Լյուստրացիան Հայաստանում ինչի՞ կարող է հանգեցնել
Քաղաքականություն
14.09.2017 | 19:49Մաքրազերծում՝ զոհաբերության միջոցով․ այսպես է վերծանվում «լյուստրացիա» տերմինը։ Սա քաղաքական գրաքննության տարատեսակ է, պրակտիկա, որն արտահայտվում է անձանց որոշակի շերտերի իրավունքների օրենսդրական սահմանափակմամբ, մասնավորապես` պետական պաշտոններ զբաղեցնելու, մասնագիտական գործունեությամբ զբաղվելու արգելքով, անձնական կյանքի անձեռնմխելիության սահմանափակմամբ:
90-ականներին լյուստրացիա է իրականացվել մի ամբողջ շարք երկրներում` Լեհաստանում, Չեխիայում, Սլովակիայում, Գերմանիայում, Հունգարիայում, Բուլղարիայում, Ալբանիայում, Մերձբալթյան երեք երկրներում` Լատվիայում, Լիտվայում, Էստոնիայում: 2010-ին էլ լյուստրացիա իրականացվեց հարևան Վրաստանում: Հայաստանում նույնպես ժամանակ առ ժամանակ խոսվում է լյուստրացիայի մասին, անգամ 2011 թվականին ԱԺ «Ժառանգություն» խմբակցությունը հանդես եկավ «Գաղտնազերծման մասին» օրենքի նախագծով, որի նպատակն էր գաղտնազերծել մինչև 1991թ. սեպտեմբերի 21-ի Հայաստանի անկախության հանրաքվեն նախկին ԽՍՀՄ Պետական անվտանգության կոմիտեի, հետախուզական, հակահետախուզական, օպերատիվ-հետախուզական գործունեություն իրականացնող մարմինների կամ այլ երկրների հատուկ ծառայությունների հետ բացահայտ կամ գաղտնի հիմունքներով աշխատած կամ համագործակցած անձանց: Այս նախագիծը, սակայն, առաջացրեց քաղաքական և գիտական էլիտայի մի մեծ հատվածի դիմադրությունը: Այսօր էլ Հայաստանում շատերը լյուստրացիան համարում են վտանգավոր`խուսափելով հնարավոր երկպառակություններից կամ «եղբայրասպանությունից»: Պատճառը, թերևս, այն հանգամանքն է, որ Հայաստանը փոքր երկիր է, և այստեղ լյուստրացիոն գործընթացը կարող է անդառնալի հետևանքներ ունենալ:
Հատկապես վերջին օրերին, երբ բուռն կերպով քննարկվում է մայրաքաղաքի մի շարք փողոցներ անվանափոխելու և Խորհրդային Միությունից մնացած անուններից հրաժարվելու հարցը, թեման առավել ակտուալ է դառնում։ Լյուստրացիայի մասին խոսելիս, սակայն, քաղաքական համատեքստը հաշվի առնելուց զատ` թերևս անհրաժեշտ է ծավալել նաև գիտական դիսկուրս:
Factor.am-ը թեմայի շուրջ զրուցել է ազգագրագետներ Հրանուշ Խառատյանի, Գայանե Շագոյանի և պատմաբան Աշոտ Ներսիսյանի հետ։
Աննա Բաբաջանյան