13.05.2024 | 17:45
Որ դեպքում ընդդիմությունը կկարողանա հասնել Նիկոլ Փաշինյանի հրաժարականին
Ադրբեջանական սադրանք, ընտանեկան բռնություն, խոշտանգումներ․ ՀՀ-ն՝ HRW-ի 2022-ի զեկույցում․ ՏԵՍԱՆՅՈՒԹ
Քաղաքականություն
20.01.2023 | 18:32
2022 թվականին ռազմական գործողությունների տարերային միջադեպերը շարունակել են սպառնալ Լեռնային Ղարաբաղի գյուղերի, հարակից բնակավայրերի և հայ-ադրբեջանական սահմանի երկայնքով բնակվող խաղաղ բնակիչների անվտանգությանն ու կենսունակությանը. այս մասին իր տարեկան զեկույցում արձանագրել է հեղինակավոր Human Rights Watch իրավապաշտպան կազմակերպությունը: Կառույցը մի ամբողջ ենթագլուխ է նվիրել նախորդ տարում Ադրբեջանի կողմից սանձազերծած ագրեսիային և դրա հետևանքներին:
«Human Rights Watch-ի կողմից վավերացված տեսանյութը ցույց է տալիս առնվազն յոթ հայ զինվորների արտադատական մահապատիժը, ըստ երևույթին՝ ադրբեջանական ուժերի կողմից 2022 թվականի սեպտեմբերյան մարտերի ժամանակ։ Ռուսաստանի միջնորդությամբ հաստատված զինադադարը մի քանի անգամ խախտվել է, երբ Ադրբեջանը ներխուժել է Լեռնային Ղարաբաղ և Հայաստան: Լեռնային Ղարաբաղի չլուծված հակամարտությամբ պայմանավորված քաղաքական լարվածություններն ու աճող անապահովությունը գերիշխող էին Հայաստանում տեղի ունեցող իրադարձությունների շարքում»,- նշվում է զեկույցում։
Մարդու իրավունքների պաշտպանի գրասենյակը միջազգային իրավապաշտպան կառույցին է տրամադրել տվյալներ, ըստ որոնց, օգոստոսի վերջի դրությամբ, 2020 թվականի ռազմական գործողություններից հետո 303 անձինք՝ խաղաղ քաղաքացիներ և զինվորականներ, համարվում են անհետ կորած։ Հայաստանի իշխանություններն իրենց հերթին տեղեկացրել են, 2022 թվականի սեպտեմբերի մարտերի ընթացքում զոհվել է առնվազն երեք խաղաղ բնակիչ, և Հայաստանի երեք շրջաններից, որոնք սահմանակից են Ադրբեջանին, ժամանակավորապես տեղահանվել է ավելի քան 7,600 խաղաղ բնակիչ, հիմնականում՝ կանայք և երեխաներ, վնասվել կամ ավերվել են բազմաթիվ բնակելի կառույցներ։
«Ըստ հայ իրավաբանների՝ դեռևս 2020 թվականի ռազմական գործողությունների հետ կապված առնվազն 30 հայ ռազմագերիներ և երեք խաղաղ բնակիչներ մնում են գերեվարված և, 2022 թվականի հոկտեմբերի դրությամբ, պահվում են ադրբեջանական բանտերում: Ադրբեջանի իշխանություններն այդ անձանցից ոչ մեկին չեն ճանաչում որպես ռազմագերի»,- ասվում է փաստաթղթում։
Իրավապահ մարմինների կողմից վատ վերաբերմունք, ընտանեկան բռնություն, հավաքների ազատությանը միջամտություն, հաշմանդամություն ունեցող անձանց նկատմամբ խտրականություն, սեռական կողմնորոշման ու գենդերային ինքնության հիմքով բռնություն և խտրականություն. իրավապաշտպան կառույցը մատնանշել է 2022 թվականին Հայաստանում արձանագրված խնդիրները՝ զուգահեռ նշելով, որ իշխանությունները շարունակել են իրականացնել դատական, ոստիկանական և սահմանադրական հավակնոտ բարեփոխումներ: Չնայած դրան՝ ՀՀ-ում իրավապաշտպանները գոհ չեն բարեփոխումների տեմպից և արդյունավետությունից։
Միջազգային կառույցի տեսադաշտից դուրս չի մնացել 2022-ին խոշտանգման հոդվածով կայացված առաջին դատավճիռը, որը տեղի ունեցավ հոդվածի քրեականացումից միայն 7 տարի անց: HRW-ն, միաժամանակ, արձանագրել է՝ ազատազրկման վայրերում խոշտանգումները և դաժան վերաբերմունքը շարունակվում են և հաճախ մնում են անպատիժ։
Իրավապահ մարմիններն ամբողջ տարվա ընթացքում միջամտել են հավաքների ազատությանը, անհամաչափ ուժ կիրառել ընդդիմության բողոքի ակցիաների ժամանակ. սա իրավապաշտպան կազմակերպության հաջորդ եզրահանգումն էր Հայաստանի մասին: Հղում անելով ԽԱՊԿ-ին՝ կառույցը նշում է, որ թիրախավորվել են նաև լրագրողները:
Որպես դրական քայլ՝ նշվում է, որ Հայաստանն ապաքրեականացրել է «ծանր վիրավորանքը»։ Անցած տարի Հայաստանում բարձրացվել են տուգանքները պաշտոնական գերատեսչության կողմից տեղեկատվություն չտրամադրելու համար, սակայն ԽԱՊԿ-ն արձանագրել է տեղեկատվություն ստանալու և տարածելու իրավունքի խախտման 69 դեպք:
Անցած տարում Հայաստանում շարունակել է պահպանվել հաղորդումների ցածր ցուցանիշը ընտանեկան բռնության դեպքերի վերաբերյալ: Օգոստոսի 31-ի դրությամբ՝ ութ կին սպանվել է զուգընկերների, նախկին զուգընկերների կամ ընտանիքի անդամների կողմից: Ըստ կառույցի՝ ՀՀ-ում իրավապահ մարմինները չունեն բավարար իրազեկվածություն ընտանեկան բռնության կանխարգելման համար օրենքով պահանջվող պաշտպանության մեխանիզմների վերաբերյալ: ԱԺ պատգամավոր Զարուհի Բաթոյանը պարզաբանում է՝ դրա մասով աշխատանքներ են տարվում:
Քրեական նոր օրենսգիրքն ընտանեկան բռնությունը բնորոշում է որպես մի շարք հանցագործությունների ծանրացուցիչ հանգամանք, սակայն ընտանեկան բռնությունն առանձին չի սահմանվում որպես քրեական հանցագործություն: Բաթոյանը հստակեցնում է՝ օրենսգիրքը թույլ չի տալիս սահմանել:
Մանրամասները՝ տեսանյութում։
Ռոզա Վարդանյան
