«Պատերազմ, ըստ ամենայնի, կլինի, որովհետև կողմերի դիրքորոշումներն իրար չեն մոտենում բացարձակապես»․ Արմեն Բաղդասարյան. ՏԵՍԱՆՅՈՒԹ

Factor TV-ի զրուցակիցն է քաղաքական վերլուծաբան Արմեն Բաղդասարյանը

-Պարոն Բաղդասարյան, Ադրբեջանը նորից սկսել է Հայաստանի հյուսիս-արևելյան սահմանների ինտենսիվ ռմբակոծումը։ Սա կապ ունի՞ Բրատիսլավայի վերջին հանդիպման հետ, որտեղ մեծ հաշվով լուրջ պայմանավորվածություններ ձեռք չբերվեցին։

-Նախ, որքան ես տեղյակ եմ, չի ռմբակոծվել, գնդակոծվել է․․․

-Բոլոր դեպքերում՝ տարբեր տրամաչափի զենքերով․․․

-Որպես կանոն, այդպիսի գնդակոծությունները և իրավիճակի լարվածության աճը կապ ունեն բանակցային գործընթացի հետ։ Ադրբեջանը ցույց է տալիս իր դժգոհությունը բանակցային գործընթացից։ Եվ հիշեցնում է, որ իրավիճակը կարող է սրել։ Սա կարող է նաև երկրորդ պատճառը ունենալ։ Ադրբեջանը հունվարյան դեպքերի մոտենալն այդպես է նշում, երբ հայկական ջարդեր եղան և խորհրդային զորքերը մտան Բաքու։ Նրանց համար խորհրդային զորքերի Բաքու մտնելը ծանր հարված էր իրենց պետությանը։ Հիմա էլ այդ դեպքերի 30 ամյակն է։ Սա անուղղակի վկայությունն է նաև, որ, այնուամենայնիվ, ադրբեջանական քարոզչությունը մի քիչ չափազանցնում է դրությունը բանակցային գործընթացում։ Իրենք ուզում են ասել, որ այ, Հայաստանը զիջումների է գնում, բայց իրենց այս քայլերով մատնում են, որ իրենք դժգոհ են, Հայաստանը զիջումների չի գնում, ընդհակառակը, կոշտացրել է իր դիրքորոշումը։

-Այսինքն, հնարավո՞ր է, որ նրանք գնդակոծությունները շարունակեն ոչ թե Բաքվի դեպքերին ընդառաջ, այլև մինչև հաջորդ բանակցություններ գոնե արտգործնախարարների մակարդակով։

-Ինչքան բարդանում են բանակցությունները, այնքան սահմանում իրավիճակը լարվելու է, որովհետև նրանք հասկանում են, որ չեն կարողանալու հայկական կողմից ստանալ իրենց համար ցանկալի զիջումները։ Եվ նրանք պարզ ուժի ցուցադրում են կազմակերպում, ինչը չի ստացվում, որովհետև, ըստ պաշտոնական հաղորդագրության, մերոնք արժանի պատասխան են տվել, դրանից հետո, կարծես թե, կրակը դադարել է։ Այո, այսպիսի սահմանային լարվածությունները աճելու են բանակցային գործընթացին զուգահեռ, բայց ես չեմ կարծում, թե դրանք այն գործողություններն են, որ ճնշելու են հայկական կողմին, և մերոնք պիտի դրանք հաշվի առնելով ինչ-որ զիջումների գնան։ Ճիշտ հակառակ էֆեկտն է, որովհետև մի կողմից միջնորդներն ասում են, հա՞, այդպես խաղաղության, հաշտության, համաձայնության գործընթացներ սկսենք, մյուս կողմից՝ այդ լարվածությունը։ Սա ևս մեկ անգամ մեզ ցույց է տալիս, որ իրենց հետ հնարավոր չէ լուրջ զիջումների գնալ և ապավինել իրենց խաղաղասիրությանը։ Ո՛չ, իրենք խաղաղասեր չեն, ո՛չ, իրենց նպատակը մեզ հնարավորին չափ վնասելն է։

-Փետրվարին Ադրբեջանում սպասվում են խորհրդարանի ընտրություններ։ Դրանք, ըստ Ձեզ, չե՞ն կարող գոնե Ադրբեջանի կողմից նպաստել սահմանային լարվածության թուլացմանը։

-Չէ, ճիշտ հակառակը։ Որովհետև Ադրբեջանում էլ մեծ դժգոհություն  կա իշխանություններից և այնտեղ էլ ժողովրդավարական շարժման ինչ-որ ծիլեր են նկատվում։ Եվ Ադրբեջանի իշխանությունները պիտի ցույց տան, որ՝ ի՜նչ ժողովրդավարություն, ի՜նչ արդար ընտրություններ, ի՜նչ մարդու իրավունքներ, տեսնու՞մ եք սահմանին ինչ է կատարվում, թշնամին նայում է մեզ, մենք ջուր ենք լցնում նրա ջրաղացին։ Այս հռետորաբանությունը պիտի կիրառեն։ Այդպես է, չէ՞, ինչքան սահմանին իրավիճակը լարվում է, այնքան ժողովուրդը ձգտում է համախմբվել իշխանությունների շուրջ։ Այսինքն, ճիշտ հակառակը՝ ինչքան ընտրությունները մոտենան, այնքան իրավիճակը կլարվի։

-ՀՀ արտգործնախարար Զոհրաբ Մնացականյանն ասում է, որ բանակցային գործընթացում փակուղի չկա, սակայն միաժամանակ նշվում է, որ որևէ փաստաթուղթ չի քննարկվում։ Ինչո՞վ սա փակուղային չէ։

-Որովհետև փաստաթուղթը կա, բայց այդ փաստաթղթի շուրջ բանակցություններ չեն ընթանում։ Հայկական կողմն ասել է, թե ինչու չեն ընթանում։ Հայկական կողմն ասել է՝ նախ մենք պիտի հասկանանք, թե այդ բանակցային կետերում հիմնարար սկզբունքներ ասելով Ադրբեջանն ինչ նկատի ունի։ Ադրբեջանը հստակորեն չի հայտարարել, օրինակ, թե ինչ նկատի ունի Արցախի ինքնորոշման իրավունք ասելով։ Նրանք պիտի հստակեցնեն, որ դա նշանակում է, որ Արցախը կարող է իր կարգավիճակը որոշել, ընդհուպ մինչև լիակատար անկախություն։ Կամ ասեն, որ մենք դա հասկանում ենք ինքնավարություն Ադրբեջանի կազմում։ Հենց որ իրենք դիրքորոշումը հստակեցնեն, դրանից հետո պարզ կդառնա, թե մենք այդ փաստաթղթի շուրջ բանակցությունները շարունակո՞ւմ ենք, թե՞ չենք շարունակում։ Դրա համար այդպիսի իրավիճակ է, փաստաթուղթը կա, բայց դրա շուրջ բանակցությունները չկան, քանի դեռ կողմերի միջև հստակություն չկա, թե այդ կետերից յուրաքանչյուրը ով ինչպես է հասկանում։

-Ադրբեջանական CBS հեռուստաընկերությանը տված հարցազրույցում Էլմար Մամեդյարովը ներկայացրել է, թե ինչ է իրենց ուզածը, Բաքուն հայկական կողմին առաջարկում է «խաղաղություն՝ բարգավաճման հեռանկարով»։ Սրան ի՞նչ կարող է առաջարկել հայկական կողմը։ Արդյո՞ք 94 թվականից այս կողմ հենց սա չի առաջարկում Բաքուն։

-Հայկական կողմը կարող է առաջարկել և առաջարկում է հետևյալը՝ Արցախը չի կարող լինել Ադրբեջանի կազմում, Արցախի կարգավիճակը պիտի որոշի Արցախի ժողովուրդը հանրաքվեի միջոցով և Ադրբեջանը պարտավոր է ընդունել այդ որոշումը ինչպիսին էլ լինի։ Միայն դրանից հետո կարելի է քննարկել հետագա մյուս հարցերը։ Այսինքն, տարածքներ, փախստականների վերադարձ, կոմունիկացիաների բացում։ Դրանք կարելի է քննարկել միայն այն բանից հետո, երբ Ադրբեջանը կհայտարարի, որ պատրաստ է ճանաչել Արցախի անկախությունը։

-Պարոն Բաղդասարյան, Ադրբեջանն ասում է իրենը, Հայաստանն ասում է իրենը։ Որտե՞ղ է փոխըմբռնումը։

-Փոխըմբռնում չկա առայժմ և կողմերի դիրքորոշումն այնքան հեռու է իրարից, որ այսօր էլ, ինչպես մեկ տարի առաջ, երկու տարի առաջ պատերազմի վերսկսման հավանականությունը շատ ավելի մեծ է, քան խաղաղ կարգավորման։

-Այսինքն, հնարավո՞ր է իրական «բանակցային լեզուն» դառնա պատերազմը։

-Ամենայն հավանականությամբ այդպես էլ կլինի, որովհետև կողմերի դիրքորոշումներն իրար չեն մոտենում բացարձակապես։

-Ամերիկյան արտաքին քաղաքական գերատեսչությունը հայտարարել է, որ Հայոց ցեղասպանությունը ճանաչելու վերաբերյալ Սենատում անցած շաբաթ ընդունված բանաձևը նախագահ Դոնալդ Թրամփի վարչակազմի քաղաքականությունը չի արտացոլում: Այդ դեպքում ո՞րն է բանաձևի էֆեկտը, եթե երկու պալատները իրենց ընտրողների անունից դատապարտում են Ցեղասպանությունը, իսկ նախագահը չի դատապարտում։

-Ես առիթ ունեցել եմ ասելու, որ Հայոց ցեղասպանության ճանաչումը ո՛չ հայ-թուրքական խնդիր է, ո՛չ՝ հայ-ամերիկյան։ Թուրք-ամերիկյան հարաբերությունների խնդիր է։ Այդ հարաբերություններում ԱՄՆ-ն երբեմն-երբեմն օգտագործում է Հայոց ցեղասպանության խաղաքարտը Թուրքիայի վրա ինչ-ինչ ճնշումներ գործադրելու և ինչ-ինչ զիջումներ կորզելու համար։ Թրամփի այդ ասածը նշանակում է, որ այս պահին նրանք սահմանափակվում են Սենատի և Ներկայացուցիչների պալատի բանաձևերով, բայց եթե թուրք-ամերիկյան հարաբերություններում ինչ-որ չլուծված հարցեր մնան, Թուրքիան ինչ-որ հարցերում չզիջի, իրենք կանեն հաջորդ քայլը։ Առայժմ այդ քայլը չեն անում։ Սա է նշանակում ընդամենը։ Ուստի մեզ ոչ պիտի ոգևորի այդ ճանաչումը, ոչ էլ առանձնապես տխրեցնի։ Մենք պիտի հասկանանք, թե ինչ է տեղի ունենում և պիտի փորձենք տեղի ունեցածը հնարավորինս օգտագործել ի շահ Հայաստանի։

-Ըստ էության որտե՞ղ կարող է սայթաքել Թուրքիան, որպեսզի ապրիլի 24-ին նախագահ Թրամփը ասի «ցեղասպանություն» բառը, կատարի վերջին քայլը։

-Նախ դա վերջին քայլը չի լինի, դրանով գործընթացը կսկսվի։ Որովհետև պաշտոնապես ԱՄՆ-ի կողմից Ցեղասպանության ճանաչմանը կհաջորդեն բազմաթիվ այլ ճանաչումներ։ Թուրքիան այդ աստիճանի չի սայթաքի։ Հիմա խնդիրն այն է, որ ռուս-թուրքական ջերմացման ֆոնին ԱՄՆ-ն փորձում է Թուրքիային պոկել Ռուսաստանից և բերել դեպի Արևմուտք, բերել ՆԱՏՕ։ Եվ ինչպես մտրակի և բլիթի քաղաքականությունն է, այս բանաձևի ընդունումով ցույց են տալիս մտրակը։

-Պարոն Բաղդասարյան, վերջին օրերին մեկը մյուսի հետևից ձերբակալվելու պատրաստակամություն են հայտնում նախկին իշխանությունների ներկայացուցիչներ՝ Սերժ Սարգսյանի գլխավորությամբ, որն ասել էր, որ եթե Ղարաբաղի հարցը կլուծվի, Մարտի 1-ն էլ կբացահայտվի, պատրաստ է ձերբակալվել։ Նրանից հետո ձերբակալվելու պատրաստակամություն հայտնեց Ռուբեն Հայրապետյանը, նույնիսկ նոր իշխանության երբեմնի ներկայացուցիչ Արթուր  Վանեցյանն է ասել, որ ձերբակալվելուց չի վախենում։ Սա մարտահրավե՞ր է նոր իշխանություններին։

-Ես չեմ կարծում։ Նախ այդ վախենալ-չվախենալը… Եթե ասեն, որ մենք վախենում ենք, դրանից ի՞նչ պիտի փոխվի։ Ոչինչ չի փոխվի, չէ՞։ Ենթադրենք վախենում են։ Հետո՞։ Եթե օրենքները ենթադրում են, որ այդ մարդիկ պիտի ձերբակալվեն, պիտի ձերբակալվեն։ Եթե չէ՝ չէ։ Այնպես չէ, որ եթե մեկն ասում է, որ ինքը վախենում է, ասեն՝ լավ, եթե դու վախենում ես, քեզ չենք ձերբակալի։

-Գուցե նրանք ուզում են ասել, որ իրենք դեռ ուժեղ են։

-Դա ուժի հետ կապ չունի։ Երբ գալիս է ինչ-որ պահ, գործընթացները դառնում են անխուսափելի, ավելի լավ է պատվով ընդունել ճակատագիրը, նույնիսկ քաղաքական հնչերանգ տալ դրան, դա ավելի շահեկան ձևով կարելի է օգտագործել։ Նույնիսկ մարդկային որակների հետ գործ չունի։

-Բայց ինչո՞վ եք բացատրում, որ նրանք ոնց որ նույն բանն ասեն, ինչպես երգչախումբ։

-Վերջին մի քանի օրերին նորից շրջանառության մեջ են դրել «կոնսենսուս մինուս մեկ»-ը։ Այսինքն, տեսեք, բոլորը համախմբվել են իշխանությունների դեմ։ Իրականում դա մի քիչ այնքան էլ այդպես չէ։ Այո, կոնսենսուս մինուս մեկը կա, բայց այդ մինուս մեկը իշխանությունները չեն, այդ մեկը ժողովուրդն է կամ ժողովրդի մեծ մասը։ Որովհետև եթե իշխանությունը վայելում է հասարակության մեծամասնության աջակցությունը և քաղաքական մյուս ուժերը կոնսենսուսով հանդես են գալիս այդ ուժի դեմ, ստացվում է, որ հանդես են գալիս ժողովրդի մեծամասնության դեմ։ Հիմա քաղաքական դաշտում փորձում են այն տպավորությունը ստեղծել, որ բոլոր ուժերը համախմբված են Նիկոլ Փաշինյանի և նրա ղեկավարած ուժի դեմ։ Տպավորություն են ուզում ստեղծել, թե տեսեք՝ մեզ բոլորիս ձերբակալում են, մեզ բոլորիս հալածում են։ Բայց այդ քրեական գործերն այնպես չէ, որ հորինված են։ Եթե հորինված լինեին, միանգամից այնպիսի աղմուկ կբարձրանար մեդիա դաշտում, որտեղ նախկին իշխանությունը, ընդդիմությունը մեծ ներկայացվածություն ունի։ Այսինքն, բաց մեդիադաշտը հնարավորություն չի տա արհեստական փաստերով, մեղադրանքներով այդպիսի գործեր սարքել։ Հասարակությունը տեսնում է, հասկանում է։ Նկատե՞լ եք, երբ նախկին իշխանություններն այս ամենը փորձում են քաղաքական հետապնդում ներկայացնել, նրանք հո չեն ասում՝ այս մարդիկ այդ հանցանքները չեն գործել, այդ հանցանքները որևէ մեկը չի փորձում հերքել, նրանք ասում են՝ մենք ձեր դեմ ենք, դրա համար եք հալածում, ու սա քաղաքական մեղադրանք է։

-Հեղափոխության երկրորդ տարին ավարտվում է առանց լուրջ ընդդիմադիր ուժի ձևավորման։ Ըստ Ձեզ ի՞նչն է խանգարում այդպիսի ուժի ձևավորմանը և մյուս տարին կարո՞ղ է վճռորոշ լինել։

-Կարծում եմ զարգացումներ կլինին։ Չեմ կարող ասել՝ վճռորոշ կլինի՞, թե ոչ։ Հիմնական խոչընդոտն այն է, որ ընդդիմադիր դաշտի տեղը զբաղված է՝ նախկին իշխանություններ, հանրապետականներ, դաշնակցականներ, Քոչարյանի կողմնակիցներ։ Շատ ամուր զբաղեցրել են այդ տեղը առանց հանրային աջակցության, բայց մեդիայի տիրույթում շատ մեծ ներկայացվածությամբ։ Եթե վերցնենք այդ քաղաքական ուժերի վարկանիշը՝ 5-7 տոկոս, լավ՝ 10 տոկոս, հաշվի առնելով վերջին ընտրությունների արդյունքները, իսկ մեդիադաշտում նրանց ներկայացվածությունը 80-90 տոկոս է, այդ հակադրությունը կա, որը թույլ չի տալիս ֆինանսական մեծ ռեսուրսներ չունեցող, բայց քաղաքական ինտելեկտուալ մեծ ուժ ունեցողին զբաղեցնել այդ տեղը, որովհետև միջոցներ չկան։ Այ երբ այս ուժերը կամ դուրս կմղվեն քաղաքական դաշտից, կամ ռեբրենդինգի կենթարկվեն գուցե նոր դեմքերով, այդ ժամանակ կձևավորվի ավելի նորմալ ընդդիմություն, որը հասարակության մեծ մասի ատելությունը չի ունենա։ Սա է խնդիրը՝ իրենք դաշտում ներկայացված են առանց հասարակական աջակցության, բայց այդ տեղը զբաղեցնում են։

Մհեր Արշակյան

Մանրամասները՝ տեսանյութում: