07.12.2025 | 21:40
Վարդենյաց լեռնանցքում ձյուն է տեղում. Դիլիջանի, Սպիտակի ոլորաններում մառախուղ է
Ինչո՞ւ այս անգամ մեծացավ թուրքական միջամտությունը Պոլսո հայոց պատրիարքի ընտրության հարցում. «Փաստ»
27.10.2017 | 09:19
«Փաստ» օրաթերթը գրում է.
Մեր հյուրն է Արևմտահայոց հարցերի ուսումնասիրության կենտրոնի տնօրեն Հայկազուն Ալվրցյանը
– Պարոն Ալվրցյան, կարելի՞ է համարել, որ հանգուցալուծվեց Պոլսո հայոց պատրիարքի ընտրության հարցը:
– Իրավական իմաստով հանգուցալուծումը մոտ է: Որոշումը կայացված է: Սակայն անցած շրջանը ցույց տվեց, որ պատրիարքարանում դեռևս շատ ու շատ խնդիրներ կարող են լինել: Որովհետև այս տարիներին Թուրքիայի իշխանությունները ցույց տվեցին միջամտության աննախադեպ դրսևորումներ:
Ինչո՞ւ: Եթե մինչ այդ էլ թուրքական իշխանությունների ազդեցությունը այսպես թե այնպես մշտապես լինում էր, ապա այս անգամ նրանք, ի դեմս Արամ Աթեշյանի, ուղղակի կառավարում մտցրեցին: Արամ Աթեշյանն ամբողջությամբ տրվեց իշխանությունների կամքին և այդ կամքի իրագործողն էր, ըստ էության:
Վտանգավորն այն է, որ սա նախադեպ էր, և հետագայում ևս թուրքերը կցանկանան այն պահպանել:
– Արամ Աթեշյանի նամակը ցույց է տալիս, որ նա զենքերը վա՞յր դրեց:
– Եթե իշխանությունը հետագայում ևս Արամ Աթեշյանից այլ բան չպահանջի իրավիճակը լարելու համար, այո, զենքերը վայր կդնի: Քանզի նա գործել է իշխանությունների ցուցումով:
Եթե չընտրվի պատրիարք, ապա, ամենայն հավանականությամբ, կփորձի ընդդիմության նման մի բան ստեղծել: Մանավանդ նորընտիր պատրիարքը տարիքի և առողջության բերումով չպետք է կարողանա երկար ժամանակի համար, այսպես ասած, հուսահատ անել ընդդիմադիրներին: Ուստի կփորձեն խմբավորվել ու ինչ–որ բաներ անել: Իսկ դրանք կարող են լինել անմաքուր բաներ: Որովհետև արվելու են թուրքական իշխանությունների թելադրանքով, նաև՝ նրանց ձեռքով: Իսկ թուրքական իշխանությունների որդեգրած այսօրվա քաղաքականությունն ասում է, որ նրանցից ոչ մի լավ բան ակնկալել չի կարելի:
– Լավ, իսկ այդ դեպքում հնարվոր չէ՞ր, նկատի ունենալով այդ հանգամանքը, ավելի երիտասարդ թեկնածուների առաջադրել:
– Ասպարեզի վրա կա երիտասարդ թեկնածու: Նա Գուգարաց թեմի առաջնորդ Սեպուհ Չուլջյանն է: Ոչ միայն երիտասարդ, այլև հզոր կամքով, իր գործունեությամբ արդեն իսկ հայտնի անձնավորություն է: Վստահ եմ, որ եթե նրան ընտրեն, ապա մեծապես կշահենք: Նկատի ունեմ կշահի Հայ առաքելական եկեղեցու Պոլսո պատրիարքարանը:
Սակայն շատերը հակված են մտածելու, որ թուրքերը չեն ցանկանա ու թույլ չեն տա, որ Հայաստանից լինի առաջնորդը: Իսկ Պոլսո համայնքն այս հարցում չի կարող ընդդիմանալ իշխանություններին: Մանավանդ, որ նրան պաշտպանում են ձախաթևյան շրջանակներում՝ «Ակոսի» շուրջը հավաքված մարդիկ: Անձամբ, իհարկե, ես ոչինչ չունեմ սրբազանի՝ Գարեգին Բեկչյանի դեմ, ոչ էլ ճանաչում եմ նրան, բայց կարծում եմ, որ համայնքի ու պատրիարքարանի շահերից է բխում Չուլջյանին ընտրելը:
– Իսկ պատճառը ո՞րն էր, որ այս անգամ թուրքական իշխանությունը այդքան մեծ միջամտություն ունեցավ պատրիարքի ընտրության գործում: Գուցե քաղաքակա՞ն էր շարժառիթը:
– Իմ կարծիքով քաղաքական էր: Եվ սա խոսուն փաստ է այն մասին, որ Թուրքիայի իշխանությունները շատ լավ գիտակցում են Թուրքիայում ազգային փոքրամասնությունների հնարամտությունները և նրանց փորձում են շեղել զարգացումներից: Որովհետև այդ իշխանություններն իրենք են լռեցրել այդ փոքրամասնություններին. ձուլել են անվերջ, իսլամացրել են նրանց, ովքեր իսլամ չէին:
Եվ հիմա էլ նույնն են փորձում անել: Կամ որ նույնն է՝ շարունակում են հայերի և մյուս քրիստոնեական փոքրամասնությունների ցեղասպանությունը, բայց արդեն այլ ձևերով: Լեզվի ճանապարհով, կրոնի ճանապարհով և այլն, և այլն: Ի վերջո, այս մարդկանց ինքնությունների ոչնչացման բոլոր լծակները նրանց ձեռքին են:
Միաժամանակ այս ընթացքում նրանք տեսան, որ ազգային փոքրամասնությունները վերելք ապրեցին: Նաև Եվրոպական Միությունն է իրենցից պահանջում ազգային փոքրամասնությունների իրավունքների հարգում, երկրում ազգային խտրականությունների վերացում: Եվ ամեն կերպ ցանկացան դա չեզոքացնել:
Անշուշտ, եվրոպային ինչ–որ բան ցույց տալը մի բան է, բայց իրականում ողջ լծակները կրկին իրենց ձեռքը հավաքելը մեկ այլ բան:
Տեսեք՝ հույների առումով նրանք առավել հանգիստ էին, քանի որ փոքրաքանակ են: Ամբողջ Թուրքիայում հաշվվում է 1500–2000 հույն: Թեև Տիեզերական պատրիարքարանի նստավայրը Պոլիսն է:
Ասորիները կրկին չնչին քանակությամբ են այնտեղ: Հատկապես ՝ քրիստոնյա ասորիները: Մնում են հայերը: Կարելի է ասել, որ այսօր Թուրքիայում, տվյալ դեպքում՝ Կոստանդնապոլսում, մեծագույն քրիստոնեական փոքրամասնությունը, որպես համայնք, կրկին հայերն են: Բնականաբար, այդ համայնքի վրա պետք է մեծանա վերահսկողությունը:
Իսկ՝ ի՞նչպես, ի՞նչ միջոցով: Այսօր մեկ կենտրոն կա, որն իրավասու է և իրավունքներ ունի բոլոր քրիստոնյա հայերի վրա: Դա պատրիարքարանն է: Որովհետև Պոլսո համայնքը կրոնական համայնք է, ազգային համայնք չէ: Ըստ Լոզանի պայմանագրի, Թուրքիայում ազգային համայնքներ չկան: Կան երեք կրոնական համայնքներ, որոնք իրավունք ունեն գոյություն ունենալու՝ հայկական, հունական և հրեական: Հրեաները քրիստոնյաներ չեն, հունականի մասին խոսեցինք, մնում է հայկականը:
Մանրամասները՝ թերթի այսօրվա համարում:
