Տնտեսություն
11.02.2019 | 20:02
Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը հաղորդել է, որ 2018 թվականին հայաստանյան բանկերի տրամադրած հիպոտեկային վարկերի ծավալը 20 տոկոսով գերազանցել է նախորդ տարվա ցուցանիշները։ Սա առաջին հերթին խոսում է անշարժ գույքի շուկայում գործարքների աշխուժացման մասին։
Ինչպես Factor.am-ին հայտնեց «Էս. Ջի. Էմ. Գրանդ» անշարժ գույքի գնահատող կազմակերպության տնօրեն Սանասար Պետրոսյանը՝ կա բնակարանների նկատմամբ պահանջարկի նկատելի ավելացում, և դա վերաբերում է Երևանին ու մայրաքաղաքին մոտ գտնվող մարզերին։
«Ավելի հեռավոր շրջաններից, ճիշտն ասած, տեղեկություն չունեմ»,- ասաց նա։
Նշենք, որ մատչելի տոկոսադրույքներով բնակարան ձեռք բերելու հնարավորությունների ապահովումը Փաշինյանի իշխանության գալուց հետո առաջնային խոստումներից էր, ինչի մասին բարձրաձայնել է քանիցս, վերջին անգամ ՌԴ-ում՝ հայ գործարարների հետ հանդիպման ժամանակ։ Բանկային հիպոտեկային տոկոսադրույքների իջեցումը Հայաստանի նոր քաղաքական իշխանությունների հայտարարած սոցիալական բնակարանաշինության ծրագրի շրջանակներում է, որի վերջնանպատակը հիպոտեկային վարկով երկրորդային շուկայից 5.5 տոկոսով բնակարան ձեռք բերելու հնարավորությունն է։
Տնտեսագետ Թաթուլ Մանասերյանը Factor.am-ի հետ զրույցում նշեց, որ այս դրական դինամիկան չի կարող լինել մեկ գործոնի ազդեցություն, օրինակ, միայն բանկերի ավելի ճկուն քաղաքականության։
«Մի քանի գործոնների առկայություն է այստեղ։ Նախ, ընդհանուր միջավայրի փոփոխությունով պայմանավորված՝ դրական սպասումներ, ապա՝ այն, ինչ անում է ֆինանսական հատվածը, և դա չի կարելի հաշվի չառնել, ընդհուպ մինչև վերջին զարգացումները, երբ վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը կրճատվեց ևս 0․25 տոկոսով, ինչը խոսում է այն մասին, որ ընդհանուր առմամբ, բարենպաստ միջավայրի միտումներ կան։ Եթե վերցնենք 2018-ի 9 ամիսների ընթացքում եղել են տարբեր ցուցանիշներ, ապա դրանք ևս վկայում են բարենպաստ զարգացումների մասին»,- ասաց Թաթուլ Մանասերյանը։
«Ազգային հիպոտեկային ընկերության» մասնագիտացված կայքում զետեղված տվյալների համաձայն՝ հիպոտեկային վարկերի ծավալների դինամիկան վերջին 4 տարիներին վկայում է, որ դրանք տարեցտարի աճի միտում են ունեցել։ Այսպես․ 2015-ի չորրորդ եռամսյակ- դրամով՝ 91, 689․43 մլն դրամ, արտարժույթով՝ 107,845․37 միլիոն, 2016-ի չորրորդ եռամսյակ- դրամով՝ 101, 679․24 դրամ, արտարժույթով՝ 104, 497․69 մլն, 2017-ի չորրորդ եռամսյակ- 119, 910․06 միլիոն դրամ, արտարժույթով՝ 108, 773․54 մլն, իսկ 2018-ի երրորդ եռամսյակի դրությամբ հիպոտեկային վարկերի ծավալները կազմել են՝ 142․ 921․ 87, արտարժույթով ՝112․ 666․37 միլիոն դրամ։
Թաթուլ Մանասերյանի խոսքով՝ առևտրային բանկերի այս ռեսուրսները ձևավորվել են ավանդների հաշվին։
«Ավանդների աճ ևս գրանցվել է 2018-ին, որը ևս խոսում է այն մասին, որ կա առաջխաղացում»,- ասում է տնտեսագետը։
Նա հղում է անում ԿԲ՝ ավանդների վերաբերյալ տվյալներին։ Նշենք, որ դեռ հուլիսի վերջերին ավանդները (ներառյալ՝ ցպահանջ հաշիվները) հասել էին ռեկորդային մակարդակի և գերազանցել 2.7 տրլն դրամը։ Այդ միտումը շարունակվել է և ՀՀ ռեզիդենտների ավանդները հուլիս և օգոստոս ամիսների ընթացքում աճել են 47 մլրդ դրամով։ Այդ թվում, դրամային ավանդներն աճել են 19.2 մլրդ դրամով (969 մլրդ դրամից հասնելով 988.2 մլրդ դրամի), իսկ արտարժութային ավանդները՝ 27.8 մլրդ դրամով։
Թաթուլ Մանասերյանը ոչ պակաս կարևոր է համարում պետական ռեզերվների մասով ավելացումը և հիպոտեկային վարկերի ավելացման հարցում՝ազգային արժույթի կայունությունը։
«Ինչու, որովհետև կան մարդիկ, որոնք վերցնում են հիպոտեկ, և եթե տեղի են ունենում արժույթի կուրսի փոփոփոխություններ, և եթե դա վերցրել են դոլարով, ապա ստիպված են լինում վճարել ավելի շատ։ Ամեն դեպքում, անկայունությունն ազդում է վարկավորման և ֆինանսական համակարգի վրա, իսկ վերջին 4 տարիներին ՀՀ ազգային դրամը բառացիորեն միակ կայուն արժույթն է մնացել հետխորհրդային տարածքում»,- ամփոփեց Թաթուլ Մանասերյանը։
Տնտեսագետ Արայիկ Այվազյանի գնահատմամբ՝ Հայաստանում հիպոտեկային ծավալների աճին նպաստել է հեղափոխությունից հետո բանկային վատ պատմություններ ունեցող անձանց վարկային պատմությունների զրոյացումը, ինչը նախկինում մարդկանց սահմանափակում էր անգամ սովորական վարկ վերցնելու պարագայում։ Հիշեցնենք, որ բանկային համաներմանը մասնակցեց Հայաստանի առևտրային բանկերի հիմնական մասը։
Եվ այսպես, ինչ տոկոսադրույքով են ներկայումս բանկերը ՀՀ քաղաքացիներին առաջարկում հիպոտեկային վարկավորում։ Տվյալները վերցրել ենք մի քանի առևտրային բանկերի պաշտոնական կայքերից։ Առաջնային կամ երկրորդային շուկայում բնակելի կամ բիզնես անշարժ գույքի ձեռքբեման համար տրամադրվող վարկերից ամենացածրը՝ 9, 8 տոկոսից սկսված։ Կան նաև՝ 10.7%, 11.7%, մաքուր 10 տոկոս՝ անմիջապես կառուցապատողից գույք ձեռք բերելու նպատակով։ Մինչդեռ նախկինում, գործնականում, 13 տոկոսից ցածր տոկոսադրույք Հայաստանում չկար։
«Եթե առաջ բանկերը հաճախորդին վարկային մի տոկոս էին առաջարկում, լինում էր համաձայնություն, հետո փաստաթղթերի ուսումնասիրությունից հետո պարզվում էր, որ տոկոսադրույքն ավելացել է, հիմա բանկերն այս առումով ավելի զգույշ են և նման բաներ չեն լինում։ Կամ գրեթե չեն լինում։ Ամեն դեպքում, տոկոսադրույքների է՛լ ավելի իջեցման հարցում, կարծում եմ, տեղ էլի կա»,- ասաց տնտեսագետը։
Անժարժ գույքի գնահատման գործակալ Սանասար Պետրոսյանն էլ այն կարծիքին է, որ, այնուամենայնիվ, «բանկերը ֆոկուսներ են անում»։ Այսինքն՝ փաստացի տոկոսադրույքը միևնույն է ավելի բարձր է լինում առաջարկվող տոկոսադրույքից՝ առանձին տողով սպասարկման և այլ վճարների հաշվին։
Ինչպե՞ս է անդրադարձել հիպոտեկային վարկերի ծավալի ավելացումը անշարժ գույքի շուկայի վրա։
Սանասար Պետրոսյանը վերլուծություն չունի, սակայն իր անձնական կարծիքով՝ պահանջարկի ավելացման պատճառով բնակարանների գնի ավելացումը 10 տոկոսից ավելի է։
Նրա խոսքով՝ անշարժ գույք ձեռք է բերվում ինչպես հիպոտեկով, այնպես էլ կանխիկ գումարով։ Կանխիկով ավելի շատ գույք են ձեռք բերում սփյուռքահայերը։
«Իսկ հիպոտեկում ավելի շատ ներգրավված են մինչև 40 հազար դոլարի գործարքները»,- մանրամասնեց նա։
Ծանոթանալով ՀՀ անշարժ գույքի կադաստրի կոմիտեի՝ 2018-ին Հայաստանում անշարժ գույքի շուկայի տարեկան վերլուծությանը՝ նախ դիտարկում ենք, հանրապետությունում իրականացված գործարքների քանակական համեմատությունը 2017-ի համեմատ։ Ըստ այդմ՝ 2018-ին եղել է 50 691 առուվաճառքի գործարք՝ 2017-ի 44981-ի փոխարեն։ Ըստ որում՝ հանրապետությունում ընդհանուր գործարքների տոկոսային բաշխվածության համաձայն՝ դրանց 31․2 տոկոսը բաժին է ընկնում բնակարաններին։ Ոչ պակաս կարևոր միտում է այն, որ ընդհանուր գործարքների բաշխվածության առումով առաջատարը մայրաքաղաքն է (դա ներառում է նաև հողերի վաճառք, զանազան օտարումներ, ինչպես նաև ոչ օրինական կառույցների օրինականացում ), իսկ վարչական շրջաններից՝ Կենտրոնը, որտեղ 2018-ին եղել է 11 808 գործարք, իսկ 2017-ին՝ 11181։ Ավան, Աջափնյակ, Մալաթիա-Սեբաստիա, Նոր Նորք, Շենգավիթ վարչական շրջաններում նույնպես նկատվել է ընդհանուր գործարքների աճ, բայց առավել աննշան։ Իսկ, օրինակ, Դավիթաշեն, Նուբարաշեն համայնքերում արձանագրվել է ընդհանուր գործարքների անկում։
Անի Սահակյան
