07.12.2025 | 16:27
Զարեհ Սինանյանն աշխատանքային այցով Նյու Յորքում է
2023-ի պոզիտիվը․ հայկական արբանյակի թռիչքից մինչև տարվա կինոդիմակայություն․ ՏԵՍԱՆՅՈՒԹ
Հասարակություն
31.12.2023 | 17:02
Տարվա հայկական թռիչքը
Դեկտեմբերի 1-ին հայրենական արտադրության առաջին արբանյակն արձակվեց տիեզերք։ «Հայասաթ-1»-ը «Բազումք» տիեզերական հետազոտությունների լաբորատորիայի և «Գիտական նորարարության և կրթության կենտրոն»-ի համատեղ աշխատանքի արդյունքն է։
Տարվա մշակութային հայտը
Գյումրիի դարբնության ավանդույթը ներառվեց ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի՝ Մարդկության ոչ նյութական մշակութային ժառանգության ներկայացուցչական ցանկում։ Որոշումը կայացվեց Բոտսվանայում ընթացող ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի «Ոչ նյութական մշակութային ժառանգության պաշտպանության մասին» կոնվենցիայի միջկառավարական կոմիտեի 18-րդ նստաշրջանի ընթացքում։
Հայկական կինոյի՝ տարվա նվաճումը
Շողակաթ Վարդանյանի «1489» դեբյուտային ֆիլմը «Լավագույն ֆիլմ» անվանակարգում հաղթող ճանաչվեց վավերագրական կինոյի ամենահեղինակավոր՝ Ամստերդամի միջազգային փառատոնում։ Այն պատմում է արցախյան 44-օրյա պատերազմում զոհված եղբոր մասունքների փնտրտուքի մասին։ Ֆիլմն արժանացավ նաև Կինոքննադատների և կինոմամուլի համաշխարհային ընկերակցության մրցանակին։
Հայ ռեժիսոր Միքայել Գյուրջյանի «Ամերիկացի» ֆիլմը դարձավ Հայաստանից պատմության մեջ առաջին ֆիլմը, որն ընդգրկվեց «Օսկար» մրցանակաբաշխության լավագույն միջազգային ֆիլմերի կարճ ցուցակում:
Տարվա կինոդիմակայությունը
Բարբենհայմերը (Barbenheimer) տարվա ֆիլմային համացանցային ֆենոմենն է՝ կապված «Բարբի» և «Օպենհայմեր» սպասված ֆիլմերի համաշխարհային պրեմիերայի հետ, որը տեղի ունեցավ միաժամանակ՝ 2023 թվականի հուլիսի 21-ին։ «Բարբին» դարձավ 2023-ի ամենաեկամտաբեր ֆիլմը՝ համաշխարհային կինովարձույթում հավաքելով 1 մլրդ 440 մլն դոլար։ «Օպենհայմեր»-ը եկամտաբերությամբ զիջում է մրցակցին՝ դեռևս չգերազանցելով 1 մլրդ դոլարը։
Տարվա գործադուլը
Հոլիվուդյան սցենարիստների ու դերասանների գործադուլը նշանավորեց ամերիկյան կինոյի և հեռուստատեսային արտադրության ամենաերկար դադարը։ 2023 թվականի մայիսի 2-ին ավելի քան 11 հազար սցենարիստներ գործադուլ հայտարարեցին պրոդյուսերների դաշինքի հետ աշխատանքային անհամաձայնությունների պատճառով։ Այն ավարտվեց սեպտեմբերի 27-ին։
Տարվա տեխնոլոգիական բումը
2023-ն աննախադեպ էր արհեստական բանականության ոլորտի նվաճումներով։ Դեռևս 2022-ին գործարկված ChatGPT բոտն այս տարի դարձավ պատմության մեջ ամենաարագ աճող սպառողական ծրագրային հավելվածը․ այս պահին ChatGPT-ն ունի շուրջ 180 միլիոն օգտատեր։ Այնուամենայնիվ, արհեստական բանականությունը նաև բուռն քննարկումների տեղիք տվեց․ արդյո՞ք այն սկսում է մարդկային ստեղծագործության և բարգավաճման նոր դարաշրջան, թե՞ բացում է Պանդորայի արկղը, որը մղձավանջային ապագա կստեղծի:
Տարվա բառը
«Artificial intelligence»-ը՝ «Արհեստական բանականությունը» դարձավ նաև տարվա բառը՝ ըստ Collins English բառարանի: Merriam-Webster բառարանը 2023 թվականի բառ ճանաչեց «authentic»-ը՝ «իսկական»-ը, Cambridge Dictionary բառարանի համաձայն՝ 2023 թվականի բառը «հալյուցինացիա»-ն է, իսկ Oxford English Dictionary-ն տարվա բառ է ընտրել «Rizz»-ը՝ «խարիզմայի» կրճատված տարբերակը։
Տարվա մարդը
«Լույսի աղբյուր»՝ «խավարի զգալի քանակությամբ» տարում․ TIME ամսագիրն այսպիսի բնորոշումներով «Տարվա մարդ» է ճանաչել ամերիկացի երգչուհի Թեյլոր Սվիֆթին։ Սվիֆթի «Eras» համաշխարհային շրջագայությունը գրանցվել է Գինեսի ռեկորդների գրքում՝ որպես պատմության մեջ ամենաշահութաբեր համերգային շրջագայություն՝ գերազանցելով 1 մլրդ դոլարը։
Տարվա ֆուտբոլային ռեկորդը
Արգենտինայի հավաքականի հարձակվող Լեո Մեսսին արժանացավ իր 8-րդ «Ոսկե գնդակին»․ սա բացարձակ ռեկորդ է ֆուտբոլային պատմության մեջ։ Նա «Ոսկե գնդակ» մրցանակակիր էր դարձել նաև 2009, 2010, 2011, 2012, 2015, 2019 և 2021 թվականներին։
Մարզական տարվա հայկական նվաճումը
36 մեդալ․ Երևանում ապրիլի 15-23-ն անցկացված Ծանրամարտի Եվրոպայի առաջնությանը Հայաստանի ծանրորդները իսկական մեդալային բերքահավաք արեցին։ Հայաստանի ընտրանին թիմային հաշվարկում գրավեց առաջին հորիզոնականը։
Մանրամասները՝ տեսանյութում։
Էմմա Չոբանյան
