Ովքեր են Արցախի «սաշիկները». Հայկ Խանումյանն անուններ է տալիս. ՏԵՍԱՆՅՈՒԹ

Factor.am-ի հարցազրույցն Արցախի Ազգային ժողովի ընդդիմադիր պատգամավոր Հայկ Խանումյանի հետ.

– Պարո՛ն Խանումյան, ԵԱՀԿ Միսնկի խումբը հայտարարություն է տարածել, ըստ որի՝ առաջարկվում է բանակցային գործընթացում փոփոխություններ չանել, փոխարենը Հայաստանի վարչապետն առաջարկում է Արցախին ներգրավել բանակցային գործընթացում: Նա հիմնավորում է, որ ինքն Արցախից չի ընտրվել, Արցախի ժողովրդից վստահության քվե չունի: Այս երկու հայտարարությունները Դուք ինչպե՞ս եք գնահատում: Սրա հանգուցալուծումն ի՞նչ պետք է լինի:

– ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահների հայտարարության մեջ կար, որ ձևաչափի փոփոխության հարցը պետք է համաձայնեցնել մյուս կողմի հետ նույնպես, այսինքն՝ չանել այնպիսի հայտարարություններ, որոնք միակողմանիորեն ինչ-որ բան կենթադրեն: Մյուս կողմից՝ Ադրբեջանին ուղղված նույնպես տեքստ կար: Խոսքը ռազմական շանտաժով սպառնալիքի անթույլատրելիության մասին է: Այսինքն՝ երկու կողմին էլ փորձել են հավասարակշռված ինչ-որ բաներ ասել:

Ինչ վերաբերում է ձևաչափի փոփոխությանը, իրականում սա ձևաչափի վերականգնումն է: Ինչպես գիտեք՝ Բուդապեշտյան գագաթնաժողովում հակամարտությունը երեք կողմ ունի՝ Ադրբեջանը, Հայաստանը և Արցախի ժողովրդի ընտրյալ ներկայացուցիչները: Տվյալ դեպքում՝ Նիկոլ Փաշինյանի ասածը խիստ տրամաբանական է. Արցախի բնակիչներն իրեն չեն ընտրել, չեն ձևավորել Հայաստանում ներկայումս գործող իշխանությունը, հետևաբար՝ տրամաբանական է, որ Արցախի բնակիչների անունից հանդես գան Արցախի ընտրյալ ներկայացուցիչները:

Մյուս կողմից՝ հարցի լուծման մեկ այլ տարբերակ կարող է լինել այն, երբ որ վերականգնվի Արցախի բնակիչների՝ Հայաստանի իշխանություն ընտրելու իրավունքը, Արցախի բնակչությունը նույնպես մասնակցի հայաստանյան ընտրություններին, ձևավորվի հայաստանյան իշխանություն, որն էլ, բնականաբար, կներկայացնի նաև Արցախի բնակիչների շահերը:

– Դուք հղում եք անում մի համաձայնագրի՝ խոսքը 1994 թվականին կնքված Բուդապեշտի համաձայնագրի մասին է, որը քաղաքական գործընթացների արդյունքում մի քանի տարի է՝ չի գործում: Հղում անել մի համաձայնագրի, որը տարիներ շարունակ չի գործում, որքանո՞վ է իրատեսական:

– Բայց ոչ ոք այդ համաձայնագիրը չի չեղարկել: Հետևաբար՝ այդ համաձայնագիրն է ընկած ընդհանուր հիմքում այս ամբողջ գործընթացի՝ ԵԱՀԿ միջնորդության և ԵԱՀԿ-ի ներգրավմանն այս խաղաղ կարգավորման գործընթացում: Հետևաբար՝ սա պետք է լինի այդ հիմքը, և կողմերն ամեն անգամ բանակցությունների նստելիս պետք է այդ հիմնարար փաստաթղթի դրույթները հաշվի առնեն: Այս առումով ես չեմ կարծում, որ սա փակուղի է, բնականաբար՝ Ադրբեջանը պետք է ընդդիմանար այդ ամենին և, բնականաբար, Փաշինյանը շարունակաբար պիտի պնդի Արցախը բանակցությունների կողմ դարձնելու դրույթի վրա:

– Պաշտոնական Բաքուն ողջունել է Մինսկի խմբի այս հայտարարությունը, հատկապես՝ այն դրույթները, որ պետք է բանակցային ձևաչափում փոփոխություն չլինի, և տարածքները պետք է վերադարձվեն Ադրբեջանին: Այս հայտարարությանն ինչպե՞ս եք վերաբերվում:

– Հայկական կողմն էլ կարող է ողջունել այն դրույթները, որոնք վերաբերում են ուժի չկիրառմանը, ինքնորոշման իրավունքին, ռազմական հռետորաբանության կամ պատերազմի սպառնալիքի բացառմանը: Ուզում եմ ասել՝ հատվածաբար ինչ-որ դրույթներ վերցնել ու ողջունելն իրենց խնդիրն է: Այդ 6 կետերը, որոնք շարադրված են ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահների հայտարարության մեջ, Մադրիդյան սկզբունքների բացված կետերն են, և նորություն չկա: Ավելին, պետք է նշել, որ հայկական կողմը մի քանի անգամ, նույնիսկ բացահայտ եղանակով նշեց, որ այդ կետերը, հատկապես՝ տարածքային զիջումներին վերաբերող, անընդունելի են հայկական կողմի համար: Ավելին, ՀՀ Ազգային անվտանգության ծառայության տնօրենը նշեց, որ այդ տարածքները պետք է վերաբնակեցվեն և ավելի ուժեղացվեն, ինչն էականորեն տարբերվում է նախորդ իշխանությունների կողմից արվող հայտարարություններից:

– Պարո՛ն Խանումյան, ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահների տարածած հայտարարությունից հետո Ադրբեջանի կողմից մարտի 11-15-ն անցկացվող լայնամասշտաբ զորավարժություններն արցախցիների մոտ ինչ-որ մտավախություն, անհանգստություն առաջացրե՞լ են:

– Չեմ կարծում, նման մտավախություն կամ անհանգստություն չեմ տեսել: Միշտ էլ Ադրբեջանը սովոր է չհայտարարված զորավարժություններ անցկացնել: Միակ տարբերակը պատերազմին անընդհատ պատրաստ լինելն է, հատկապես՝ սպառազինությունների հավասարակշռությունը վերականգնելը, որը վերջին տարիներին, ինչպես գիտեք, մեծապես խախտվել էր՝ հօգուտ Ադրբեջանի:

– Անդրադառնանք ներքաղաքական հարցերի: Առաջիկայում Արցախում խորհրդարանական և նախագահական ընտրություններ են: Ձեր կուսակցությունը հայտարարել է ընտրություններին մասնակցելու մասին, բայց թեկնածուների հետ կապված որևէ հստակեցում չկա: Նախագահի թեկնածու առաջադրելո՞ւ եք, թե՞ սատարելու եք որևէ թեկնածուի:

– Խորհրդարանական և նախագահական ընտրությունների մասին դեռ վաղ է խոսել՝ մեկ տարուց ավելի կա դեռ: Եվ, հավանաբար, ընտրությունների վերաբերյալ, թեկնածուների վերաբերյալ կուսակցությունների նախընտրական համագումարները տեղի կունենան 2020 թվականի հունվարին, կարծում եմ՝ մերը նույնպես: Մենք մարտի վերջին ունենք համագումար, որտեղ կանդրադառնանք նաև ապագա ընտրություններին: Դեռ, իհարկե, անուններ չեն լինի, բայց, բնականաբար, մենք հակված ենք մասնակցել թե՛ նախագահական, թե՛ խորհրդարանական ընտրություններին, և մեր գլխավոր նպատակն իշխանության վերարտադրություն թույլ չտալն է:

– Թեև նշում եք, որ երկար ժամանակ կա, բայց իշխանական կուլիսներում արդեն թեկնածուների անուններ են շրջանառվում, և շրջանառվում են իշխանության թիմակիցների անուններ, մասնավորապես՝ Արայիկ Հարությունյան, Վիտալի Բալասանյան: Իշխանության կողմից այս ակտիվությունն ինչո՞վ է պայմանավորված:

– Նախ՝ ես չեմ ուզում անդրադառնալ իշխանական կուսակցությունների հայտարարություններին, որովհետև իրենք այս տարիներին որոշում կայացնող չեն եղել. խոսքը թե՛ Ազատ Հայրենիք, թե՛ Արցախի ժողովրդավարական կուսակցության մասին է: Իրենք միշտ եղել են սպասարկող կուսակցություններ: Օրինակ՝ սահմանադրական փոփոխությունների ընթացքում մի քանի անգամ փոխել են իրենց կարծիքը և, ի վերջո, քվեարկել այն տարբերակի օգտին, որն իրենց սեղանին դրվել է Երևանի կամ Բակո Սահակյանի կողմից: Այդ կուսակցությունները սպասարկու կուսակցություններ են եղել, և իրենց հայտարարություններին չպետք է լուրջ վերաբերվել: Ինչ վերաբերում է Վիտալի Բալասանյանի հայտարարություններին կամ ցանկություններին, ապա որպես իշխանական թեկնածու՝ նորմալ է: Պետք է հստակ հասկանանք, որ իրականում նա նույնպես իշխանության վերարտադրության տարբերակներից մեկն է այս պահին:

– Իշխանական այդ երկու թեկնածուները, որոնց անունները շրջանառվում են, նրանցից մեկը՝ Վիտալի Բալասանյանը, լարված հարաբերություններ ունի Նիկոլ Փաշինյանի հետ, իսկ Արայիկ Հարությունյանը՝ բարիդրացիական: Այս հանգամանքը վճռորոշ դեր կարո՞ղ է խաղալ ընտրությունների ժամանակ:

– Շրջանառվում է ոչ թե երկու, այլ մոտ մեկ տասնյակ անուն: Չեմ ուզում անդրադառնալ այդ անուններին, որովհետև, կրկնում եմ, նույն Արայիկ Հարությունյանին լուրջ չեմ վերաբերվում, որովհետև ինքն ու իր կուսակցությունը երբեք որոշում կայացնող չեն եղել, այլ սպասարկողներ: Կգա օրը, թեկնածուները կլինեն, ժողովուրդն իր որոշումը կկայացնի: Ինչ վերաբերում է Երևանի հետ հարաբերություններին, դա այնքան էլ այնպես չի, ինչպես նկարագրեցիք: Արայիկ Հարությունյանն ուղղակի չի կարող լավ հարաբերություններ ունենալ Հայաստանի իշխանությունների հետ՝ մի պարզ պատճառով. չի կարող կոռուպցիոն համակարգ ստեղծած, այդ համակարգը սպասարկած անձը լավ հարաբերություններ ունենալ կոռուպցիայի դեմ պայքար մղող, համակարգային կոռուպցիան վերացրած իշխանությունների հետ, որոնք այսօր կան Հայաստանում: Դրանք հակադիր բևեռներ են:

– Պարո՛ն Խանումյան, Հայաստանում իշխանություն է փոխվել: Հիմա Արցախի իշխանություններն ո՞ւմ են սպասարկում, որ ասում եք՝ սպասարկում են Երևանին: Նախկի՞ն, թե՞ նոր իշխանություններին են նրանք ենթարկվում:

– Իմ նշած քաղաքական ուժերը սպասարկել են տարբեր շրջանակների, առաջին հերթին՝ Բակո Սահակյանին: Սկզբից Սերժ Սարգսյանը մի մարդու հետ էր Արցախում աշխատում՝ Բակո Սահակյանի, որը բոլոր ֆինանսներն ու իշխանությունն իր ձեռքում էր կենտրոնացրել: Եվ նրանք սպասարկում էին Բակո Սահակյանին, այդպիսով՝ նաև Սերժ Սարգսյանին: Սպասարկող կուսակցություններ ասելիս ես դա նկատի ունեմ: Այսինքն՝ դրանք կուսակցություններ են, որ տարիներ շարունակ Բակո Սահակյանի հակասահմանադրական որոշումներն են ողջունել ու աջակցել, այդ թվում՝ սահմանադրական փոփոխությունները և Բակո Սահակյանի՝ երրորդ ժամկետով ընտրության հարցը, վերջին պահին նրանց նաև Դաշնակցությունը միացավ:

– Ինչ եք կարծում՝ Սերժ Սարգսյանը հիմա նույնպե՞ս միջամտում է Արցախի ներքաղաքական հարցերին՝ հաշվի առնելով իր և Բակո Սահակյանի մտերիմ հարաբերությունները:

– Չգիտեմ՝ իրենց խոհանոցներում կամ հարսանիքների սեղաններին ինչ են խոսում: Համենայն դեպս՝ կարծում եմ, որ Արցախում իրականում կա իշխանության ներսում մի խումբ, որը Սերժ Սարգսյանի աջակիցն է և հայաստանյան խորհրդարանական ընտրությունների ժամանակ փորձեցին ինչ-որ հայտարարություններ անել, որոնք կարող էին օգնել ՀՀԿ-ին:

– Եթե Սամվել Բաբայանը սահմանադրական փոփոխությունների հետ կապված ստորագրահավաք նախաձեռնի, Դուք այդ գործընթացին կմիանա՞ք:

– Սամվել Բաբայանը հայտարարել է քաղաքացիական գործընթացի մասին, հետևաբար՝ պետք չէ այն քաղաքականացնել կամ կուսակցականացնել: Ըստ Արցախի Սահմանադրության՝ ընտրողների 10 տոկոսն իրավունք ունի նախաձեռնել սահմանադրական փոփոխություն, որի հաջորդ փուլը նախագիծը խորհրդարան բերելն է, որը պետք է հաստատվի 2/3-ով, այսինքն՝ 22 պատգամավորով, որից հետո պետք է տեղի ունենա հանրաքվե: Սա երկար և բարդ ճանապարհ է: Բայց եթե քաղաքացիների խումբը Սամվել Բաբայանի գլխավորությամբ դա նախաձեռնել է, մենք կհետևենք, երբ կգա քաղաքական փուլը, այդ ժամանակ էլ հարցին կանդրադառնանք:

– Պարո՛ն Խանումյան, Դուք հայտարարում եք, որ Արցախում էլ կան «սաշիկներ», որոնք «փայ ունեն» բիզնեսներում, ունեն առանձին խոշոր բիզնեսներ և բարձր պաշտոններ են զբաղեցրել: Կխնդրեմ մանրամասնեք՝ ո՞ւմ և ի՞նչ բիզնեսների մասին է խոսքը:

– Արցախի պետական բյուջեն այս տարիների ընթացքում իրականում եղել է մի քանի հոգու, մի քանի շրջանակի բարեկամների սպասարկման միջոց: Ես մանրամասն այդ թեմային անդրադարձել եմ բյուջեի քննարկումների ժամանակ: Խոսքը վերաբերում է, օրինակ, Արցախի պետական ներդրումային հիմնադրամի միջոցով կատարվող լվացումներին: Արցախի պետական բյուջեից միլիարդավոր դրամներ են փոխանցվում այդ հիմնադրամին, և այդ հիմնադրամը գնում է, օրինակ, Սերժ Սարգսյանի փեսային պատկանող ընկերությունը, որը չի աշխատում, որևէ դրամի շահույթ չի բերել: Կամ պետական ծրագրերով ֆինանսավորում են Բակո Սահակյանի բարեկամներին: Բոլոր ծրագրերն այդ կոռուպցիոն համակարգի տրամաբանության մեջ են: Դրանում կարող եք տեսնել Սերժ Սարգսյանի, Բակո Սահակյանի, Արայիկ Հարությունյանի բարեկամներին, շրջապատին, կուսակիցներին, բազմաթիվ նախարարների, փոխնախարարների, Բակո Սահակյանի նեղ շրջապատի մարդկանց, որոնք պետական բյուջեն ուղղակի  դարձրել են իրենց բիզնեսները սպասարկելու միջոց:

Հարցազրույցն ամբողջությամբ՝ տեսանյութում:

Նարեկ Կիրակոսյան