Պահանջն ու մեղադրանքները դեռ մեկ դար կշարունակե՞նք, թե՞ նոր սկզբի հնարավորություն կտանք․ Պոլսի Հայոց պատրիարքի ապրիլքսանչորսյան ուղերձը

Պոլսի Հայոց պատրիարքարանը Հայոց ցեղասպանության 109-ամյա տարելիցի կապակցությամբ ոգեկոչման արարողություն է անցկացրել։ Պատարագը տեղի է ունեցել ապրիլի 24-ի առավոտյան Քուզգունջուկի Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցում։ Պատարագի ընթացքում հայերենով և թուրքերենով ընթերցվել է Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի ցավակցական ուղերձը Հայոց պատրիարքարանին և հայ համայնքին։ Ավելի ուշ Հայոց պատրիարք Սահակ Մաշալյանը հանդես է եկել ուղերձով։

«Այսօր ապրիլի 24-ն է։ Սա այն չարագուշակ օրն է, երբ հիշատակվում է մեկ դար առաջ մեր ժողովրդի ապրած աննկարագրելի ողբերգությունը։ Այս ամսաթիվը, որը ներկայացնում է մեր անցյալի ամենացավոտ ժամանակաշրջաններից մեկի սկիզբը, ստիպում է մեզ ևս մեկ անգամ գլուխ խոնարհել և ծանր սրտով խորհել սարսափելի իրադարձությունների մասին: Առաջին համաշխարհային պատերազմն անուրանալի ավերածություններ ու հետևանքներ է բերել մեր ժողովրդին, ինչպես շատ ազգերի համար, և դարձել շատ կարևոր շրջադարձ, որը կոչվում է «Մեծ եղեռն», «Մեծ աղետ»»,- ասել է Սահակ Մաշալյանը՝ չօգտագործելով Հայոց ցեղասպանություն եզրույթը։

Նախորդ տարիների ուղերձներում նույնպես Հայոց պատրիարքն օգտագործել է «Մեծ Եղեռն», «Մեծ աղետ» արտահայտությունները։

«Ժողովուրդը, որը խաղաղ ապրում էր իր հողերում և ամեն ինչ անում էր կայսրության զարգացման համար, որի հավատարիմ հպատակներն էին, վտարվեցին դարերով ապրած հողերից, աքսորվեցին, ինչը վերածվեց ողբերգության՝ որպես արդյունք մեզ անհայտ պատճառներով մշակված քաղաքականության։ Աքսոր բառը մեր հայկական ինքնության վրա դրոշմված է ամենացավալի երանգներով։ Սա դժբախտ պրակտիկա է։ Այն հանգեցրեց վանքերի ամայացմանը, եկեղեցիները դատարկվեցին հավատացյալներից, դպրոցները զրկվեցին ուսուցիչներից և աշակերտներից, ընդհանրապես ամայացան բոլոր բնակավայրերը: Աշխարհով մեկ սփռված մեր երեխաների շնորհիվ ի հայտ է եկել սփյուռք կոչվող իրականություն, որը ներառում է հայերի երկու երրորդին։

Սակայն այս հողերում ապրող մարդկանց ամենամեծ թերություններից մեկն այն է, որ նրանք միայն գիտեն և խոսում են սեփական ցավի մասին։ Հայերն ու մյուս քրիստոնյա ազգերը՝ հույները, ասորիները, քաղդեացիները, հրեաները, մահմեդական ազգերը՝ թուրքերը, քրդերը, արաբները, չերքեզները, բոսնիացիները, լազերը, գնչուները և այլն, բոլորն էլ այս հողերում դառը, ծեծված և շատ վիրավոր պատմություն ունեն թաղված։ Ամեն մեկն ունի իր «ջարդի» պատմությունը։ «Կրակը ուր ընկնում է, վառվում է» ասացվածքի համաձայն՝ այսօր պատմում ենք մեր պատմությունը։ Մենք ուզում ենք ականջներ գտնել, որոնք կլսեն մեր ողբը, և բարեկամ սրտեր, որոնք կկարեկցեն մեր կորուստներին: Մենք նույնպես պետք է լսենք նրանց պատմությունները, հասնենք ընդհանուր հայտարարի և փնտրենք միջոց ու մեթոդ, թե ինչպես փոխակերպել այս աշխարհագրությունը, որը շատ հակված է նման իրադարձությունների, այնպիսի վայրի, որտեղ այլևս նման տառապանք չի լինի»,- ասվում է Պոլսո պատրիարքի ուղերձում։

Նա նաև հիշեցրել է, որ Հայ առաքելական եկեղեցին սրբադասել է բոլոր նահատակներին։

«Հայ Առաքելական Սուրբ Եկեղեցին 2015 թվականի ապրիլի 24-ից վերացրեց 100-ամյա սգո ծածկը և այն վերածեց Սրբոց Նահատակաց տոնի։ Այսօր մենք ոգեկոչում ենք Առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ իրենց կյանքը կորցրած մեր հոգևորականների և խաղաղ բնակիչների բոլոր զավակներին ու խնդրում նրանց բարեխոսությունն ու օրհնությունը, քանի որ նրանք այժմ դասվում են սրբերի շարքը: Այսօր այն օրն է, երբ մենք փառաբանում ենք ծաղիկներով պսակված անթիվ նահատակների հիշատակը։ Հիմա նրանք բոլորը սուրբ են։ Նրանք արժանի են դրան»,- նշել է Սահակ Մաշալյանը։

Նա ասել է, թե ինչպես նախորդ պատրիարքները՝ շարունակելու է թուրքերի և հայերի միջև խաղաղության, բարեկամության և բարօրության մաղթանքներ հղել։

«Մենք 109 տարի առաջ տեղի ունեցած իրադարձությունները կդիտարկենք որպես ցավալի բացառություն հազարամյա ընդհանուր պատմության մեջ և կխրախուսենք հարաբերությունների անհապաղ վերականգնումը՝ հիմնված ընդհանուր հարևանության ու շահերի վրա։ Հիմա երկու ազգերի հակամարտությունը, փոխադարձ մեղադրանքները, վրեժխնդրական դիսկուրսները, իրավունքների պահանջն ու հայհոյանքները դեռևս մեկ դար կշարունակե՞նք, թե՞ նոր սկզբի հնարավորություն կտանք։ Կերկարացնե՞նք դարավոր սառցե դարաշրջանը Կովկասում ևս մեկ դարով, թե՞ կողջունենք ժողովուրդների միջև խաղաղության ջերմ գարունը»,- նշել է Հայոց պատրիարքը՝ հավելելով, որ այս հարցերի պատասխանները կորոշեն քաղաքական գործիչները և նրանց մշակած ռազմավարությունը։

«Եթե ​ երկու ժողովուրդների հեռատես քաղաքական գործիչները, մտածողներն ու գրողները, արվեստագետներն ու հոգևորականները չկարողանան նոր պարադիգմ ստեղծել, ապա այս աշխարհագրական տեղանքըը կշարունակի մնալ արցունքների հովիտ, և տառապանքի ամենամեծ բաժինը կրկին անմեղ մարդկանցն է լինելու։ Մեկ դար առաջ՝ 1914 թվականին, քաղաքական գործիչներն իրենց խնդիրների լուծումը գտան պատերազմում։ Արդյունքը մարդկության համար ամոթալի պատմությունն էր: Եթե ​​այսօրվա քաղաքական գործիչները քաջություն և հմտություն դրսևորեն սովորականից վեր քայլեր անելու համար, ապա, անկասկած, պատիվ կունենան առաջարկել դարի խաղաղությունը տարածաշրջանի ժողովրդին»,- ասել է պատրիարքը։

Սահակ Մաշալյանն այս առումով դրական է համարում, որ նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը դարձել է Թուրքիայի Հանրապետության պատմության մեջ պետության միակ ղեկավարը, որը 2015 թվականից սկսած ամեն ապրիլի 24-ին հրապարակում է ուղերձներ։ Ըստ նրա՝ այդ ուղերձներում, մի կողմ թողնելով ժխտողականության սովորական լեզուն, ակնհայտ է «ցավը կիսող ոգին և հարգանքը հայ ժողովրդի այն զավակների հիշատակի նկատմամբ, որոնք կորցրել են իրենց կյանքը աքսորի ժամանակ»։