Տնտեսություն
09.11.2023 | 18:35
Համաշխարհային բանկն այսօր Երևանում ներկայացրեց «Հայաստանի պետական ծախսերի ուսումնասիրություն. ծախսերի արդյունավետության բարձրացում» զեկույցը։
ՀԲ մարդկային կապիտալի զարգացման գծով Եվրոպայի և Կենտրոնական Ասիայի տարածաշրջանային տնօրեն Միխալ Ռուտկովսկին հայտարարեց, որ զեկույցը 2 ուղերձ ունի՝ լավ և ոչ այնքան լավ։ Ըստ նրա՝ լավն այն է, որ Հայաստանը պետք է հպարտ լինի վերջին տարիների բարեփոխումներից, որովհետև հարկաբյուջետային կատարողականը բարելավվել է, իսկ ոչ այնքան լավ նորությունն այն է, որ ծախսերի արդյունավետությունը դեռևս մտահոգություն հարուցող առանցքային խնդիր է և բարելավելու կարիք ունի։
«Համաշխարհային բանկը պատրաստ է օգնել Հայաստանին՝ ավելացնելու ծախսերի արդյունավետությունը սոցիալական, առողջապահական և այլ ոլորտներում»,- ասաց Ռուտկովսկին։
Նա հավելեց, որ Ղարաբաղի ճգնաժամը մարտահրավեր է և բնակչության 3% ավելացումը նշանակում է, որ ավելանում է նաև բյուջեի բեռը։
ՀՀ ֆինանսների նախարար Վահե Հովհաննիսյանի խոսքով՝ ծախսերի մեծության, դրանց ավելացման կամ պակասեցման մասին խոսելիս հաճախ մոռանում են խոսել դրանց ազդեցության, դրանց արդյունքների և մարդկանց կյանքում իրական փոփոխությունների մասին․ «Դեռևս 2019 թ-ից մենք անցում ենք կատարել ծրագրային բյուջետավորման, որի արդյունքում պետք է ավելի ակտիվ խոսենք արդյունքների մասին, բայց, ցավոք, շատ կառուցակարգեր դեռևս հարմարեցված չեն այդ բարեփոխմանը, դրա համար խոսակցություն առանցքում շարունակում են մնալ թվային ցուցանիշերը»։
Նախարարը նկատեց, որ կառավարության կառուցվածքում չկա մի մարմին, որ կգնահատի ծախսերի արդյունավետությունը։
«Ծախսերի արդյունավետության բարձրացումը մեզ համար չափազանց կարևոր է։ Մենք նաև միջազգային գործընկերների հետ աշխատում ենք այս ուղղությամբ։ Եթե չանենք դա, չենք կարող լինել մրցունակ և հասնել մեր բոլորի երազանքներին»,- ասաց Հովհաննիսյանը։
Զեկույցը վերլուծում է հանրային ծախսերի արդյունավետության ապահովման մարտահրավերները և քննարկում քաղաքականության առաջարկները՝ բարելավելու պետական ծախսերի արդյունավետությունը, մասնավորապես հետևյալ ոլորտներում՝ ենթակառուցվածքներ, ճանապարհային տրանսպորտ, առողջապահություն և սոցիալական պաշտպանություն:
Զեկույցի համաձայն՝ հարկաբյուջետային վարվող քաղաքականության շնորհիվ եկամուտների հավաքումը մոտեցել է տարածաշրջանի և եկամտի առումով համադրելի երկրների մակարդակին, պահպանվել է ընդհանուր ծախսերի շրջջահայաց մակարդակը, պարտքի կայուն մակարդակը։ Հարկաբյուջետային քաղաքականությունը հակացիկլիկային և առաջադիմական է եղել, սակայն տնտեսական աճի վրա սահմանափակ ազդեցություն է ունեցել։
Ծախսերի արդյունավետությունն այնպիսի ոլորտներում, ինչպիսիք են ենթակառուցվածքները, ճանապարհային տրանսպորտը, առողջապահությունը և կրթությունը, զգալիորեն ցածր են արդյունավետության համաշխարհային շեմից։ Օրինակ՝ եթե առողջապահության ոլորտում ծախսերը հասնեին արդյունավետության համաշխարհային շեմին, Հայաստանը 3,5 մլրդ դրամ պակաս կծախսեր մինչև 5 տարեկանների մահացության նույն ցուցանիշներին հասնելու համար։
Զեկույցում նաև նշվում է, որ կառավարության 2021-2026 թթ․ ծրագրի քաղաքականության առաջարկություններից բխող հարկաբյուջետային հետևանքները նշանակալի են։ Հարկաբյուջետային ազդեցությունը տնտեսական շոկի դեպքում կարող է պարտքի կայունության խնդիրների հանգեցնել։ Իսկ ծախսերի արդյունավետության վաղ բարելավումը կարող է կարևոր անվտանգության բարձիկ ապահովել տնտեսական շոկի դեպքում։
Գայանե Խաչատրյան
