընդունել այդ խախտումները և ներողություն խնդրել դրանց համար:

-Ցանկացած պատերազմ ողբերգությունների շղթա է: Դրա համար էլ ասում ենք. եկեք հրաժարվենք, բացառենք Ղարաբաղի լուծման հարցում ուժի կիրառման ցանկացած հնարավորություն: Հաշտությունը ենթադրում է փոխզիջում: Հայաստանը միշտ էլ պատրաստ է եղել և այսօր էլ պատրաստ է փոխզիջումների գնալ:

-Կներեք, բայց Դուք պատրա՞ստ եք այսօր ներողություն խնդրել օրինակ՝ Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի կողմից հավաքագրված մարդու իրավունքների խախտման դեպքերի փաթեթի համար, որոնք թույլ է տվել հայկական կողմը:

-Եվրոպական դատարանի նմանատիպ փաթեթ ունի նաև հայկական կողմը՝ ադրբեջանական կողմի վայրագությունների մասին:

-Ես չեմ խոսում ադրբեջանական կողմի հետ: Ես Ձեզ հետ եմ խոսում:

-Թույլ տվեք պատասխանել: Պետք է նշենք սումգայիթյան իրադարձությունները նույնպես, երբ Ադրբեջանի կառավարությունը և ադրբեջանցիները ջարդեր իրականացրին Ադրբեջանի Սումգայիթ քաղաքում եւ Ադրբեջանի մայրաքաղաքում ապրող հայերի հանդեպ։

-Ես ուզում եմ ճշտել՝ արդյոք Դուք պատրա՞ստ եք պատասխանատվություն ստանձնել և ներողություն խնդրել հայերի կողմից իրականացված խախտումների և հանցանքների համար: Պարզապես ասեք՝ այո կամ ոչ:

-Պետք է դեռ ապացուցել, ով է իրականացրել վայրագությունները, ես կարծում եմ՝ Լեռնային Ղարաբաղի և Ադրբեջանի հայերը զոհեր են, և մենք կարող ենք դա ապացուցել ցանկացած պահի:

– Ամեն դեպքում Դուք չեք պատրաստվում ներողություն խնդրել: Ինձ հետաքրքիր է. արդյոք այս պահին Ձեզ ձեռնտու չէ՞ սրել լարվածությունը Լեռնային Ղարաբաղում, որպեսզի Ձեր կառավարությունը շատ չքննադատվի կորոնավիուսի դեմ տարվող պայքարի համար, քանի որ իրականում Ձեր կառավարությունն այդ հարցում ձախողել է:

-Կարծում եմ չափազանց վաղ է եզրակացություններ անելու համար, քանի որ վարակը անհանգստացնում է ամբողջ աշխարհին:  Մենք վարակի դեմ պայքարելու ռազմավարություն ենք ընդունել, որը համապատասխանում է մեր երկրին: Եկեք եզրակացությունները թողնենք հետոյին, երբ ամբողջ աշխարհը հաղթահարած կլինի վարակը:

Թարգմանեց՝ Նարա Ապրեսյանը