Կանխել ՆԱՏՕ-ի անդամ Թուրքիայի կողմից Ղարաբաղյան հակամարտության ռազմական էսկալացիային ուղղված գործողությունները. ՀՀ քաղհասարակության ներկայացուցիչների դիմումը ՆԱՏՕ-ին

Հայաստանյան քաղհասարակության 7 ՀԿ-ների ներկայացուցիչներ դիմումներ են հղել  ՆԱՏՕ-ի պաշտոնյաներին՝ նրանց ուշադրությունը սևեռելով  Արցախում Թուրքիայի աջակցությամբ Ադրբեջանի սանձազերծած պատերազմին: Դիմումի մեջ մասնավորապես ասվում է, որ  ՆԱՏՕ-ի անդամ Թուրքիան տարածաշրջանում իր քաղաքականությունը վարում է միայն սեփական շահերի, այլ ոչ թե Դաշնագրում ամրագրված սկզբունքների առաջմղման կամ մյուս անդամ պետությունների հետ փոխօգնության ոգով։ Նման քաղաքականության շարունակումը կհանգեցնի ոչ միայն ՆԱՏՕ-ի որպես անվտանգության և խաղաղության երաշխավոր կազմակերպության  հեղինակազրկմանը տարածաշրջանում, այլև ահաբեկչության տարածմանը Կովկասում՝ խորացնելով հումանիտար աղետը։

Դիմումը ուղարկվել է Կովկասում և Կենտրոնական Ասիայում ՆԱՏՕ-ի գլխավոր քարտուղարի հատուկ ներկայացուցիչ Ջեյմս Ապատուրային, ՆԱՏՕ-ի (Բրյուսել) Կովկասի պատասխանատուԴեսպինա Աֆենտուլին, Վրաստանում ՆԱՏՕ-ի գրասենյակի ղեկավար Ռոզարիա Պուգլիսին և Հայաստանում ՆԱՏՕ-ի անդամ երկրների դեսպանություններին։ Դիմում է բաց է և դիմումին միանալ ցանկացողները կարող են դիմումը իրենց անունից ուղարկել հասցեատերերին՝ հետևյալ հասցեներով՝  [email protected], [email protected], [email protected] և Հայաստանում ՆԱՏՕ-ի անդամ երկրների դեսպանություններին։

Հասցեատերեր․

Ջեյմս Ապատուրայ, Կովկասում և Կենտրոնական Ասիայում ՆԱՏՕ-ի

գլխավոր քարտուղարի հատուկ ներկայացուցիչ

Դեսպինա Աֆենտուլին, ՆԱՏՕ Բրյուսել, Կովկասի պատասխանատու

Ռոզարիա Պուգլիսի, Վրաստանում ՆԱՏՕ-ի գրասենյակի ղեկավար

ՆԱՏՕ-ի անդամ երկրների դեսպանությունները Հայաստանում

ԴԻՄՈՒՄ

1949թ․ ընդունված Հյուսիսանտլանտյան դաշնագրի հիման վրա ստեղծված Դաշինքի նպատակն է երաշխավորել իր անդամների ազատությունն ու անվտանգությունը քաղաքական և ռազմական միջոցներով:

Դաշինքը ստեղծվել է հավաքական պաշտպանության, խաղաղության ու անվտանգության պաշտպանության նպատակով՝ ՄԱԿ-ի կանոնադրության նպատակների ու սկզբունքների նկատմամբ հանձնառության հաստատմամբ։ Դաշնագրի ներքո անդամ պետությունները, այդ թվում 1951թ․ միացած Թուրքիան պարտավորվել են ցանկացած միջազգային հակամարտություն լուծել խաղաղ ճանապարհով և իրենց միջազգային հարաբերություններում զերծ մնալ սպառնալիքների կամ ուժի այնպիսի կիրառումից, որը հակասում է Միացյալ ազգերի նպատակին: Դաշինքը խթանում է ժողովրդավարական արժեքները և հնարավորություն է տալիս անդամներին խորհրդակցել և համագործակցել պաշտպանության և անվտանգությանն առնչվող հարցերի շուրջ, լուծել խնդիրներ, ձևավորել վստահություն և երկարաժամկետ հեռանկարում կանխել հակամարտությունները: Դաշինքի անդամ երկրների համար առանցքային է համարվում ժողովրդավարությունը, ազատությունը և օրենքի գերակայությունը։

2020թ․ իրականությունը տարբերվում է դաշնագրի մշակման և փոփոխությունների ժամանակաշրջանի ռիսկերի և դերակատարների առումով, սակայն վերոնշյալ սկզբունքներն այնուամենայնիվ պետք է անփոփոխ լինեն։

Եվրոպական մայրցամաքում հաճախ ուղիղ ռազմական վտանգին փոխարինում է տեղեկատվական պատերազմի վտանգը, ինչի ուղղությամբ դեռևս պատշաճ գործողություններ չեն իրականացվում։ Միևնույն ժամանակ իրական ռազմաքաղաքական սպառնալիքները տեղափոխվել են Միջին Արևելք և դեպի Կենտրոնական Ասիա։ Այս տարածաշրջանների գրեթե բոլոր հակամարտություններում առանցքային դերակատար է Թուրքիան, որն ուղղակի ռազմական միջամտությամբ սրում է իրավիճակը մասնավորապես Լիբիայում, Սիրիայում, Կիպրոսում, իսկ այժմ նաև Լեռնային Ղարաբաղում։

Ըստ անկախ հետաքննությունների, Թուրքիան Սիրիայից և Լիբիայից Ադրբեջան է ուղարկել հազարավոր վարձկան ահաբեկիչների, որոնք ուղղակիորեն մասնակցում են էթնիկ հայերով բնակեցված Լեռնային Ղարաբաղի դեմ ռազմական գործողություններին։ Հայաստանի Հանրապետությունը հանդիսանում է Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի անվտանգության երաշխավորը։ Միևնույն ժամանակ Հայաստանի Հանրապետությունը կատարում է իր պարտավորությունները Հյուսիսատլանտյան դաշինքի նկատմամբ՝ մասնակցելով Աֆղանստանում խաղաղապահ առաքելությանը, մինչ Դաշինքի անդամ պետությունը ահաբեկիչների է հավաքագրում և օգտագործում Լեռնային Ղարաբաղի դեմ՝ խրախուսելով ահաբեկչության տարածումը և առավել ապակայունացնելով իրավիճակը։

Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը ոչ միայն ռազմական և քաղաքական աջակցություն է տրամադրել Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևին 2020 սեպտեմբերի 27-ին Լեռնային Ղարաբաղի նկատմամբ լայնածավալ հարձակման համար, այլ նաև պատերազմի ընթացքում քննադատել և խոչընդոտել է Ղարաբաղյան հակամարտությամբ խաղաղ կարգավորմամբ զբաղվող միակ միջազգայնորեն ճանաչված ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի աշխատանքը՝ հայտարարելով, որ զինադադարի կոչերն անընդունելի են։[1] Պատերազմի անցած երկու շաբաթների ընթացքում ամեն օր ադրբեջանական ռազմական բեռնատար օդանավերը թռիչքներ են կատարել դեպի Թուրքիա։ Թուրքիայի միջամտությունը հանգեցրել է զոհերի և տուժածների նաև խաղաղ բնակչության շրջանում։

Դրանով հանդերձ Թուրքիայի վարչակազմն իր անթաքույց ագրեսիվ գործողություններով ոչ միայն նպաստում է Ադրբեջանի ավտորիտար վարչակազմի ռազմական ագրեսիային, այլև ձգտում է դառնալ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահող։ Սա ոչ թե ուղղակի միջազգային այդ մեխանիզմի կարգավիճակի և ձևաչափի փոփոխություն է ենթադրում, այլև վտանգի տակ է դնում ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի  հիմնարար սկզբունքներից մեկը, որ հակամարտությունը կարող է լուծվել միայն խաղաղ ճանապարհով։

2020 հոկտեմբերի 12-ին թուրքական Հաբեր հեռուստաընկերությանը տված հարցազրույցում Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը՝ հիմնավորելով, թե ինչու Թուրքիան պետք է ավելի ակտիվ դեր ունենա, ասել է, որ՝  «Այսօր Թուրքիան ուժային կենտրոն է ոչ միայն տարածաշրջանում, այլև համաշխարհային մասշտաբով: Արևմուտքում շատերը չեն ցանկանում դա ընդունել, դա նրանց զայրացնում է: Նրանք սովոր են նրան, որ, ցավոք, անցյալ դարում, երբեմն նրանց խոսքերը բարձր արժեք ունեին թուրքական քաղաքականության մեջ: Բայց այսօր Թուրքիան բացարձակապես անկախ քաղաքականություն է վարում և դարձել է համաշխարհային մասշտաբի ուժ: Առանց Թուրքիայի ո՞ր հարցն է լուծվում մեր տարածաշրջանում: Տեսեք, Թուրքիան իր խոսքն է ասում Սիրիայում, Լիբիայում, Մերձավոր Արևելքում, մեր տարածաշրջանում, և սա իրականություն է: Նրա հետ պետք է հաշվի նստել»:[2]

Այս հայտարարությունն ուղղակիորեն վկայում է այն մասին, որ Թուրքիան տարածաշրջանում իր քաղաքականությունը վարում է միայն սեփական շահերի, այլ ոչ թե Դաշնագրում ամրագրված սկզբունքների առաջմղման կամ մյուս անդամ պետությունների հետ փոխօգնության ոգով։ Նման քաղաքականության շարունակումը կհանգեցնի ոչ միայն ՆԱՏՕ-ի որպես անվտանգության և խաղաղության երաշխավոր կազմակերպության  հեղինակազրկմանը տարածաշրջանում, այլև ահաբեկչության տարածմանը Կովկասում՝ խորացնելով հումանիտար աղետը։

Ելնելով վերոգրյալից՝ առաջարկում ենք․

• Հրատապ միջոցներ ձեռնարկել կանխելու Թուրքիայի կողմից Ղարաբաղյան հակամարտության ռազմական էսկալացիայի շարունակությանն ուղղված խրախուսող հռետորաբանությունը, գործնական քայլերը և անմիջական ներգրավվածությունը,
• Հետաքննել Թուրքիայի միջամտության իրավաչափությունը տարածաշրջանի հակամարտություններում և նրա գործողությունների համատեղելիությունը Դաշինքի սկզբունքների հետ՝ տալով ռազմաքաղաքական գնահատական,
• Կիրառել պատժամիջոցներ և հստակ արգելանքներ՝ բացառելու այդ միջամտության շարունակականությունը,
• Վերանայել Հյուսիսատլանտյան դաշնագրի իրավասության տարածքը՝ ապահովելով սկզբունքների և պաշտպանության մեխանիզմների տարածումը երրորդ երկրներում անդամ պետությունների միջամտության դեպքերի համար,
• Նախատեսել սկզբունքներ և մեխանիզմներ՝ հետագայում կանխելու ՆԱՏՕ-ի կանոնադրության և հիմնարար սկզբունքները ոտնահարող անդամ պետության ոչ իրավաչափ գործունեությունը, պատժամիջոցներ կիրառելու նման գործունեության իրականցման դեպքում, ապահովելու տուժած երրորդ կողմերի հետ արդյունավետ համագործակցությունը և խախտված իրավունքների վերականգնումը։

Հելսինկյան քաղաքացիական ասամբլեայի Վանաձորի գրասենյակ

Բաց հասարակության հիմնադրամ Հայաստան

Գլոբալիզացիայի և տարածաշրջանային համագործակցության վերլուծական կենտրոն

Ժուռնալիստների «Ասպարեզ» ակումբ

Թրանսփարենսի Ինթերնեշնլ Հակակոռուպցիոն Կենտրոն

Իրավունքի Զարգացման և Պաշտպանության Հիմնադրամ

[1] https://www.al-monitor.com/pulse/originals/2020/10/intel-turkey-armenia-azerbaijan-ceasefire-russia-macron-us.html

[2] https://moscow-baku.ru/news/politics/ilkham_aliev_dal_intervyu_turetskomu_telekanalu_haber_global/?fbclid=IwAR3mCsdH1svdWsfZ7_VdiKCs5ws_O1zRcVo__IH1IyZad0mHkirqBJ0jJKY

To: James Appathurai, NATO Secretary General’s Special

Representative for the Caucasus and Central Asia

Despina Afentouli, NATO Brussels, Caucasus officer

Rosaria Puglisi, Head of NATO Liason office in Georgia

NATO Member State Embassies to Armenia 

Prevent NATO member Turkey Actions toward Military Escalation of the Kharabakh Conflict

APPEAL

The purpose of the Alliance established based on the 1949 North Atlantic Treaty is to ensure the freedom and security of its members through political and military means.

The Alliance was established for the common defense, peace, and security by reaffirming its commitment to the aims and principles of the UN Charter. Under the Treaty, member states, including Turkey that joined in 1951, have taken the obligation to resolve any international conflict peacefully and to refrain from using threats or force in international relations that would run counter to the United Nations goal. The Alliance is to promote democratic values, enable members to consult, cooperate on defense, security issues, resolve issues, build trust, and prevent conflicts in the long run. Democracy, freedom and the rule of law are declared to be key for the member states of the Alliance.

The 2020 reality in terms of risks and actors is different from the reality during the period when the Treaty was drafted, but the principles still need to be unchanged.

In the European continent, the direct military threat is now replaced by the threat of information warfare, for which proper actions are not yet taken. At the same time, the actual military-political threats have shifted to North Africa, the Middle East, and toward Central Asia. In almost all conflicts in this regions Turkey is a key player, which has exacerbated the situation in Libya, Syria, Cyprus and now in Karabakh with direct military.

Independent investigations have revealed that Turkey has sent thousands of mercenary terrorists from Syria and Libya to Azerbaijan, who are directly involved in the military operations against Nagorno-Karabakh inhabited by ethnic Armenians. The Republic of Armenia is the guarantor of the security of the people of Nagorno Karabakh. The Republic of Armenia fulfills its obligations toward NATO by participating in the peacekeeping mission in Afghanistan, while a member state of the Alliance recruits and use terrorists against Nagorno-Karabakh, promoting the spread of terrorism and further destabilizing the situation.

Turkish President Recep Tayyip Erdogan not only provided military-political support to Azerbaijani President Ilham Aliyev for a large-scale attack on Nagorno-Karabakh on September 27, 2020, but also during the war criticized and obstructed the work of the OSCE Minsk Group, the  only internationally recognized format for peaceful resolution of the Nagorno-Karabakh conflict, by declaring that the calls for a ceasefire are unacceptable.[1] During the past two weeks of the war, Azerbaijani military cargo planes flew to Turkey every day. Turkey’s intervention has resulted in casualties among the civilian population as well.

Nevertheless, the Turkish regime not only contributes to the military aggression of the authoritarian regime in Azerbaijan, through its openly aggressive actions, but also seeks to become the co-chair of the OSCE Minsk Group. This does not simply imply a change in the status and format of this international mechanism, but also jeopardizes one of the basic principles of the OSCE Minsk Group for the settlement of the Karabakh conflict that only a peaceful resolution of the conflict is acceptable.

In an interview to the Turkish Haber TV Channel on October 12, 2020, Azerbaijani President Ilham Aliyev, justifying why Turkey should play a more active role, said, ” Today Turkey is a power center not only in the region, but also on a global scale. Many in the West do not want to accept this, it annoys them. They are accustomed to the fact that, unfortunately, in the last century, sometimes their words had a high value in Turkish politics. But today Turkey is pursuing an absolutely independent policy and has become a force on a global scale. What issue is being resolved in our region without Turkey? Look, Turkey has its say in Syria, Libya, the Middle East, our region, and this is reality. It must be reckoned with.”[2]

This statement directly points to the fact that Turkey maintains its policy in the region only based on its own interests, and not in the spirit of mutual support of other Member States or promotion of principles stipulated in the Treaty. The continuation of such a policy will lead not only to the discreditation of NATO in the region as an organization that guarantees security and peace, but also to the spread of terrorism in the Caucasus, further deepening the humanitarian catastrophe.

Based on the above, we recommend

• To take urgent measures to prevent Turkey from encouraging rhetoric, practical steps, and direct involvement in the continuation of the military escalation of the Karabakh conflict.
• To investigate the legitimacy of Turkey’s intervention in regional conflicts, its compatibility with the principles of the Alliance, giving a military-political assessment.
• To apply sanctions and clear restrictions to exclude the continuation of this intervention․
• To review the geographical coverage of the North Atlantic Treaty Organization, to ensure the extension of principles and safeguards to third countries in case of intervention from Member States.
• To provide principles and mechanisms for preventing future unlawful activities by a member state violating NATO Charter and basic principles, imposing sanctions in the event of such activities, ensuring effective cooperation with aggrieved third parties, and restoring their violated rights.

Helsinki Citizens’ Assembly-Vanadzor

Open Society Foundations-Armenia

Analytical Centre for Globalization and Regional Cooperation

Asparez Club of Journalists

Transparency International Anti-Corruption Center

Legal Development and Protection Foundation

[1] https://www.al-monitor.com/pulse/originals/2020/10/intel-turkey-armenia-azerbaijan-ceasefire-russia-macron-us.html

[2] https://moscow-baku.ru/news/politics/ilkham_aliev_dal_intervyu_turetskomu_telekanalu_haber_global/?fbclid=IwAR3mCsdH1svdWsfZ7_VdiKCs5ws_O1zRcVyKJ01