Թուրքիան խոչընդոտներ է ստեղծում ՆԱՏՕ-ի նոր ռազմավարության ընդունման համար՝ Շվեդիային դաշինք չթողնելու ֆոնին
Քաղաքականություն
27.06.2023 | 23:30Վիլնյուսում նախանշված ՆԱՏՕ-ի առաջիկա գագաթնաժողովին մնացել է երկու շաբաթ: Al-Monitor-ը տեղեկացել է, որ Թուրքիան բարձրացնում է դաշինքի պաշտպանական ռազմավարության շուրջ իր պահանջները՝ նշելով, որ Սև ծովը Էգեյանին միացնող կարևոր ջրային ուղիները պետք է անվանվեն «Թուրքական նեղուցներ», ոչ թե «նեղուցներ»։
Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը նույնպես շարունակում է ճնշում գործադրել Շվեդիայի վրա՝ ճնշելու քուրդ ահաբեկիչների ենթադրյալ աջակիցներին՝ որպես դաշինքին երկրի անդամակցության հայտը վավերացնելու նախապայման։
ՆԱՏՕ-ի գլխավոր քարտուղար Յենս Ստոլտենբերգի հետ հեռախոսազրույցում Էրդողանն ասել է, որ Անկարան կառուցողականորեն համագործակցում է Շվեդիայի հետ, սակայն վերջինիս կողմից հակաահաբեկչական օրենսդրության խստացումն «անիմաստ» է այնքան ժամանակ, քանի դեռ Քուրդիստանի աշխատավորական կուսակցության կողմնակիցները Ստոկհոլմում ցույցեր են կազմակերպում Թուրքիայի դեմ։
Մինչ դիվանագետները փորձում են կանխատեսել՝ արդյո՞ք Էրդողանը վերջին պահին կնահանջի, թե՞ կանաչ լույս կտա Շվեդիայի անդամակցությանը Լիտվայի մայրաքաղաքում հուլիսի 11-12-ը նախատեսված գագաթնաժողովում, Թուրքիան առանձին պահանջներ է ներկայացնում դաշինքին, որոնք սպառնում են խոչընդոտել նրա պաշտպանական նոր ռազմավարության ընդունումը։ Այս ջանքերը լրացուցիչ հրատապություն են ձեռք բերել 2022 թվականի փետրվարին Ռուսաստանի կողմից Ուկրաինա ներխուժումից հետո:
Թուրքիայի առարկություններին առաջինը հակիրճ անդրադարձել էր New York Times-ը, սակայն մանրամասներ չի ներկայացրել։ Հունիսի 16-ին Reuters-ը հաղորդել էր, որ ՆԱՏՕ-ի պաշտպանության նախարարները չեն կարողացել համաձայնության գալ նոր ծրագրերի շուրջ, որոնք ուրվագծում են, թե դաշինքն ինչպես կպատասխանի ռուսական հարձակմանը, և նշել, որ անհայտ դիվանագետներից մեկը մեղադրել է Թուրքիային դրանք արգելափակելու համար: Դիվանագետը Reuters-ին ասել է, որ Անկարան հրաժարվել է հաստատել փաստաթուղթը «աշխարհագրական վայրերի ձևակերպման պատճառով, այդ թվում՝ Կիպրոսի հետ կապված»:
Հակադրությունը շարունակվել է նաև նախօրեին, Al-Monitor-ին հայտնել են իրավիճակին տեղյակ աղբյուրներ՝ անունները չհրապարակելու պայմանով: ՆԱՏՕ-ի բարձրագույն հրամանատարությունը, որը ղեկավարում է ՆԱՏՕ-ի բոլոր ռազմական գործողությունները, դիմադրում է թուրքական պահանջներին, որոնք չեն սահմանափակվում միայն Կիպրոսով։ Լրատվամիջոցը տեղեկացել է, որ Թուրքիան ցանկանում է, որ տեքստում Սև ծովն Էգեյանին միացնող կարևոր ջրային ուղիները հիշատակվեն որպես «Թուրքական նեղուցներ», այլ ոչ թե «նեղուցներ»: 1936 թվականի Մոնտրոյի կոնվենցիան, որը կարգավորում է ծովային երթևեկությունը Բոսֆորի և Դարդանելի նեղուցներով ու դրանց միջև ընկած Մարմարա ծովով, դրանք անվանում է պարզապես «նեղուցներ»։
Մեկնաբանները ենթադրում են, որ «Թուրքական նեղուցներ» եզրույթի օգտագործումը կարող է ունենալ իրավական հետևանքներ, որոնք Թուրքիային ավելի մեծ վերահսկողություն կտան դրանց նկատմամբ։ Սակայն ՆԱՏՕ-ի ռազմական կոմիտեի փաստաթղթերը, որոնք թվագրվում են 1950-ականներով, երբ Թուրքիան միացել է դաշինքին, խոսում են «թուրքական նեղուցների» մասին։ Al-Monitor-ի աղբյուրները հրաժարվել են մանրամասնել, թե որտեղից են ծագել եզրույթի օգտագործման վերաբերյալ հակասությունները․ ոմանք նշում են, որ Հունաստանը դեմ է դրան, և որ Միացյալ Թագավորությունը միջնորդ է կողմերի միջև:
ՆԱՏՕ-ի նոր ռազմավարության շուրջ բանակցությունները խիստ գաղտնի են։
Թուրքիայի այս դիրքորոշումը դիտարկվում է որպես Շվեդիայի նկատմամբ նրա ընդհանուր դիրքորոշման մաս, որը նախևառաջ նպատակ ունի ստանալ Բայդենի վարչակազմից երաշխիքներ, որ կկարողանա ձեռք բերել F-16 կործանիչներ և արդիականացված սարքավորումներ, որոնց վաճառքն արգելափակված է ԱՄՆ Կոնգրեսի կողմից:
Ըստ լրատվամիջոցի աղբյուրների՝ թուրքական մեկ այլ առարկություն էլ ներառում է ՆԱՏՕ-ի նոր ռազմավարական ծրագրում ահաբեկիչների և ահաբեկչության հիշատակումները: Անկարան ցանկանում է, որ այն արտացոլի խմբերի գործողությունները, որոնք նա համարում է ահաբեկչական:
Էմմա Չոբանյան