14.05.2025 | 18:00
Բաքուն արձագանքել է Փաշինյանի «Խաղաղության խաչմերուկ»-ին // ՀԱԷԿ-ը մայիսի 15-ից չի գործի․ ԼՈՒՐԵՐ
Թուրքիայում անորոշություն է PKK-ի բանտարկված առաջնորդի ուղերձից առաջ․ անդրադարձ
Քաղաքականություն
07.02.2025 | 23:30
Թուրքիան անորոշության մեջ է բանտարկված քուրդ զինյալ առաջնորդ Աբդուլլահ Օջալանի՝ արգելված Քուրդիստանի աշխատավորական կուսակցության (PKK) հիմնադիր Աբդուլլահ Օջալանի մոտալուտ հայտարարությունից առաջ, որի հետևանքները հնարավոր չէ կանխատեսել։ Այս մասին ասվում է AFP-ի անդրադարձում, որը վկայակոչում է Turkish Minute-ը։
1999 թվականից Ստամբուլի մերձակայքում Իմրալը բանտային կղզում առանց պայմանական վաղաժամկետ ազատման ցմահ բանտարկություն կրելով՝ Օջալանը կարող է օգտագործել փետրվարի 15-ը՝ իր ձերբակալության տարելիցը, արձագանքելու Անկարայի կոչին՝ PKK-ին զենքերը վայր դնելու, հնարավոր է՝ վաղաժամկետ ազատում ապահովելու համար:
75-ամյա Օջալանն ասել է, որ «վճռական է» ներգրավվել մի գործընթացում, որը կշրջի 1984 թվականից ի վեր առնվազն 40,000 մարդու կյանք խլած հակամարտության էջը: Սակայն ոմանք թերահավատ են, որ դա տեղի կունենա այն օրը, երբ Օջալանին բռնել են թուրքական անվտանգության ուժերը Նայրոբիում գործողության ընթացքում: Եթե Օջալանը կոչ անի, պարզ չէ, թե ինչ է նա շահելու ձիթապտղի ճյուղից, որը նրան է ուղղվել նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի օրհնությամբ։
«Ի՞նչ է առաջարկել Էրդողանը։ Մենք ոչինչ չգիտենք, նա պատրա՞ստ է զիջումների։ Օջալանի՝ իր հետևորդներին զենքերը վայր դնելու կոչ անելը չի նշանակում կապիտուլյացիա կամ հրաժարում քրդական դատի օրինականությունը պաշտպանելու իրավունքից»,- ասել է քրդական հարցերով փարիզաբնակ մասնագետ Համիտ Բոզարսլանը։
Քրդամետ «Ժողովուրդների հավասարություն և ժողովրդավարություն» կուսակցության (DEM Party) համանախագահ Թունջեր Բաքիրհանն էլ ասել է, որ Օջալանը «պատրաստում է քրդական հարցի պատվավոր լուծման բանաձև»։
«Մենք չգիտենք դրա ճշգրիտ բովանդակությունը, բայց գիտենք, որ այն կպարունակի ուղերձ քրդական հարցի դեմոկրատական պատասխանի մասին»,- ասել է նա։
Մյուս անհասկանալի հարցն այն է, թե ինչպիսի արձագանք կարող է առաջացնել նման կոչը PKK-ի մարտիկների շրջանում Հյուսիսային Իրաքի լեռներում կամ Սիրիայի հյուսիս-արևելքում, որտեղ քրդերի գլխավորած «Սիրիայի դեմոկրատական ուժերը» (SDF) պայքարում են Անկարայի կողմից աջակցվող զինյալների դեմ: Անկարան թշնամաբար է վերաբերվում ԱՄՆ-ի կողմից աջակցվող SDF-ին՝ պնդելով, որ նրա հիմնական տարրը՝ Ժողովրդական պաշտպանության միավորումները (YPG), PKK-ի ճյուղն է։
Թուրքիան հույսը դնում է Սիրիայի նոր ղեկավարների վրա՝ իր անվտանգության հետ կապված մտահոգությունները լուծելու համար։ Թեև Սիրայի անցումային նախագահ Ահմեդ ալ-Շարաան մերժել է քրդական ինքնակառավարման ցանկացած ձև և հորդորել է SDF-ին հանձնել զենքերը, տարածաշրջանային դերակատարները գիտեն, որ շատ բան կախված կլինի ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփից և նրա նոր վարչակազմից:
«Չի կարող լինել [SDF] համաձայնագիր Դամասկոսի հետ՝ առանց հյուսիս-արևելքի կողմից հսկայական զիջումների կամ առանց թուրքերի անվտանգության բավարար երաշխիքների։ PKK-ն կարող է ձևացնել, թե կատարում է Օջալանի կոչը՝ պահելով զենքերը։ Բայց կա նաև ղեկավարության խնդիր»,- նախազգուշացրել է եվրոպացի հետազոտողը, որը ցանկացել է անանուն մնալ:
Թեև Օջալանը տարիներ է անցկացրել ճաղերի հետևում և նույնիսկ «առաջադեմ» շրջադարձ կատարել, «նա մնում է առաջնորդող լույս» քրդական շարժման համար, ասել է քրդերի հարցով մասնագիտացած ֆրանսիացի պատմաբան Բորիս Ջեյմսը:
Մեկ այլ հարց է քրդամետ DEM կուսակցությունը։ Կկարողանա՞ Անկարան որևէ գործարք կնքել Օջալանի հետ՝ առանց քրդական շարժման քաղաքական թևի՝ խորհրդարանում մեծությամբ երրորդ կուսակցության համար երաշխիքների: DEM-ի պատգամավորների պատվիրակությունը վերջին ամիսներին երկու անգամ այցելել է Օջալանին Իմրալը բանտային կղզում։
Բայց կուսակցության նախկին առաջնորդներից երկուսը դեռ ճաղերի հետևում են, որոնցից մեկը Սելահաթթին Դեմիրթաշն է, որը ձերբակալվել է 2016 թվականին և անցյալ տարվա մայիսին դատապարտվել 42 տարվա ազատազրկման։ Անցյալ տարվա ՏԻՄ ընտրություններում ընտրված DEM կուսակցության ութ քաղաքապետեր էլ հեռացվել են և փոխարինվել կառավարության կողմից նշանակված ադմինիստրատորներով:
Թարգմանությունը՝ Էմմա Չոբանյանի
